"Këtu (në Kosovë) filloi gjithçka dhe supozohet se këtu do të duhet të përfundojë," tha Veton Surroi, një nga shumë politikanë në Kosovë që po kërkojnë të largojnë këtë rajon të populluar me shumicë shqiptare të quajtur Kosovë nga dominimi dhe kontrolli serb.

Është një çështje që shkakton ankth; qoftë në negociata paqësore dhe konferenca ndërkombëtare siç shpresojnë shqiptarët vendas, qoftë me një lloj lufte të dhunshme etnike që ka copëtuar Jugosllavinë dhe ka përfshirë një pjesë të madhe të territorit të saj.

Nëse kjo e fundit, një konflikt për Kosovën mund të rrezikojë më shumë të ndërkombëtarizohet sesa luftimet në Bosnjë dhe Hercegovinën e afërt, pasi çfarëdo që të ndodhë këtu do të ketë pasoja në Shqipëri, Bullgari, Turqi dhe Greqi.

Ndodhte këtu 11 vjet më parë kur vala e nacionalizmit serb që po afirmohej tani në Ballkan u rrit për herë të parë, ndërsa Beogradi u përpoq të shtypte lëvizjen e shqiptarëve që kërkonin vetëvendosje në një zonë që serbët e konsiderojnë si “djepin e kombësisë” së tyre. Por dëshirat e dy milionë shqiptarëve etnikë të Kosovës janë bërë më të forta dhe më këmbëngulëse, pavarësisht vendosjes së gjendjes së jashtëzakonshme dhe sundimit të drejtpërdrejtë nga Beogradi dy vjet më parë.

Deri më tani, lufta mes serbëve dhe shqiptarëve të Kosovës nuk ka përfshirë ndonjë konflikt të armatosur. Ajo është karakterizuar nga shtypja dhe rezistenca jo e dhunshme. Nëpërmjet politikave të tyre, autoritetet serbe u kanë mohuar shqiptarëve jetesën, arsimin, kujdesin mjekësor, shtypin e lirë dhe të drejtat politike.

Si kundërpërgjigje, shqiptarët kanë pritur, duke u mbështetur në organizimin e komunitetit, diplomacinë ndërkombëtare dhe deri te kancelaritë në Evropë. Ata kanë ndërtuar institucionet e tyre, nga shkollat ​​te klinikat e deri te një parlament jozyrtar i zgjedhur muajin e kaluar në votimet e kryera në shtëpitë private.

“Ne e dimë se nëse presim me durim do të fitojmë”, tha Ibrahim Rugova, njeriu i zgjedhur “president” i Kosovës në votimin e 24 majit. Ai është një burrë i dobët dhe me pamje asketike, 47 vjeç, i cili studioi kritikë letrare në Sorbonë. Tani po i kalon ditët në shtëpinë e vogël të Lidhjes së Shkrimtarëve, pas një stadiumi futbolli.

"Ne nuk kemi ushtri, natyrisht, apo poste, dhe ekzistojmë nga përkrahja e njerëzve tanë," tha ai. "Por nuk ka dyshim se kemi fuqi morale dhe politike. De fakto, ne jemi në pushtet dhe duhet të jemi të ftuar si përfaqësues legjitimë të Kosovës në çdo konferencë ndërkombëtare për Jugosllavinë."

Z.Rugova tha se ajo që duan shqiptarët është pavarësia, duke shtuar se mund të vendosin të bashkohen me Shqipërinë fqinje, por kjo mund të bëhet vetëm me mjete demokratike si referendumi. Shqipëria shumë e varfër për të ndihmuar Kosovën.

Ka pasur sulme të herëpashershme ndaj serbëve të raportuar gjatë viteve të fundit, por udhëheqësit shqiptarë pretendojnë se çdo gjë përtej rezistencës pasive do të ishte çmenduri dhe ata vazhdimisht paralajmërojnë se janë kundër çdo vepre që mund të shërbejë si pretekst për represion më të madh serb.

“Ne jemi të paarmatosur dhe serbët kanë aeroplanë dhe bomba”, tha Shkëlzen Maliqi, kreu i një fraksioni socialdemokrat. Ai tha se në fillim të lëvizjes disa njerëz kishin shpresa se mund të fitonin mbështetjen e armatosur të qeverisë shqiptare në Tiranë, por shtoi se kjo ishte përpara se njerëzit në Kosovë të kishin mundur të vizitonin Shqipërinë.

“Tani,” -  tha ai, - “të gjithë e dinë se ata janë kaq të varfër dhe të dobët dhe se nuk mund të na ndihmojnë, se një ditë ndoshta do të na duhet t'i ndihmojmë ata."

Z.Rugova e bëri të qartë se ai besonte se qeveria e Beogradit mund të lëshonte sulme të reja ndaj shqiptarëve të Kosovës, pavarësisht nga presioni i sanksioneve të Kombeve të Bashkuara të vendosura mbi Jugosllavinë, përfshirë Kosovën, për rolin e udhëheqjes serbe në luftimet e Bosnje dhe Hercegovinës.

"Ajo që ka ndodhur në Bosnje ka pasur një efekt pozitiv,” tha ai, “pasi e ka bërë komunitetin ndërkombëtar të vetëdijshëm për llojin e autoriteteve që ekzistojnë në Beograd. Por tragjedia është se konflikti mund të përhapet në Kosovë dhe ne nuk kemi asnjë mjet që të mbrohemi”.

Që në fillimet e tij në vitin 1981, konfrontimi e ka vendosur demografinë shqiptare kundër peshës së historisë serbe dhe nacionalizmit serb. Shqiptarët, kryesisht myslimanë, përfaqësojnë 90 për qind të popullsisë në Kosovë dhe shkalla e shtimit të tyre natyror mund të shihet në masat e të rinjve që luajnë në çdo oborr dhe rrugicë të këtij qyteti labirint prej 250 mijë banorësh. Çdo shqiptar këtu beson se herët a vonë shqiptarët do të duhet të bëhen zot të shtëpisë së tyre.

