Një vend i shenjtë për Judaizmin, Krishterimin dhe Islamin, Jerusalemi është një nga qytetet më të vjetra në botë: gjetjet arkeologjike na lejojnë të përcaktojmë se vendbanimi i parë u shfaq rreth vitit 2800 para Krishtit, duke u bërë një qytet i plotë rreth vitit 2000 para Krishtit. Në ditët e sotme, natyrisht, mbetet i diskutueshëm mes izraelitëve dhe palestinezëve. Në të njëjtën kohë, megjithatë, është ende qendra më e madhe urbane në Izrael, duke qenë selia e parlamentit, presidentit dhe kryeministrit të vendit.

Në shumicën e ditëve të vitit, lagjja e krishterë (e cila ndodhet në qendër në të ashtuquajturin "qytet i vjetër" i Jeruzalemit) bën një jetë mjaft të qetë, duke pasur si qendër shpirtërore Kishën e Ngjalljes - e njohur tek ne edhe si Kisha e Varrit të Shenjtë.

Gjithsesi, çdo Pashkë gjërat ndryshojnë dhe trafiku në lagjen e krishterë bëhet veçanërisht intensiv dhe i dendur, pasi turma pelegrinësh nga e gjithë bota dynden drejt tempullit për ditët liturgjike të Javës së Shenjtë, e cila sigurisht kulmon me Ringjalljen. Çdo të shtunë të shenjtë në mesditë Drita e Shenjtë preket nga Patriarku i Jeruzalemit, i cili më pas udhëton me avion në disa shtete me një shumicë të krishterësh ortodoksë (p.sh. Rusia, Ukraina, Rumania, Gjeorgjia).

[caption id="attachment_1345007" align="alignnone" width="1536"] Jerusalemi është një vend i shenjtë për Judaizmin, Krishterimin dhe Islamin. Foto: Perikli Merakos[/caption]

Një monument i bukur, me histori shekullore, i lidhur me mundimet e Jezusit

Kisha e Ngjalljes është një ndërtesë komplekse, me arkitekturën e saj që dëshmon historinë e saj të gjatë, duke reflektuar elementë dhe tendenca të shumë epokave të ndryshme. Megjithatë, në të njëjtën kohë, është gjithashtu një monument i bukur për botën moderne.

Kisha e parë e Ngjalljes, e ashtuquajtura "Bazilika e Konstandinit", u projektua nga arkitekti Zenobius dhe u përurua në vitin 335 nga Kostandini i Madh dhe nëna e tij, Shën Helena, duke zënë vendin e një faltoreje romake të perëndeshës Afërditë (ose Zeusit, sipas të tjerëve). Në fakt, sipas traditës, Shën Helena u kujdes që vendi i kryqëzimit të Jezusit (Golgota) ashtu edhe një varr që u zbulua i gdhendur në shkëmb dhe i identifikuar si varri (bosh, pas Ringjalljes) të përfshiheshin brenda kufijve, pasi sipas Dhiatës së Re ai ishte shumë afër vendit ku ishte vrarë.

Shumë studiues, natyrisht, i kanë kundërshtuar këto pretendime, duke argumentuar se, kaq shumë shekuj pas veprimit të Jezusit, nuk ishte e mundur të përcaktohej Golgota ose varri i tij - kështu që Shën Helena bëri vlerësime arbitrare. Për të krishterët, megjithatë, që në shekullin e IV tradita mori një rëndësi të madhe, me rezultat që tempulli u bë një qendër e shquar pelegrinazhi. Prej rreth 2000 vitesh besimtarët nisen nga Kodra e Sionit dhe ndjekin një rrugë me 14 ndalesa, e cila përfundon te Varri i Shenjtë. Në mënyrë simbolike, rruga quhet Rruga e Martirizimit (Via Dolorosa, për katolikët) dhe përfaqëson pasionet e Jezusit nga dënimi i tij në vdekje deri në varrimin e trupit të tij. Ndalesa e parë i bën jehonë lutjes së tij në Malin e Ullinjve.

[caption id="attachment_1345010" align="alignnone" width="968"] Pamje e qytetit të vjetër nga Mali i Ullinjve. Foto: Perikli Merakos[/caption]

Tempulli i parë përfshinte dy struktura të veçanta: një rotondë (ciborium tetëkëndor) në vendin e varrimit dhe një bazilikë e madhe me kolona, ​​tradicionalisht vendi i Golgotës. Dy ndërtesat komunikonin përmes një oborri të brendshëm. Në formën e tij moderne, Varri i Shenjtë ka përmasa 2,07 x 1,93 metra, ende përfshin muret shkëmbore të varrit, është i mbuluar me mermer dhe i ndriçuar nga llambat.

Ndërtesat e para vazhduan deri në vitin 614, pasi tempulli u dogj gjatë pushtimit Persian të Jerusalemit. Ai u rindërtua përsëri në vitin 630, kur bizantinët rifituan përkohësisht kontrollin e qytetit, i cili ra në duart e arabëve në vitin 638.

