Instituti i Grave “Kyrias”, i themeluar në vitin 1922 në Kodër-Kamëz nga Parashqevi dhe Sevasti Qiriazi së bashku me Kristo Dakon, qëndroi si një nga nismat më progresive arsimore në historinë e Shqipërisë. I ndërtuar mbi idealet e barazisë gjinore, emancipimit dhe fuqizimit të grave, instituti vazhdoi trashëgiminë që motrat Qiriazi kishin filluar në vitin 1891 me themelimin e shkollës së parë të vajzave në Korçë. Puna e tyre pasqyronte përkushtimin e thellë të familjes ndaj arsimit, të formësuar nga përvojat e tyre në Rumani, Turqi dhe veçanërisht në Shtetet e Bashkuara.

Në dekadat e para të shekullit të 20-të, Instituti Kyrias u bë një simbol i përparimit shoqëror dhe kulturor, duke edukuar breza të tërë grash të reja që më vonë do të kontribuonin ndjeshëm në jetën publike dhe profesionale në Shqipëri. Pavarësisht rëndësisë së tij, në vitin 1933, gjatë mbretërimit të Mbretit Zog, instituti pësoi një goditje të madhe kur u mbyll me dekret qeveritar. Nën pretekstin e krijimit të një sistemi të unifikuar kombëtar arsimor, autoritetet ndaluan shkollat private dhe fetare, përfshirë Institutin Kyrias, duke u mohuar atyre çdo mundësi për bashkëpunim me shtetin.
Megjithatë, motrat Qiriazi vazhduan misionin e tyre arsimor me përkushtim. Gjatë pushtimit fashist italian (1939–1944), ato u vunë në shënjestër nga propagandistët për qëndrimin e tyre patriotik, megjithatë arritën ta mbanin gjallë trashëgiminë e institutit, falë mbështetjes së qarqeve nacionaliste.

Një goditje e dytë dhe më shkatërruese erdhi në vitin 1945 me ngritjen e regjimit komunist. Ndërtesa e institutit u konfiskua dhe u ripërdor për atë që tani është Universiteti Bujqësor i Tiranës. Sevasti dhe Parashqevi Qiriazi, pavarësisht kontributeve të tyre patriotike dhe viteve të përkushtimit ndaj arsimit, u persekutuan dhe iu mohua njohja. Familja e tyre vuajti shumë më tragjikisht, Gjergji Qiriazi, djali i Sevastisë, i mori jetën vetes në burg për shkak të persekutimit politik. Vetë Sevasti vdiq në vitin 1949, pa marrë kurrë drejtësi.

Megjithatë, trashëgimia e tyre nuk mund të fshihej. Pavarësisht përpjekjeve për të heshtur emrat e tyre, kontributet e motrave Qiriazi mbetën thellësisht të ngulitura në historinë e arsimit shqiptar. Sevastia më vonë u nderua me titullin "Mësuese e Popullit", jo si një gjest pajtimi nga regjimi, por si një njohje e një të vërtete që nuk mund të mohohej më: arsimi kombëtar shqiptar nuk mund të kuptohet pa emrin, veprën dhe vizionin e familjes Qiriazi.
Përgatiti : Hemelita Boriҫi