Aranit Muraçi

Mali i Zi ka bërë përmirësime për demokracinë e vendit të tij në vitin 2023, Serbia dhe Bosnja dhe Hercegovina nuk panë ndryshime, ndërsa Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut ranë, sipas Indeksit të Demokracisë 2023 të publikuar nga Economist Intelligence Unit

Shqipëria dhe rajoni

Në një shkallë nga 0 në 10, Mali i Zi shënoi 6.67, rezultati më i mirë në Ballkanin Perëndimor. Pasohet nga Serbia me 6.33, Shqipëria me 6.28, Maqedonia e Veriut me 6.03 dhe Bosnja dhe Hercegovina me 5.0. Kosova nuk është përfshirë në Indeks. Për t'u kualifikuar në një “demokraci të plotë”, një vend duhet të ketë një rezultat midis 8 dhe 10, ndërsa rezultati midis 6 dhe 8 tregon një "demokraci me të meta". Mali i Zi, Serbia, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut janë “demokraci me të meta”, ndërsa Bosnja dhe Hercegovina është një “regjim hibrid”, sipas klasifikimit të Economist Intelligence Unit.

Mali i Zi renditet i 52-ti në botë, duke përparuar 9 vende në krahasim me vitin 2022. Serbia renditet e 64-ta, që është gjithashtu një përmirësim me 4 vende, megjithëse rezultati i tij i përgjithshëm nuk ndryshoi, që do të thotë se lëvizja u shkaktua nga ndryshimet në rezultatet e vendeve të tjera.

Shqipëria renditet e 66-ta në botë, dy vende pas Serbisë, ndërsa Maqedonia e Veriut ndan vendin e 72-të. Bosnja dhe Hercegovina është e 94-ta në botë për sa i përket indeksit të demokracisë. Mali i Zi rriti rezultatin e vendit të tij me 0.22, duke e bërë atë një nga "performuesit më të mirë" në vitin 2023, krahas Beninit, Tanzanisë, Angolës dhe Maltës, tregojnë rezultatet e Indeksit.

Serbia dhe Bosnja dhe Hercegovina nuk panë ndryshime në rezultatet e tyre në krahasim me vitin 2022. Ndërkohë, Shqipëria humbi 0.13 pikë krahasuar me vitin 2022, ndërsa Maqedonia e Veriut shënoi një rënie pak më të ulët prej 0.07. Raporti nuk jep shpjegime për ndryshimet e pikëve të vendeve të veçanta. Indeksi i Demokracisë bazohet në pesë kategori: procesi zgjedhor dhe pluralizmi, funksionimi i qeverisë, pjesëmarrja politike, kultura politike dhe liritë civile.

Rezultati mesatar i indeksit global ra në 5.23, nga 5.29 në 2022. Kjo është në përputhje me një prirje të përgjithshme të regresionit dhe stagnimit në vitet e fundit dhe shënon një nivel të ri të ulët që nga fillimi i indeksit në 2006. “Sipas masës sonë të demokracisë, pothuajse gjysma e popullsisë së botës jeton në një lloj demokracie (45.4%). Vetëm 7.8% banojnë në një "demokraci të plotë", nga 8.9% në 2015; kjo përqindje ra pasi SHBA u degradua nga një "demokraci e plotë" në një "demokraci me të meta" në vitin 2016. Më shumë se një e treta e popullsisë së botës jeton nën sundimin autoritar (39.4%), një përqindje që ka ardhur duke u rritur kohët e fundit vite”, thuhet në raport.

Demokracia globale

Indeksi i Demokracisë i EIU hedh dritë mbi tendencat e demokracisë globalisht në vitin 2023, ndërsa lufta dhe konfliktet u përhapën në të gjithë globin, duke përforcuar tendencat negative ekzistuese në shumë vende. Indeksi vjetor, i cili jep një pamje të gjendjes së demokracisë globale, regjistroi një rënie në rezultatin e tij total nga 5.29 në 2022 në 5.23. Rritja e incidencës së konflikteve të dhunshme ka dëmtuar keq rezultatin e përgjithshëm të demokracisë globale.

Sipas matjeve të demokracisë nga EIU, pothuajse gjysma e popullsisë së botës jeton në një lloj demokracie (45.4%), por vetëm 7.8% jetojnë në "demokraci të plotë" (pikat mbi 8.00). Në thelb më shumë se një e treta e popullsisë së botës jeton nën sundimin autoritar (39.4%). Lajmi i mirë është se numri i demokracive u rrit me dy në vitin 2023, me Paraguajin dhe Papua Guinenë e Re duke u përmirësuar nga vende me “regjime hibride” në "demokraci me të meta". Greqia u bë një "demokraci e plotë", por Kili u riklasifikua si "demokracia me të meta". Pakistani u reduktua në një "regjim autoritar", ndërsa Angola u përmirësua në një "regjim hibrid".

Tre vjet pas pandemisë Covid-19, e cila çoi në një kthim prapa të lirive në mbarë globin, rezultatet për vitin 2023 tregojnë për një përkeqësim të vazhdueshëm demokratik dhe mungesë të ecjes përpara. Vetëm 32 vende e përmirësuan rezultatin e tyre të indeksit në vitin 2023, ndërsa 68 vende regjistruan rënie. Rezultatet për 67 vende mbetën të njëjta, duke paraqitur një pamje globale të stagnimit dhe regresionit. Pjesa më e madhe e regresionit globalisht ndodhi midis vendeve jodemokratike, pasi "regjimet autoritare" u bënë më të rrënjosura dhe vendet e klasifikuara si "regjime hibride" hasin vështirësi për t'u demokratizuar.

Rënia në rezultatin e përgjithshëm të indeksit u shkaktua nga përmbysjet në çdo rajon të botës, përveç Evropës Perëndimore, rezultati mesatar i indeksit të së cilës u përmirësua me diferencën më të vogël të mundshme (0.01 pikë). Regresionet më të mëdha ndodhën në Amerikën Latine dhe Karaibe, si dhe në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut. Vendet në Sahel dhe Afrikën Perëndimore ishin gjithashtu ndër performuesit më të keq në indeksin e 2023, pasi grushtet dhe konfliktet u përhapën në të gjithë rajonin. Zhvillimet negative në Kanada çuan një rënie të rezultatit të Amerikës së Veriut në 8.27, nën atë të Evropës Perëndimore (8.37). Është hera e parë që Amerika e Veriut nuk është renditur si rajoni me pikët më të larta në botë që nga indeksi i Demokracisë në vitin 2006.

Raporti i Indeksit të Demokracisë i EIU analizon marrëdhëniet midis demokracisë, luftës dhe paqes dhe shikon nxitësit gjeopolitikë të konflikteve. Raporti gjithashtu ofron një shpjegim të ndryshimeve në renditjen globale dhe një pasqyrë të thellë rajonale. Analizat dhe parashikimet e paraqitura në këtë raport ofrojnë njohuri të pakrahasueshme globale që mbulojnë perspektivën politike dhe ekonomike për gati 200 vende, duke u mundësuar organizatave të identifikojnë mundësitë dhe rreziqet e mundshme.