Një nga çështjet më të përmendura kur përshkruan mbështetjen e fortë që tregon popullata ruse për pushtimin e Ukrainës është media. Televizioni, në veçanti, përmendet shpesh si mjeti kryesor i propagandës ruse dhe si mënyra në të cilën regjimi i Vladimir Putin mbledh mbështetjen dhe përhap versionin e tij të rremë të fakteve. Vëzhgues të ndryshëm, duke komentuar mënyrën se si media ruse e përshkruan pushtimin e Ukrainës, folën për një “univers paralel” ose një realitet të ndryshëm nga ai që përshkruhet në Perëndim.
Në muajt e fundit të luftës, shumë studiues janë përpjekur ta kuptojnë më mirë këtë univers paralel, duke gjetur në TV dhe media një mënyrë për të vënë veten në vend të qytetarëve rus, edhe pse, sigurisht kjo nuk është e vetmja rrugë dhe as nuk mundet të konsiderohet si shterruese.
Në fakt, media dhe në veçanti kanalet televizive ruse ofrojnë një mesazh për luftën në Ukrainë që nga njëra anë ndjek propagandën zyrtare dhe nga ana tjetër jep një version ekstrem të saj: për arsye argëtimi dhe besnikërie ndaj regjimit, komentuesit dhe prezantuesit televiziv shprehin pozicione që janë shumë më të rrezikshme dhe më ekstreme se ato të vetë Vladimir Putin-it ose anëtarëve të tjerë të qeverisë së tij.
Përpjekja për të kuptuar dhe përmbledhur mesazhin e televizionit rus është teknikisht e lehtë, pa pengesat e dukshme gjuhësore; shumë kanale dhe disa nga më të rëndësishmet janë të dukshme direkt nga faqet e tyre të internetit, edhe nëse ato janë ndaluar nga platformat satelitore perëndimore.
Është më e ndërlikuar, sidomos nga jashtë, të kuptosh se cilët programe dhe kanale duhet t’u japësh më shumë peshë dhe cilët komentues apo opinionist janë më me ndikim. Për këtë arsye, në këto muaj gazetarë të ndryshëm rusë ose rusishtfolës kanë botuar artikuj në të cilët shpjegojnë ose përshkruajnë peizazhin e medias ruse dhe përmbajtjen e tij.
Olga Khazan shkruajti një artikull me titull “Unë e pashë TV rus kështu, ju nuk duhet ta bëni këtë”, edhe gazetarja dhe shkrimtarja Masha Gessen shkruajti gjithashtu një artikull shumë të dobishëm në New Yorker në lidhje me këtë temë.
Disa kompani dhe institute kërkimore kanë publikuar studime ose janë duke kryer projekte specifike në mediat ruse. Një nga më popullorët është realizuar nga NewsGuard, një kompani teknologjike e themeluar në vitin 2018 që përmbledh lajme të rreme në pjesë të ndryshme të botës dhe që publikon çdo ditë një përkthim të përmbledhur të lajmeve të orën 09:00 të Pervyj kanal, televizionit kryesor rus.
Në Rusi, informacioni kontrollohet plotësisht nga shteti dhe për regjimin e Putinit, aftësia për të menaxhuar median ka qenë gjithmonë një prioritet; gjëja e parë që bëri në vitin 2000, sapo erdhi në pushtet, ishte të largonte televizionin nga duart e sipërmarrësve privatë. Objektivat e tij ishin në veçanti oligarkët Boris Berezovsky, i cili zotëronte një nga televizonet më të mëdhaja ruse, si dhe media të tjera të ndryshme, dhe Vladimir Gusinsky që zotëronte një kompani të madhe mediatike që përfshinte NTV. Në mesin e viteve 2000 dhe 2001, të dy, u shpronësuan nga pasuritë e tyre dhe u detyruan të ikin në Evropë.
Ndikimi i regjimit rus në media është zgjeruar gradualisht me kalimin e viteve, duke arritur kulmin e tij në këto muaj të luftës në Ukrainë, pasi Duma, parlamenti rus, miratoi një ligj që parashikon deri në 15 vjet burg për ata që përhapin “fake news” dhe që është një informacion në kundërshtim me propagandën shtetërore. Pas miratimit të këtij ligji, pothuajse të gjitha mediat ende të pavarura, si gazeta Novaya, televizioni Rain dhe radiostacioni Eco në Moskë janë detyruar të mbyllin ose ndërpresin veprimtarinë e tyre në Rusi. Kështu vepruan edhe korrespondentët e gazetave kryesore perëndimore, mediat e të cilave u bllokuan nga qeveria.
Për këtë arsye, qasja në informacione të pavarura në Rusi sot është mjaft e vështirë, madje edhe e pamundur; mediat ndërkombëtare janë të aksesueshme përmes pajisjeve teknologjike si VPN-të dhe në Telegram, ku mund të konsultoheni me gazetarë dhe kanale mediatike të opozitës. Pavarësisht kësaj, siç shpjegoi për New Yorker Lev Gudkov, drejtor i Qendrës Levada, një qendër e rëndësishme e pavarur studimore ruse, Rusia “është kryesisht një vend i të moshuarve dhe njerëzve të varfër” dhe 85 për qind e popullsisë informohet nëpërmjet televizionit.
