Janë prezantuar në Tiranë rezultatet e Sondazhit “Besimi në Qeverisje 2023”, i UNDP, Programi i Zhvillimit i Kombeve të Bashkuara. Sondazhi kishte si qëllim që të nxirrte në pah perceptimet e publikut shqiptar, për çështje të tilla si besimi në institucionet publike, transparenca dhe llogaridhënia institucionale, niveli i angazhimit të qytetarëve në politikë dhe vendimmarrje, kënaqësia me ofrimin e shërbimeve publike dhe zbatimi i ligjeve dhe politikave jodiskriminuese.

“Besimi në Qeverisje 2023”, edicioni i njëmbëdhjetë i Opinion Poll, u krye në tetor dhe nëntor 2023, duke përdorur një kampion përfaqësues kombëtar të përzgjedhur rastësisht prej 2,500 të anketuarve.

Institucionet ndërkombëtare kanë fituar vazhdimisht nivele më të larta besimi të qytetarëve shqiptarë krahasuar me institucionet kombëtare në fokus. Partitë politike, gjykatat, prokuroria dhe parlamenti janë renditur vazhdimisht si institucionet më pak të besuara ndër vite. 

Gjetjet e sondazhit për vitin 2023 tregojnë se institucionet më të besuara janë organizatat ndërkombëtare si OKB-ja (74.3%) dhe BE-ja (74.7%). Ndër organet vendase, institucionet fetare (67%) janë më të besuarit, pasuar nga Prokuroria e Posaçme kundër Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit (SPAK) (60.3%) dhe organizatat e shoqërisë civile (55.7%).

Sipas këtij sondazhi, partitë politike (25.5%), parlamenti (29.1%), gjykatat (33.4%) dhe prokuroria (33.7%) renditen si institucionet më pak të besuara në vitin 2023. SPAK, Prokuroria e Posaçme edhe pse sulmohet politikisht, i përfshirë në vrojtim për herë të parë në vitin 2022, ndoshta për këtë arsye shënoi një rritje edhe më të dukshme prej 10 pikë përqindjeje krahasuar me një vit më parë.

Për sa i përket sistemit të reformuar të drejtësisë, gjysma e pjesëmarrësve (50.2%) ranë dakord plotësisht ose përgjithësisht se ai kontribuon pozitivisht në zhvillimin e vendit. Në të kundërt, përafërsisht 44.9% e qytetarëve në përgjithësi nuk ishin dakord ose nuk ishin aspak dakord.

Pikëpamjet mbi transparencën dhe llogaridhënien si në qeverinë qendrore ashtu edhe në atë lokale mbetën në përputhje me gjetjet e vitit të kaluar. Në vitin 2023, më shumë se gjysma e shqiptarëve të anketuar i panë të dy nivelet e qeverisjes në mungesë transparence (59% për qeverisjen qendrore dhe 60.2% për bashkitë) dhe llogaridhënie (62.7% për qeverinë qendrore dhe 59.3% për bashkitë).

Të dhënat e sondazhit tregojnë se korrupsioni mbetet një shqetësim i madh. Në vitin 2023, shumica e pjesëmarrësve (81.3%) e konsiderojnë korrupsionin e vogël si të përhapur ose shumë të përhapur, dhe një përqindje e ngjashme (81.5%) e sheh korrupsionin e madh si të përhapur. Sakaq, besimi në aftësinë e prokurorisë për të trajtuar rastet e korrupsionit mbetet i ulët, me 62.8% mungesë besimi në ndjekjen penale të korrupsionit të madh dhe 56.8% në rastet e korrupsionit të vogël.

Sondazhi i vitit 2023 përfshinte një pyetje që vlerësonte perceptimin publik se sa efektive janë institucionet dhe strukturat publike në luftimin e korrupsionit në vend. Të dhënat tregojnë se SPAK-u është institucioni që qytetarët e perceptojnë më efektivin në trajtimin e korrupsionit, me 60.9% që shprehin besim të madh ose nivel bazë besimi.

Për sa i përket angazhimit të qytetarëve, përqindja e qytetarëve shqiptarë të interesuar për të marrë pjesë në vendimmarrje ka mbetur e qëndrueshme në 45.2%. Megjithatë, përqindjet aktuale të pjesëmarrjes në proceset dhe demonstratat e konsultimit qeveritar kanë mbetur vazhdimisht të ulëta.