Serbët, një pakicë e vogël në Kosovë, por me 10 milionë banorë, grupi më i madh brenda Jugosllavisë së vjetër, e konsiderojnë Kosovën përjetësisht serbe. Për ta është toka e nderuar, e lagur me gjak, ku kombësia e Serbisë u farkëtua në vitin 1389, kohë kur ushtritë turke mundën forcat serbe në fushën e Kosovës, duke sjellë pesë shekuj të dominimit osman mysliman dhe rezistencës së krishterë ortodokse serbe.

Ndryshe nga shkëputja e kroatëve, sllovenëve, boshnjakëve dhe maqedonasve nga Jugosllavia, separatizmi i shqiptarëve përfshin tokë brenda Serbisë dhe nuk është e vështirë të gjesh njerëz në Beograd, madje edhe kritikë të politikës së qeverisë, të cilët thonë se do të luftonin për Kosovën sot, ose dërgojnë fëmijët e tyre të luftojnë për të.

Ankthi për ngërçin në Kosovë po shtrihet përtej kufijve të asaj që dikur ishte Jugosllavi, veçanërisht në Greqi. Atje, frika është se nacionalizmi shqiptar i ringjallur mund të përhapet në mesin e pakicës së madhe shqiptare, në Maqedoni, dhe se shqiptarët si në Tiranë ashtu edhe në Kosovë mund të krijojnë lidhje të ngushta me Turqinë, Maqedoninë e pavarur dhe Bullgarinë, duke vendosur kufirin verior të Greqisë me vende që do të ishin më pak dashamirës ndaj tij sesa ndaj njëri-tjetrit.

Por shumica e shqiptarëve në Kosovë janë të bindur. “Këtu realisht nuk ka asgjë për të negociuar”, tha zoti Surroi, i cili ishte një nga të përzgjedhurit për deputet në zgjedhjet e mbajtura nga shqiptarët. "Ne nuk jemi sllavë. Ne sigurisht nuk jemi serbë. Ne kemi kulturën tonë. Ne ishim grupi i tretë më i madh brenda Jugosllavisë pas serbëve dhe kroatëve. Është vetëm çështje kohe."

Ndjenjat e solidaritetit dhe sfidës ishin të dukshme në kompleksin e rrethuar të gjashtë shtëpive që i përkisnin Hamdi Aliut, një patriarku i një familjeje të madhe, i cili kishte bërë një jetesë komode duke dhënë me qira pajisje për lëvizjen e tokës në punët e ndërtimit në Qeveri. Ai nuk ka pasur punë në gati dy vjet, por kur të gjithë mësuesit e shkollave të mesme shqiptare u pushuan nga puna dhe të gjithë gjimnazistët shqiptarë qëndruan jashtë në shenjë simpatie, zoti Aliu u ktheu dy shtëpi me pesë dhoma dhe një kasolle mësuesve dhe tyre. nxënës, të cilët ngritën një shkollë jozyrtare.

Në kasolle, drejtori Shaban Carreti, tregoi oraret për të treguar se si 1.538 nxënës po mësoheshin në 10 dhoma nga 56 mësues që punonin me tre turne pa pagesë.

“Asnjë nga mësuesit tanë nuk ka marrë rrogë për 18 muaj”, tha drejtori, i cili kaloi tre muaj në burg me akuzën se kishte nxitur studentët në grevë. - “Ne e bëjmë sepse është detyra jonë patriotike. Serbët duan të presin kufirin e arsimit dhe të shkatërrojnë një brez dhe ne duhet ta parandalojmë këtë."

Carreti shpjegoi se kishte ndoshta një duzinë shkollash të mesme si ajo që ai administron dhe se praktikisht të gjithë nxënësit e shkollave të mesme po shkolloheshin, përveç atyre të rinjve që kishin ikur nga vendi për të shmangur hyrjen në ushtri. Edhe profesorët shqiptarë të universitetit janë pushuar nga puna dhe tani i marrin studentët e tyre në shtëpi. Vetëm fëmijët më të vegjël vazhdojnë të ndjekin shkollat ​​fillore shtetërore, ku mësuesit shqiptarë janë punësuar sërish dhe janë lejuar të japin mësim në gjuhën shqipe.

Në një lagje e quajtur Kodra e Heronjve, një tjetër labirint rrugicash gjarpëruese, shtëpi prej balte dhe banesa modeste me tulla, mjekët shqiptarë të larguar nga spitalet po trajtonin pacientët në një klinikë me tre dhoma. Sabahete Capuni Paragra, pediatre, tha se që nga shkarkimi i mjekëve shumica e shqiptarëve të Kosovës kanë qenë pa kujdes mjekësor. Disa, - tha ajo, - thjesht nuk u besonin mjekëve serbë në spitale, por një grup shumë më i madh humbi aksesin në spital kur mbajtësi i familjes u pushua nga puna dhe mbulimi i tij mjekësor u anulua.

Flaka Surroi, drejtoresha e Këshillit për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut, i cili përpiqet të dokumentojë ngacmimet dhe sulmet e policisë ndaj shqiptarëve, tha se i është dashur të qeshë kur sanksionet e Kombeve të Bashkuara u vendosën në fillim të qershorit. "Ne kemi jetuar me sanksionet e Beogradit për më shumë se dy vjet," tha ajo. /Nga Michael T. Kaufman, publikuar më 23 qershor 1992, New York Times/

Përgatiti: a.m/Liberale.al