Gjatë sundimit arab në Palestinë, tempulli ishte i mbrojtur së bashku me të gjitha vendet e krishtera. Megjithatë, gjatë shekujve, politika të tilla respekti nuk u respektuan nga të gjithë sundimtarët. Në vitin 1009 pas Krishtit, kalifi Fatimid Al-Hakim bi-Amr Allah urdhëroi shkatërrimin e tij të plotë. Pasardhësi i tij, megjithatë, ra dakord me Perandorinë Bizantine në favor të rindërtimit. Projekti përfundoi në vitin 1048, falë shpenzimeve të mëdha të perandorit Konstandin IX Monomachos.

Në vitin 1099 kalorësit e Kryqëzatës së Parë pushtuan Jeruzalemin nga arabët dhe fisniku francez Godefroid de Bouillon mori titullin "Mbrojtësi i Varrit të Shenjtë" (Advocatus Sancti Sepulchri), ndërsa themeluan Mbretërinë e Jerusalemit, e cila do t'i rezistonte formave të ndryshme deri në 1291. Gjatë kësaj periudhe, në pjesën e përparme në lindje të rotondës u ndërtua kisha katolike, kështu që pamja e jashtme e Kishës së Ngjalljes siç e njohim sot, me kambanoren dhe dy kupolat karakteristike. Brendësia, natyrisht, ruante tiparet e hershme të hershme të krishtera dhe mesbizantine.

Në shekujt që kanë kaluar që atëherë, do të kryheshin punime të reja (p.sh. rinovimi nga françeskanët në 1555, me ndërtimin e një kubeje të re), por do të ndodhnin edhe fatkeqësi të reja (p.sh. nga tërmetet e viteve 1834-1836). Transformimi më tipik konsiderohet ai i viteve 1809-1810, kur arkitekti mitileas Nikolaos Ch. Komneni rindërtoi rotondën dhe pjesën e jashtme e kubesë. Me këtë konsiderohet se është finalizuar pjesa e brendshme e tempullit, siç e njohim sot. Që nga ajo kohë, ndërhyrja më e rëndësishme u bë në periudhën 2016-2017, kur Kupa e Shenjtë u mirëmbajt, u restaurua pas konstatimit të Shërbimit Arkeologjik të Izraelit se struktura nuk konsiderohej më e sigurt.

Vizitë në Varrin e Shenjtë

Pikërisht përballë hyrjes së Kishës së Ngjalljes ndodhet Oborri i Shenjtë. Këtu, çdo të Enjte të Madhe, bëhet shërbesa e Lavamanit - pra larja e këmbëve të dishepujve të Jezusit - ndërsa çdo të Premte të Madhe, procesioni, duke përfaqësuar ritualisht martirizimin. Në këndin juglindor të oborrit ka edhe shkallët që të çojnë në Golgotë. Besimtarët hyjnë në tempull vetëm përmes të ashtuquajturës Agia Porta: një tjetër hyrje identike ka mbetur e mbyllur që nga viti 1187.

Tani duke hyrë në brendësi, drejtpërsëdrejti përballë hyrjes, do të shihni pelegrinazhin e parë – Depozitën e Shenjtë, siç është formuar pas punimeve restauruese të lartpërmendura të vitit 1810. Ai përbëhet nga shkëmbi natyror, i mbuluar me mermer të kuqërremtë. Sipas traditës, këtu Jozefi dhe Nikodemi e depozituan trupin e Jezusit, kur e zbritën nga kryqi.

Në sallën e madhe me kupolën mbresëlënëse në pjesën e mesme të Kishës së Ngjalljes, do të shihni Omphalos: një sferë mermeri mbi një bazë të veçantë, për shkak të së cilës tradita bizantine e konsideronte këtë kishë si "kërthiza e tokës". Diçka që ka ndodhur edhe me myslimanët, pasi në arabisht quhet “nushul-tinia”, që do të thotë “mesi i botës”. Ceremonia e prekjes së Dritës së Shenjtë, siç thamë edhe më sipër, mbahet çdo të Shtunë të Madhe në mesditë rreth Varrit të Shenjtë, i cili konsiderohet monument i trashëgimisë kulturore botërore.

[caption id="attachment_1345014" align="alignnone" width="1536"] Brendësia e Varrit të Shenjtë. Foto: Perikli Merakos[/caption]

Atraksione të tjera të rëndësishme për ata që vijnë këtu si vizitorë janë varri i Jozefit të Arimatesë pas kapelës kopte, në një pjesë të Kishës së Ringjalljes që i përket komunitetit abisinian, Kapela e Kurorës së Gjembave - ku traditën e kanë romakët, për të luajtur me Jezusin, duke e veshur atë me një mantel të kuq dhe duke mbajtur një kurorë me gjemba - si dhe të ashtuquajturën Kapela e Marisë Magdalenës (ose "Mos më prek"): supozohet se këtu, sipas Ungjillit të Gjonit , Jezusi iu shfaq Maria Magdalenës pas Ringjalljes së tij, duke i thënë asaj "Mos më prek" kur ajo u përpoq ta prekte, pasi ajo tani e pa atë në natyrën e tij të pakorruptueshme, hyjnore./Liberale.al