Aranit Muraçi

Kur bëhet fjalë mbi konkurrencën për vende pune, në sektorin privat dhe atë publik, arsimi ka qenë gjithmonë një faktor vendimtar në suksesin e gjithsecilit.
Popullsia në Evropë me arsim të lartë, që ka arritur nivele historike, ndryshon ndjeshëm në të gjithë kontinentin, sipas të dhënave të fundit në dispozicion. Por ndryshe nga praktikat e vjetëruara të mësimdhënies, dija e fituar, më pak akoma aftësitë me dëshmitë ndodh që të mos përputhen, veçanërisht në vende të cilat kanë shkatërruar garën dhe standardet.

Të mësuarit gjatë gjithë jetës është gjithashtu i rëndësishëm pasi njerëzit mund të kenë nevojë të përditësojnë aftësitë e tyre. Përfshirë edhe mësimin e të rriturve që është pjesëmarrja në arsim dhe trajnimi për të rriturit.
Sipas Eurostat, arsimi përfshin të gjitha aktivitetet e të nxënit, qofshin ato formale, joformale apo joformale. Ndryshe nga vendet ish-komuniste ku fjala “dije” merr kuptim vetëm kur një e tillë miratohet me dekret partie.

Qëllimi i arsimit është që të përmirësohen njohuritë, aftësitë dhe kompetencat e pjesëmarrësve. Mësimi i të rriturve është vlerësuar si i vazhdueshëm dhe një aspekt i rëndësishëm kur bëhet fjalë për dixhitalizimin dhe automatizimin në tregun e punës.

Arsimi në Shqipëri

Referuar të dhënave të fundit të Censit 2023, në lidhje me arsimimin e popullsisë, falë liberalizimit të arsimit të lartë, mbi 200 mijë shqiptarë rezultojnë me nivelin arsimor të diplomimit me ‘Master’.

Të dhënat e censit tregojnë se 96,8 përqind e popullsisë së moshës 15 vjeç e lart kanë përfunduar ose janë duke ndjekur shkollën, 97,2 përqind meshkuj dhe 96,4 përqind femra. Përqindja e popullsisë së moshës 15 vjeç e lart që nuk ka ndjekur asnjëherë shkollën ka rënë nga 4,1 përqind në Censin e vitit 2011 në 3,2 përqind në Censin e vitit 2023.
Sakaq, ekspertët thonë se mbetet cilësia, rankimi i universiteteve dhe arritja e standardit që kanë vendosur vendet ku duam të integrohemi.

Më shumë se gjysma (55,0 përqind) e popullsisë së moshës 15 vjeç e lart kanë përfunduar arsimin e mesëm ose arsimin e lartë.

Për grupmoshën 25-34 vjeç, 43,2 përqind e tyre kanë përfunduar arsimin universitar dhe pasuniversitar, pothuajse e njëjta përqindje me popullsinë e BE-së të së njëjtës grupmoshë (43,1 përqind) dhe vetëm 1,8 pikë përqindje më pak se targeti i BE-së prej 45 përqind për 2030, çka do të thotë se në sasi progresi është arritur në 15 vitet e fundit, ndërsa më tej vëmendja duhet kushtuar në cilësi. Nga popullsia gjithsej me arsim të lartë të përfunduar, 55,7 përqind janë femra dhe 44,3 janë meshkuj. Përqindja e femrave me arsim të lartë ka ardhur vazhdimisht në rritje, nga 41,1 përqind në Censin e 2001 në 51,0 në Censin e 2011 dhe 55,7 përqind në Censin e 2023.

Arsimi në Europë

Mesatarisht, pothuajse një e treta e moshës 25-74 vjeç në Bashkimin Evropian kanë një diplomë të arsimit të lartë, përfshirë universitetet publike dhe private, kolegjet, institutet e trajnimit teknik dhe shkollat ​​profesionale. Niveli arsimor gjithashtu ndryshon sipas moshës dhe gjinisë.

Pra, cilat vende kanë shkallën më të lartë të arsimit të lartë në Evropë, si ndryshojnë nivelet arsimore në të gjithë Evropën dhe cilat vende i kushtojnë më shumë vëmendje arsimit profesional?

Në vitin 2022, 31.8 për qind e njerëzve të moshës 25-74 vjeç në BE kishin një diplomë arsimi të lartë, duke filluar nga 17.4 për qind në Rumani në 49.8 për qind në Irlandë.

Përqindjet e të diplomuarve të arsimit të lartë ishin më të larta se mesatarja e BE-së në vendet nordike dhe baltike. Suedia dhe Norvegjia renditen në vendin e tretë dhe të katërt me mbi 45 për qind të të diplomuarve të arsimit të lartë.