Për më tepër, rreth 38.3% e shqiptarëve dëshironin të emigronin në vitin 2023, duke përmendur arsye të tilla si punësimi, pagat më të larta dhe ndjekja e arsimit më të mirë, në përputhje me të dhënat e 2022-shit.

Veçanërisht, pati një rënie të ndjeshme në perceptimin e sigurisë në jetën e përditshme, me 67.6% të të anketuarve që ndiheshin të pasigurt në 2023 krahasuar me 59.3% në 2022. Drejtuesit kryesorë të pasigurisë së perceptuar u identifikuan si krimi, çështjet shëndetësore dhe pasiguria e punësimit.

Në sondazhin e vitit 2023, shqiptarët u pyetën për prioritetet e qeverisë për pesë vitet e ardhshme. Të anketuarit e vunë theksin te shëndetësia (54%) dhe arsimin(38%) si fusha të rëndësishme për vëmendje, të ndjekur nga turizmi, infrastruktura e transportit dhe bujqësia.

Mesatarisht, katër nga dhjetë qytetarë (39.3%) raportuan se ishin të kënaqur me shërbimet kryesore publike. Shkalla e kënaqësisë ndryshonte në shërbime të ndryshme, ku furnizimi me ujë (47.2%), shërbimet e pastrimit (47.3%), arsimi (46.2%) dhe shërbimet shëndetësore publike (44%) morën vlerësime më të larta të kënaqësisë krahasuar me policinë (35.4%), transportin publik. (31.8%), dhe shërbimet gjyqësore (25.5%). Nga ana tjetër, në mesin e shtetasve shqiptarë që kanë përdorur shërbime administrative në vitin 2023, 59% deklaruan se janë të kënaqur ose shumë të kënaqur, veçanërisht në rastin e atyre që kanë të bëjnë me gjendjen civile (71.6%), sigurimet shoqërore (66.7%) dhe transportin rrugor. 68.3%).

Sondazhi tregoi gjithashtu një nivel të lartë ndërgjegjësimi për shërbimet elektronike të ofruara nga e-Albania, me 92% të të anketuarve të vetëdijshëm për platformën. Ndër ata që janë të vetëdijshëm, 75.6% i kanë shfrytëzuar shërbimet në vitin 2023, ku shumica e konsiderojnë e-Albania si funksionale (84.7%) dhe u ofron qytetarëve ndihmën e nevojshme (59.7%). Megjithatë, më pak se gjysma e perceptuan se platforma ofronte mundësi për të shprehur komente dhe sugjerime.

Një pjesë e konsiderueshme e të anketuarve që përdorën portalin e-Albania raportuan se mund ta bënin këtë në mënyrë të pavarur (45.4%), ndërsa të tjerët kërkuan ndihmë ose rrallë (22.2%), zakonisht (18.8%) ose gjithmonë (13.6%).

Sa i përket mbrojtjes së të dhënave personale, shumica dërrmuese e të anketuarve e kanë konsideruar të rëndësishme (90.7%). Megjithatë, vetëm 35% shprehën besim në aftësinë e aktorëve publikë për të menaxhuar të dhënat personale elektronike, ndërsa 30.8% shprehën besim në sektorin privat.

Gjykatat dhe prokuroria perceptohen si institucionet më të ndikuara politikisht, me 35.5% dhe 35.3% të të anketuarve që i vlerësojnë si 'shumë' ose 'jashtëzakonisht të ndikuara'. Megjithatë, ky perceptim ka rënë nga 61% dhe 59% në 2019 në 36% dhe 35% përkatësisht në 2023.

Perceptimet për barazinë gjinore mbeten relativisht pozitive, ku 59.4% e shqiptarëve janë dakord se ka barazi mes burrave dhe grave. Megjithatë, 14.3% e shqiptarëve raportuan se trajtoheshin ndryshe në bazë të gjinisë, moshës, përkatësisë etnike, orientimit seksual ose paaftësisë.

Sondazhi, i nisur fillimisht në kuadër të Partneritetit për Qeverisje të Hapur, kryhet çdo vit nga Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM) që nga viti 2013, me mbështetjen e UNDP-së. Edicioni i vitit 2023 u zhvillua në kuadrin e Projektit CSDA - “Konsolidimi i Ofrimit të Shërbimeve Publike në qendër të qytetarëve në Shqipëri”, një fond i grupit të donatorëve i zbatuar nga Qeveria e Shqipërisë në partneritet me PNUD dhe me Bashkëpunimin Austriak për Zhvillim (ADC).