Loer Kume

Gjithmonë kam pasur një asociim në mendjen time midis një koncerti masiv, ku rreth 100, 200, 300 mijë njerëz ose 1 milion njerëz, si në rastin unik të Rolling Stones në Copacabana beach, Rio de Janeiro, Brazil, kërcejnë, këndojnë, janë të tërë në një vend, dhe një ngjarjeje po kaq jetësore le të themi… luftës.

Një luftë, ku turma masive e të organizuara njerëzish përplasen me njeri-tjetrin, për të realizuar qëllime të caktuara finale. Për shembull koncerti i Stones: 1 milionë njerëz që bashkohën në një ide, në një udhëtim emocional, mendor, në një frymë, në një zë, në një djersë, në një ritëm. Nën drejtimin e gjeneralëve Mick, Keith, Ronnie, Charlie. Dhe një Lufte të Dytë Botërore, nën drejtimin e një Hitleri, Himleri, Goeringu, Stalini, De Gaulli, Churchilli, Rusvelti, Trumani. Në thelbin e tyre më të thellë, gjërat janë të njëjta. Adrenalinë dhe pushtet. Dhe bashkim. Nuk ka shumë rëndësi në thelb kampi, rëndësi ka qendra. Adrenalinë, thanatos dhe pushtet.

Sidoqoftë, jo domosdoshmërisht mund të jemi kaq të çmendur dhe të këqinj në asocime. Ku shkoi e mira dhe e keqja?

Sidoqoftë, dua ta ngushtoj pak optikën dhe të zbres në Shqiperi. Po vjen 5 maji për dy ditë. Ndërsa tërë bota mbështillet rreth një koncerti, një grupi, një lufte, një ideali, një atdheu, ne kurrë nuk arritëm (ende, deri më sot të paktën) të bëjmë një mega koncert. Nuk ka një koncert gjigand në Shqipëri. Gjithashtu, gjatë Luftës së Dytë Botërore ne kurrë nuk arritëm te mblidheshim në një njësi, përreth një ideali, të luftonim të keqen, si një organizëm i vetëm. Gjatë luftës pati tre fraksione, të cilat përveç luftës nacionalçlirimtare, patën dhe luftërat e tyre me sho-shoqin. Cili është problemi? Nuk kemi adrenalinë? Nuk kemi empati? Jemi gënjeshtarë të thelbësores?

Pas luftës, pasi komunistët morën pushtetin, lindën armiqtë si Balli Kombëtar dhe Legaliteti dhe ideatorët e funksionarët e kohës, si Mid’Hat Frashëri e shokë. Lindën 28 mijë dëshmorë, si 28 mijë kilometra katrorë, (sikur Shqipëria të ishte vërtet kaq e vogël), u glorifikua, u këndua, u fry, si qumështi në zjarr.

Në rrjedhën e ngjarjeve të pas diktaturës, fryma që mbuloi mendjet dhe sytë e çdo shqiptari, ishte ajo e revanshizmit. Urrejtja për diktaturën nuk mori kurrë një formë të caktuar të qartë e të pastër, nuk u kërkuan kurrë të vërtetat, nuk u vërtetuan personazhet, nuk u gjykua mbi ngjarjet. Nuk u pyet kurrë, pse ne shqiptarët lejuam dhe duruam dyzetepesë vite dhunë diktatoriale në shpinë. Por, në vend të përballjes me veten dhe historinë, u la i lirë pasioni psiko-emocional, të shpërthente ndaj gjithçkaje që kishim krijuar e që kishte ekzistuar para dhe gjatë dyzetepesë viteve para ’90.

Kështu, turma të tëra psiqiko-emocionale,thyen xhamat, thyen pemët, thyen përkujtimoret historike, u morën vendime politike për të "thyer tokat dhe pronat shtetërore, në shumë copa të përfitueshme”.

Thyerja si shfryrje, zhvlerësoi thyerjen simbolike të bustit të diktatorit.

U thye dhe shkatërrua kësisoj, dëshira për të dëgjuar dhe gjykuar çka ndodhur në këto dyzetepesë vjet, e si pasojë u urrye me shumë pasion, mbi të gjitha, vetë shqiptari dhe Shqipëria.