Nga popullsia letoneze, 44 për qind kishin një diplomë të arsimit të lartë. Vendet e tjera nordike dhe baltike gjithashtu kishin përqindje më të lartë se mesatarja e BE-së në të diplomuarit e nivelit terciar.

Në Mbretërinë e Bashkuar, 43.5 për qind e popullsisë së moshës 25-74 vjeç kishte një arsim të lartë, i cili ishte mbi vendet e 'Katër të Mëdha' të BE-së. Franca (38.2 për qind) kishte përqindjen më të lartë mes tyre, e ndjekur nga Spanja (38 për qind).

Pas Rumanisë, Italia kishte përqindjen më të ulët të të diplomuarve të nivelit terciar me 18.5 për qind. Kjo shifër ishte gjithashtu pak nën mesataren e BE-së edhe në Gjermani (31.5 përqind).

Popullsia me arsim të ulët ishte mbi 40 për qind në katër vende të BE-së

Përqindja e popullsisë me arsim të lartë ishte dukshëm më e ulët në vendet kandidate për në BE.
Turqia kishte përqindjen më të lartë të popullsisë me arsim të ulët deri tani, ku dy të tretat (61.8 përqind) kishin më pak se arsimin e mesëm të lartë.
Kjo shifër ishte gjithashtu nën 40 për qind në katër vende të BE-së, përkatësisht në Portugali, Itali, Maltë dhe Spanjë.

Orientimi profesional luan një rol të rëndësishëm në disa vende europiane

Duke parë detajet e arritjeve të mesme arsimore, të përbërë nga orientimi i përgjithshëm dhe profesional, pjesa e arsimit profesional është mjaft e lartë në disa vende.
Përqindja e njerëzve me orientim profesional në një nivel të mesëm arsimor ishte mbi 45 për qind në nëntë vende të BE-së, përfshirë Çekinë (63.9), Poloninë (52.2) dhe Gjermaninë (47.4).

Përqindja e të diplomuarve të arsimit të lartë rritet ndjeshëm në mesin e popullsisë më të re në të gjithë Evropën.
Kjo tregon gjithashtu se si kanë ecur vendet në dekadat e fundit. Kështu, niveli i popullsisë së moshës 25-34 vjeç është analizuar gjerësisht nga institucionet ndërkombëtare.

Në vitin 2022, 42 për qind e popullsisë së BE-së të moshës 25-34 vjeç kishte një diplomë të arsimit të lartë. Norma ndryshonte nga 24.7 përqind në Rumani në 62.3 përqind në Irlandë.

Ndryshe nga popullsia e moshës 25-74 vjeç, vendet nordike Finlanda dhe Islanda kishin një përqindje më të ulët të arsimit të lartë se mesatarja e BE-së.

Kjo shifër ishte mbi 50 për qind në një të tretën e vendeve të BE-së. Dhjetë vende të BE-së ishin gjithashtu prapa objektivit prej 45 për qind të BE-së deri në vitin 2030.

Gratë janë më të arsimuara se burrat

Në 35 vende evropiane ku disponohen të dhëna, gratë e moshës 25-34 vjeç kishin një përqindje më të lartë të arritjeve të arsimit të lartë sesa burrat.
Në vitin 2022, mesatarisht, përqindja e grave me arsim të lartë ishte 47.6 për qind ndërsa për burrat ishte 36.5 për qind.

Me përjashtim të Finlandës, hendeku gjinor ishte dukshëm më i lartë në vendet nordike dhe baltike në favor të grave. Islanda (25.4 pikë përqindjeje, ose pp), Sllovenia (23.8 pp) dhe Sllovakia (22.8 pp) shënuan diferencën më të lartë.
Turqia (1.3 pp), Zvicra (3.6 pp) dhe Gjermania (4.6 pp) raportuan hendekun më të vogël, duke treguar se përqindjet e grave dhe burrave me arsim të lartë janë kaq afër.
Përqindja e popullsisë me arsim të lartë po rritet me kalimin e viteve. Në BE, përqindja e personave të moshës 25-74 vjeç me arsim të lartë ka qenë vazhdimisht në zhvillim. Ai u rrit nga 19.1 për qind në 2004 në 31.8 për qind në 2022.

Në vitin 2022, përqindja e personave të moshës 25 deri në 64 vjeç në BE që morën pjesë në arsim ose trajnim në 4 javët e mëparshme ishte 11.9 për qind, duke filluar nga 1.7 për qind në Bullgari dhe 36.2 për qind në Suedi.
Ndërsa përqindja e mësimit të të rriturve ishte e lartë në vendet nordike, vendet e Ballkanit kishin përqindje dukshëm më të ulëta krahasuar me mesataren e BE-së.