Mesazhi bazë i transmetuar nga regjimi rus dhe i marrë në televizion tashmë është i njohur edhe për publikun perëndimor; duke e thjeshtuar shumë, pushtimi i Ukrainës përkufizohet si një “operacion ushtarak special” për të mbrojtur popullsinë rusishtfolëse të Ukrainës, të cilët do të ishin shtypur dhe viktima të një “gjenocidi” të kryer nga regjimi “nazist” që mori pushtetin në Kiev. Prandaj, ushtarët rusë nuk janë pushtues që kanë kryer krime të shumta në muajt e fundit, por çlirimtarë që popullata vendase i priti me gëzim dhe lehtësim.
Këmbëngulja e qeverisë ukrainase për “nazizmin” është mjaft e rëndësishme, sepse jep një justifikim të përgjithshëm për operacionin ushtarak dhe sepse është pjesë e retorikës së parë sovjetike dhe tani ruse të fitores në Luftën e Dytë Botërore, e cila në historiografinë zyrtare ruse quhet ende lufta patriotike, e cila fillon zyrtarisht në vitin 1941 në vend të 1939 (para 1941 Bashkimi Sovjetik po lidhej me Gjermaninë naziste). Lufta e Madhe Patriotike është ende një moment themelues i identitetit rus dhe përdoret vazhdimisht nga propaganda zyrtare, madje edhe muajt e fundit.
Detyra e përditshme e televizionit rus është të tregojë histori që konfirmojnë këtë version të ngjarjeve, në të cilat Rusia nuk është vetëm një çlirimtare dashamirëse, por edhe një fuqi fitimtare. Lajmet thuajse gjithmonë manipulohen duke bashkuar elementë të gënjeshtrës dhe të vërtetës, me shumë kujdes për të ndjekur vijën zyrtare: edhe sot, disa muaj pas fillimit të pushtimit, fjala “luftë” praktikisht nuk përdoret kurrë në televizionin shtetëror.
Në televizionin kryesor rus, “Channel One”, edicioni i lajmeve të 27 prillit, sipas raportit të NewsGuard, neo-nazistët ukrainas kishin “krijuar një bazë të armatosur në një shtëpi të moshuarish dhe kishin keqtrajtuar banorët e moshuar”, duke i përdorur ata si “mburoja njerëzore”. Lajmi i dytë ishte se “ushtarët ruse mbrojnë çdo ditë qytetarët paqësorë nga nacionalistët”. Lajmi i tretë “luftëtarët dhe bombarduesit e besueshëm ushtarakë demonstrojnë epërsinë ajrore gjatë operacionit special”. Pasojnë dy lajme të tjera që flasin për tërheqjen e nacionalistëve ukrainas në lindje të vendit dhe për Britaninë e Madhe, e cila do t’i dërgojë armë ushtrisë ukrainase. Në fund fare, lajmi i fundit tregonte restaurimin e një monumenti në kujtim të heronjve të Luftës së Madhe Patriotike në rajonin ukrainas të Khersonit, të pushtuar nga ushtria ruse; edhe një herë, retorika e Luftës së Dytë Botërore është rikthyer.
Një tjetër aktivitet i televizionit rus është kundërshtimi dhe mohimi i mesazhit perëndimor për luftën. Kjo ka të bëjë me akuza të rënda si masakra e Buchas, e cila ishte objekt i një fushate të madhe dezinformomi në televizionin shtetëror, por edhe për çështje më të vogla joserioze. Për shembull, në mes të marsit, aktori dhe politikani Arnold Scharzenegger publikoi një video shumë efektive në të cilën ai iu drejtua drejtpërdrejt popullit rus dhe dënoi luftën; video u bë objekt i komenteve të ndryshme në mediat ruse dhe një gjë e tillë vazhdoi për disa ditë.
Një kategori e veçantë e televizioneve ruse janë debatet politike. Përveçse janë të shumta dhe shumë të njohura, ato luajnë një funksion të rëndësishëm, sepse duke ripunuar dhe përsëritur vazhdimisht mesazhin e propagandës shtetërore, e bëjnë gradualisht më të lehtë pranimin dhe përvetësimin e saj. Ashtu si në pjesë të ndryshme të botës, talk show-t në Rusi organizohen rreth një prezantuesi që fton disa persona të diskutojnë një ose më shumë tema mes tyre. Një nga më të famshmit është “Mbrëmja e së dielës me Vladimir Solovyov”, i drejtuar nga Vladimir Solovyov, një personazh i njohur televiziv dhe shumë i afërt me Putinin.
Mesazhet që dalin nga këto emisione janë me raste edhe më radikale se sa vetë mesazhi i propagandës zyrtare./Liberale.al/
