Kjo fotografi me vlerë e realizuar nga fotografi Petro Dhimitri dhe e ruajtur në Fototekën e Arkivit Qendror Shtetëror (AQSH), kap një moment të rrallë historik, mitingu festiv i mbajtur më 28 Nëntor 1913, duke shënuar përvjetorin e parë të Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë. Në sfond, mund të shohim ndërtesën e Qeverisë së Përkohshme në Vlorë, ndërsa në plan të parë, burra të veshur me veshje tradicionale shqiptare kërcejnë rreth flamurit kombëtar si një simbol i fuqishëm i lirisë së shumëpritur. Imazhi përcjell emocion, krenari dhe një ndjenjë të fortë uniteti kombëtar, qartë të dukshme në fytyrat dhe gjestet e pjesëmarrësve.
Megjithatë, pas këtij momenti gëzimi fshihej një realitet sfidues politik dhe shoqëror.
Shqipëria kishte dalë vetëm kohët e fundit nga shekujt e sundimit osman dhe po përballej me vështirësi të shumta. Disa muaj më parë, qyteti verior i Shkodrës ishte rrethuar nga forcat malazeze për 180 ditë, e ndjekur nga një pushtim tre-javor. Megjithatë, në maj 1913, qyteti iu kthye Shqipërisë në përputhje me vendimet e Konferencës së Ambasadorëve në Londër.
Kjo konferencë, më 29 korrik 1913, e njohu zyrtarisht Principatën e Shqipërisë si të pavarur nga Perandoria Osmane. Megjithatë, nën presionin e Serbisë dhe Greqisë, Shqipërisë iu hoqën territore të mëdha. Vilajeti i Kosovës iu dha Serbisë, ndërsa Greqia fitoi pjesë të Vilajeteve të Janinës dhe Manastirit, përfshirë rajonin e Çamërisë. Si rezultat, gati një milion shqiptarë mbetën jashtë kufijve të shtetit të sapoformuar, duke përfshirë qytete të mëdha me popullsi shumicë shqiptare si Prizreni, Shkupi, Gjakova, Peja, Dibra, Struga dhe të tjera.
Brenda këtij konteksti të vështirë, Qeveria e Vlorës e udhëhequr nga Ismail Qemali - megjithëse e përbërë nga figura të shquara kombëtare, kishte autoritet të kufizuar përtej trekëndëshit Vlorë-Fier-Berat. Administrata e shtetit vuante nga varfëria ekstreme dhe mungesa e burimeve. Vetë Ismail Qemali, në një moment dhimbjeje, deklaroi në mënyrë të famshme: "Na lanë vetëm kënetat".
Për të adresuar situatën e rëndë të vendit, në mars të vitit 1913 u mbajt Kongresi i Triestes, ku morën pjesë rreth 300 patriotë nga trevat dhe diaspora shqiptare. Ky kongres mbështeti fuqimisht politikën e pavarur dhe neutrale të Qeverisë së Vlorës, duke përfaqësuar rrymën e orientuar nga Perëndimi dhe progresive të lëvizjes kombëtare shqiptare.
Fotografi Petro Dhimitri
Petro Dhimitri, i lindur në Korçë në vitin 1869, ishte një nga figurat më të shquara të fotografisë dokumentare shqiptare dhe një anëtar kyç i grupit të njohur si “Fotografët e Rilindjes”. Ai njihej edhe me dy mbiemra të tjerë: “Shqiptari”, për aktivitetin e tij patriotik, dhe “Fotografi” ,për profesionin e tij. Ai e mësoi artin e fotografisë në Stamboll dhe filloi ta praktikonte atë në qytetin e tij të lindjes si fotograf shëtitës.
Dhimitri la pas një sasi të konsiderueshme fotografish historike dhe dokumentare, duke përfshirë imazhe të bandave patriotike, udhëheqësve kombëtarë dhe ngjarjeve të rëndësishme. Ai vetë ishte anëtar i bandave të Çerçiz Topullit dhe Mihal Gramenos. Një nga veprat e tij më të njohura është fotografia e mitingut masiv më 14 shkurt 1910, në kodrat e Shëndëllisë (pranë Korçës), gjatë “Mitingut të Alfabetit”, një manifestim i fuqishëm për lirinë kombëtare dhe përdorimin e alfabetit shqip.
Ai mori pjesë gjithashtu në jetën kulturore të Korçës si aktor në shfaqjen Besa të Sami Frashërit, e luajtur në vitin 1908 - një nga shfaqjet e para teatrale të vëna në skenë në qytet. Në fund të nëntorit 1913, ai udhëtoi për në Vlorë për të dokumentuar Përvjetorin e Parë të Pavarësisë së Shqipërisë, duke prodhuar disa nga të dhënat fotografike më të vlefshme të ngjarjes.
Petro Dhimitri ndërroi jetë në Korçë në vitin 1949, pa lënë pasardhës të drejtpërdrejtë. Megjithatë, ai mbetet një nga përfaqësuesit më të shquar të rilindjes fotografike shqiptare dhe një mjeshtër i fotografisë historike dhe dokumentare në Shqipëri.
Përgatiti : Hemelita Boriҫi