Në vazhdën e kësaj çmendurie kolektive, u sulmua, tall, zhvlerësua, injorua, dhe Lufta Nacionalçlirimtare, edhe vetë dëshmorët, duke arritur dhe të bëhej humor me dëshmorët dhe me luftën, duke u sugjeruar që luftë s’ka pasur, e që e tërë historia është një farsë. Sikur lufta të ishte kapital i diktatorit Hoxha dhe klaneve komuniste, jo e një populli të tërë.

Ne jemi një popull që tallet me dëshmorët e tij.

Le t’i themi ca te vërteta se na shëndoshin mendjen në këtë rrëmujën e vlerave! Sot që po flasim e shkruajmë, asnjë njeri i vetëm nga ne, nuk e çon në mend të ngrihet të luftojë për vendin në rast lufte. Të tërë madje, e kanë mendjen si të arratisen nga vendi i tyre.

Por, para shtatëdhjetë vjetësh, njerëz, të rinj e të reja shqiptare, u çuan dhe dolën në luftë kundër pushtuesit. Partizanë a ballistë qofshin. Dolën në luftë realisht, me opinga e me barkun tharë. Me kulaçe e dhallë. Vetëm në familjen time të madhe, kanë luftuar shtatë paraardhes, kanë vdekur tre dhe jane plagosur dy të tjerë, thënë kjo për ilustrim historik konkret. Të tillë ka çdo familje thuajse.

Sa frymë e poshtër dhe e ndyrë i është injektuar këtij kombi, që tallet e injoron e përbuz të vdekurit e tij?

A ka pasur thika pas shpine? A ka pasur luftë civile? A ka pasur tradhëtira dhe poshtërsira? A ka pasur brenda ushtrisë së organizuar, shitblerje dhe tradhëti? A ishte Konferenca e Mukjes një simbol i përçarjes së shqiptareve me veten e tyre, saktë si shqiponja me dy krena? Një simbol i tradhëtisë kombëtare? Sigurisht që të tëra janë, nën pluhurin e historisë, të vërteta.

Por, po aq të vërteta janë jetët që janë dhënë për këtë vend, dhe plumbat që janë marrë dhe shtënë për këtë vend.

Ata dëshmorët, lufta, nuk është ajo që kemi parë e dëgjuar nëpër skeçe humori. As ajo që kemi parë nëpër filmat e propagandës. Por është ai momenti i veçantë, mistik, i pashpjegueshëm, vetëmohues, i shtyrë nga kushedi çfarë mekanizmash  primitive emocionale, (të cilët ne s’do t’i kuptojmë kurrë, uroj mos t’i kuptojmë kurrë), kur një njeri merrte vendimin t’i bashkohej luftës për Atdhe. Kështu, nga një njeri, bëheshin dy, tre, dhjetë, një çetë, një skuadër, një batalion, një brigadë, një ushtri.

Lufta Nacionalçlirimtare ishte e vërtetë, pavarësisht ç’mund të thonë sot mendjet surrogate të dijes se rreme, nga pozicionet e tyre të jetës komode të shekullit tonë.

Lufta ishte e vërtetë, dhe ishte ajo që mund të dëgjohet ende sot nga goja dhe kujtimet e ndonjë veterani të mbetur gjallë e me mendje të kthjellët.

Ndaj, rruga drejt një Shqipërie më të mirë, kalon detyrimisht nga guri i themelit, gjaku i atyre të vdekurve, shumë prej tyre gati fëmijë, që dolën në luftë pa pretendimin absurd e megaloman që të fitonin mbi Gjermaninë naziste, siç ca shqiptarë pasardhës të dhjamosur mendojnë e ironizojnë sot, por dolën në luftë si kamikazë, për të mbrojtur vendin e tyre. Për t’u rreshtuar në krahun e Aleatëve. (Me gjithë delikatesën e brishtë të raportit të aleatëve me forcat e brendshme këtu). Dhe dhanë jetën për të.

Sa më shpejt të kthjellohemi nga perdet e vetëmohimit dhe vetëpërbuzjes, që na i kanë futur në kokë në shpëlarjen e truve tërë këto vite të pas ’90, aq më karakter tregojmë, e aq më pak kompromise do lejojmë që të bëhen në shpinën e vendit tonë të mjerë, të bukur e të mirë./Gazeta Liberale