Ekspertizë

EKSPERTIZË/ Nga rreziqet tek përballja: sfida për një strategji moderne të emergjencave civile

Shkruar nga Sofjana Veliu
EKSPERTIZË/ Nga rreziqet tek përballja: sfida për një

Sofjana Veliu*

Ky shkrim shqyrton konceptin e emergjencave civile, rëndësinë e vlerësimit të rreziqeve dhe nevojën për një strategji moderne që reflekton sfidat aktuale të Shqipërisë. Fatkeqësitë natyrore dhe emergjencat civile janë sfida të mëdha për çdo shtet, duke kërkuar plane dhe strategji të mirë-strukturuara për të minimizuar pasojat mbi jetën, pronën dhe ekonominë. Shqipëria, një vend që përballet me tërmete të fuqishëm, përmbytje të përsëritura dhe një rritje të numrit të zjarreve pyjore gjatë periudhave të nxehta, ka parë një nevojë të shtuar për strategji të integruara dhe të qëndrueshme për emergjencat civile. Përveç fatkeqësive natyrore, pandemia COVID-19 ka treguar se kërcënimet e përgjithshme shëndetësore duhet të jenë gjithashtu pjesë e kësaj qasjeje.

Shqipëria është ndër vendet më të prekura në Evropë nga fatkeqësitë natyrore. Tërmeti i vitit 2019, që goditi Durrësin dhe Tiranën, është një ndër shembujt më të rëndë, me 51 viktima dhe rreth 1 miliard euro dëme materiale (UNDP, 2020). Po ashtu, përmbytjet janë një kërcënim i vazhdueshëm për zonat ultësira, duke prekur rreth 200,000 qytetarë vetëm në dekadën e fundit (AKMEC, 2022). Raportet e Institutit të Gjeoshkencave, Energjisë, Ujit dhe Mjedisit (IGJEUM) tregojnë se përmbytjet dhe tërmetet përbëjnë 70% të fatkeqësive në Shqipëri. Përveç kësaj, ngjarjet klimatike ekstreme, si zjarret pyjore dhe thatësirat, po bëhen gjithnjë e më të shpeshta për shkak të ndryshimeve klimatike. Në vitin 2022, Shqipëria regjistroi 300 zjarre pyjore, të cilat shkatërruan më shumë se 5,000 hektarë pyje (AKMEC, 2022). Këto të dhëna nënvizojnë nevojën për strategji të fuqishme dhe masa të qëndrueshme për menaxhimin e këtyre rreziqeve.

Koncepti i emergjencave civile dhe rreziqet kryesore.  Emergjencat civile përfshijnë të gjitha situatat që kërkojnë përgjigje të organizuar për të mbrojtur jetën, pronën dhe mjedisin. Këto emergjenca mund të jenë natyrore, si tërmetet dhe përmbytjet, ose të shkaktuara nga aktiviteti njerëzor, si zjarret pyjore apo incidentet teknologjike. Një qasje efektive ndaj emergjencave civile bazohet në parandalim, gatishmëri, reagim dhe rimëkëmbje.

Shqipëria përballet me një sërë rreziqesh të lidhura me natyrën dhe aktivitetet njerëzore. Tërmetet, përmbytjet dhe zjarret pyjore janë tre nga kërcënimet kryesore. Tërmeti i vitit 2019 dhe dëmet e tij të mëdha janë një shembull i gjallë i kërcënimeve të vazhdueshme nga lëkundjet sizmike. Përmbytjet, të cilat prekin rregullisht ultësirën perëndimore, kanë një ndikim të rëndësishëm në komunitetet dhe ekonominë e vendit. Zjarret pyjore, të nxitura nga periudhat e nxehta dhe thatësirat e shpeshta, po bëhen gjithnjë e më shqetësuese, me 300 raste të regjistruara në vitin 2022 që shkatërruan më shumë se 5,000 hektarë pyje (AKMEC, 2022). Këto rreziqe janë të lidhura ngushtë me ndryshimet klimatike, të cilat po ndikojnë në intensitetin dhe frekuencën e ngjarjeve ekstreme.

Nevoja për një strategji moderne dhe gjithëpërfshirëse. Përballimi i rreziqeve komplekse kërkon një strategji moderne që integron teknologjinë, edukimin dhe bashkëpunimin ndërinstitucional. Shqipëria ka bërë hapa të rëndësishëm përmes Ligjit Nr. 45/2019 për mbrojtjen civile, por zbatimi i tij është përballur me sfida të shumta. Në mungesë të burimeve të mjaftueshme financiare dhe teknologjike, shumë njësi vendore nuk kanë plane emergjente të përditësuara. Një strategji efektive duhet të shtrihet përtej përgjigjes reaktive, duke përfshirë parandalimin dhe ndërtimin e kapaciteteve për të menaxhuar krizën që në fazën e hershme. Rritja e sistemeve të paralajmërimit të hershëm është një element kyç. Shqipëria aktualisht nuk ka një mbulim të plotë për të gjitha zonat e prekura nga rreziqet. Teknologjia e avancuar, si përdorimi i sensorëve për të monitoruar lëvizjet sizmike dhe zbulimi i hershëm i zjarreve përmes dronëve, duhet të jetë pjesë e prioriteteve strategjike.

