Të dhënat nga anketat e shumta tregojnë se mbështetja e vazhdueshme për demokracinë në të gjithë Europën është mjaft e ulët
Në Europë, demokracia konceptohet si një vlerë themelore që gëzon mbështetje të gjerë dhe të palëkundur publike në të gjithë kontinentin. Si e tillë, vala e ekstremit të djathtë që parashikohet të arrijë gjatë zgjedhjeve europiane të muajit të ardhshëm shihet si një fenomen politik kalimtar.
Por ky fund përrallor, historia e pashmangshmërisë së demokracisë në Evropë, është sa ngushëllues aq edhe i gabuar. Të dhënat nga anketat e shumta tregojnë se mbështetja e vazhdueshme për demokracinë në të gjithë Evropën është mjaft e ulët. Dhe nëse demografia është arsyeja, duket se mbështetja publike për demokracinë do të vazhdojë të bjerë, me Evropën që mund të arrijë në një pikë kthese ku format jodemokratike të qeverisjes jo vetëm që zënë rrënjë, por edhe lulëzojnë.
Sipas sondazhit global të vitit 2023 të Fondacionit të Shoqërisë së Hapur, të cilin “Comms Hub” e këshilloi dhe analizoi në Europë, vetëm 38 për qind e gjermanëve të moshës 18 vjeç e lart janë mbështetës të qëndrueshëm të demokracisë. Në Francë, numri shkon në 27 për qind, ndërsa Italia dhe Polonia janë më pak se 45 për qind.
Për t'u etiketuar si një mbështetës i paqëndrueshëm i demokracisë, të anketuarit duhej t'i përgjigjeshin një ose më shumë prej pesë pyetjeve në një mënyrë që sfidonte ose kundërshtonte normat demokratike. Një i anketuar mund të ketë rënë dakord se një udhëheqës i fortë që injoron rezultatet e zgjedhjeve dhe autoritetin ligjor të parlamentit është i pranueshëm, ose se një qeveri jodemokratike është më e preferueshme se demokracia. Ata mund të jenë përgjigjur se demokracia është një mënyrë e keqe për të qeverisur kombin e tyre, ose se sundimi ushtarak do të ishte një mënyrë më e mirë. Teorikisht, sa më shumë pyetje që një person të ngrejë në mënyrë jokonsistente, aq më pak mbështetës do të kishte demokracia.
Më e rëndësishmja, kjo mungesë mbështetjeje e matur në Francë, Gjermani, Itali dhe Poloni në vitin 2023 nuk është një anomali statistikore. Në vitin 2022, sondazhet që ne kryem në nëntë vende për Lëvizjen Ndërkombëtare Evropiane zbuluan gjithashtu se një mbështetje e tillë varionte nga niveli më i ulët prej 22 për qind (në Rumani) në 48 për qind (në Finlandë). Dhe në shtatë nga këto nëntë vende - në Greqi, Itali, Gjermani, Estoni, Poloni, Rumani dhe Hungari - mbështetja e qëndrueshme për demokracinë arriti në 45 për qind ose më pak.
Për më tepër, ndërsa kjo mungesë e mbështetjes për atë që përshkruhet si një vlerë themelore europiane është tronditëse, ajo nuk është gjetja më shqetësuese. Shumica e sondazheve – të 2023 dhe shtatë nga nëntë sondazhet e 2022 – zbuluan se evropianët e rinj kishin shumë më pak gjasa të mbështesin demokracinë sesa prindërit dhe gjyshërit e tyre.
Për shembull, në Gjermani, vetëm 21 për qind e “Gjeneratës Z” dhe të lindurit pas 2.000 thanë se mbështesin vazhdimisht demokracinë krahasuar me 66 për qind të atyre të moshës 70 vjeç e lart. Ndërkohë, në Poloni, vetëm rreth një e katërta e 18-29-vjeçarëve treguan mbështetje të vazhdueshme për demokracinë - që është 17 pikë përqindje nën mesataren kombëtare. E njëjta gjë ishte e vërtetë në Francë me vetëm 14 për qind, madje edhe në Itali me 34 për qind, kurse italianët e moshuar gati dy herë më shumë të ngjarë të mbështesin demokracinë.
Kjo është një emergjencë që, nëse lihet e pakontrolluar dhe e pakorrigjuar, çon në një të ardhme të rrezikshme për kontinentin. Sepse ndërsa europianët e rinj plaken dhe pasojnë qytetarë të moshuar në shoqëri – një proces që ne e quajmë “vazhdimësi demografike” – mbështetja thelbësore për demokracinë në të gjithë Europën në mënyrë të pashmangshme do të bjerë në nivele edhe më të ulëta. Rezultati? Një ekosistem social gjithnjë e më pjellor për rënie demokratike dhe, me shumë mundësi, kolaps.
Ky proces i vazhdimësisë demografike nuk është asgjë më pak se një “bombë me sahat”, pikërisht në zemër të demokracisë europiane. Tani, sigurisht që është e mundur që me kalimin e moshës së europianëve të rinj, ata do të rriten më shumë në mbështetje të demokracisë. Por me polarizimin politik në një zenit dhe besimin në institucionet evropiane në një nivel më të lartë, sa e mundshme është me të vërtetë kjo mundësi? Sa ka gjasa që këta fëmijë të rriten në përkrahës më të qëndrueshëm të demokracisë sesa 18-29-vjeçarët e sotëm?
Realiteti është se vazhdimësia demografike është vetëm një hipotezë, për momentin. Megjithatë, “bomba me sahat” që mund të prodhonte nuk është e tillë. Është një pasqyrë e thjeshtë që shkon në përfundimin se sa më shumë të bjerë baza e qëndrueshme e mbështetjes për demokracinë në Evropë, aq më shumë ka gjasa që ajo të zbrazet më tej nga demagogët dhe autoritarët, duke kërkuar pushtet të pakufizuar nga rregullat dhe normat demokratike.
Demografia nuk duhet të jetë fati, por pa një kuptim më të madh të problemit, rënia demokratike është një rezultat shumë i mundshëm. Pyetja është, çfarë mund të bëhet për të forcuar mbështetjen për demokracinë mes të rinjve europianë para se të jetë tepër vonë?
/Përgatiti: Liberale.al/