Një tjetër aspekt thelbësor është edukimi i publikut dhe ndërgjegjësimi mbi rreziqet. Vetëm 30% e qytetarëve janë të informuar për masat që duhet të ndërmarrin gjatë emergjencave (AKMEC, 2022). Kjo tregon nevojën për fushata më të gjera dhe më të efektshme ndërgjegjësimi që përfshijnë të gjitha grupet e shoqërisë. Pandemia COVID-19 ka treguar gjithashtu rëndësinë e përfshirjes së kërcënimeve shëndetësore në strategjitë për emergjencat civile. Ndërsa fatkeqësitë natyrore kanë një ndikim të lokalizuar, pandemitë prekin të gjithë shoqërinë dhe kërkojnë një koordinim ndërkombëtar. Shqipëria duhet të jetë më aktive në rrjetet globale për menaxhimin e emergjencave për të përfituar nga praktikat më të mira dhe burimet ndërkombëtare.

Mësimet nga  emergjencat, Zjarret pyjore gjatë verës janë një shembull konkret i pasojave të mungesës së planifikimit dhe burimeve. Mungesa e pajisjeve moderne për shuarjen e zjarreve dhe koordinimi i dobët ndërmjet strukturave kombëtare dhe lokale e përkeqësojnë situatën. Këto ngjarje vënë në dukje nevojën për një rritje të kapacitetit teknik dhe investimeve në trajnimin e ekipeve të emergjencave. Nga ana tjetër, tërmeti i vitit 2019 nxori në pah dobësitë në planifikimin urban dhe në zbatimin e rregulloreve për ndërtimet. Ndërtimet pa standarde dhe mungesa e inspektimeve efektive kontribuuan në dëmet e mëdha materiale dhe njerëzore. Pandemia COVID-19 ofroi një leksion të vlefshëm për koordinimin ndërinstitucional dhe rëndësinë e përgjigjeve të shpejta dhe të integruara. Mungesa e burimeve dhe vonesat në zbatimin e masave treguan se strategjitë duhet të përfshijnë skenarë të detajuar për emergjenca të ndryshme.

Për përmirësimin e strategjisë për emergjencat civile në Shqipëri. Për një menaxhim më efektiv të emergjencave civile, Shqipëria duhet të zhvillojë një strategji të integruar që forcon qëndrueshmërinë dhe përgatitjen për krizat e ardhshme. Një komponent i rëndësishëm i kësaj qasjeje është sigurimi i burimeve të qëndrueshme financiare. Duke rritur buxhetin për mbrojtjen civile, shteti mund të investojë në teknologji moderne për sistemet e paralajmërimit të hershëm, në përmirësimin e infrastrukturës dhe në trajnimin e ekipeve të emergjencave, duke ndihmuar në zvogëlimin e ndikimeve të rreziqeve. Edukimi dhe ndërgjegjësimi i popullatës janë thelbësorë për të krijuar një kulturë sigurie në vend. Përfshirja aktive e komuniteteve, shoqërisë civile dhe sektorit privat në procesin e planifikimit dhe zbatimit të strategjive për emergjencat civile mund të ndihmojë në identifikimin më të mirë të nevojave lokale dhe të përmirësojë gatishmërinë shoqërore.

Një tjetër prioritet është ndërtimi i partneriteteve të qëndrueshme ndërkombëtare. Shqipëria bashkëpunon me organizata ndërkombëtare si Bashkimi Evropian, NATO, dhe Kombet e Bashkuara për të përfituar asistencë teknike, financiare dhe logjistike. Njësia e Mbrojtjes Civile e BE-së (EU Civil Protection Mechanism) është një partner i rëndësishëm në këtë drejtim. Në tërësi, menaxhimi i emergjencave civile në Shqipëri është një proces kompleks që kërkon përmirësime të vazhdueshme për t'u përballur me sfidat e ndryshme.

Shqipëria mund të përfitojë ndjeshëm nga përfshirja aktive në rrjete rajonale dhe globale për menaxhimin e krizave, si mekanizmat e BE-së për mbrojtjen civile. Bashkëpunimi ndërkombëtar do të ndihmojë jo vetëm në qasjen ndaj teknologjive të avancuara dhe ndihmës emergjente, por edhe në adoptimin e praktikave më të mira dhe shkëmbimin e përvojave. Në fund, për të siguruar suksesin e një strategjie moderne, duhet të përmirësohet edhe koordinimi ndërmjet institucioneve qendrore dhe lokale. Një qasje e integruar dhe e decentralizuar do të mundësojë një reagim më të shpejtë dhe më efektiv gjatë emergjencave, duke forcuar ndjeshëm kapacitetet vendore për të përballuar sfidat komplekse.

Si përfundim: Nga tërmetet, përmbytjet dhe zjarret  e deri te pandemia COVID-19, Shqipëria ka përballuar sfida të mëdha që kanë zbuluar dobësitë e saj në menaxhimin e emergjencave civile. Për të ndërtuar një strategji moderne dhe të qëndrueshme, vendi duhet të investojë në teknologji, të rrisë edukimin publik dhe të forcojë bashkëpunimin institucional dhe ndërkombëtar. Duke përfshirë të gjithë aktorët dhe duke u mbështetur në një qasje të integruar, Shqipëria mund të ndërtojë një sistem më të fortë dhe më të qëndrueshëm për përballimin e rreziqeve të së ardhmes.Bottom of Form

*.... Ky artikull, ashtu si edhe artikulli   ‘A është mbrojtja e ‘infrastrukturës kritike’  si garanci për sigurinë kombëtare?’ publikohen në kuadër të projektit FloodNorthALB  ku UET është një prej partnerëve në bashkëpunim me KAMC dhe me mbështetjen e DG-ECHO  te Komisionit Europian

 

 

Liberale Newsroom

Poll
SHQIPENGLISH