Të dhënat e fundit të FMN-së tregojnë se andej nga ku funksionon tregu dhe shteti ligjor, çmimet e banesave kanë pësuar rënie gjatë krizës së çmimeve. Por ka ndodhur e kundërta në Shqipëri, teksa çmimet e banesave janë rritur me 40 për qind, vetëm gjatë periudhës së krizës, për faktin e thjeshtë se në vendin tonë, me hapjen e ekonomisë, ndoshta nuk ekzistojnë ligjet që rregullojnë dhe përcaktojnë çmimin në një “treg” të lirë.
Në botë, sipas FMN-së, tregjet e pronave gëzojnë stabilitet më të madh kur bankat qendrore ngadalësojnë ose ndalojnë fushatën e tyre të rritjes së normave të interesit për të zbutur inflacionin.
Tregjet globale të banesave po tërhiqen pas vitesh fitimesh të qëndrueshme. Grafiku i FMN tregon rënie të gjerë të çmimeve të banesave të rregulluara me inflacion për dy të tretat e vendeve me të dhëna e fundit nga Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim e FMN.
Duket se tregjet e banesave po përshtaten me rritjen e normave të interesit ndërsa bankat qendrore përpiqen të frenojnë inflacionin. Normat e interesave janë rritur mesatarisht me 4 pikë përqindjeje në të gjithë ekonomitë kryesore, krahasuar me nivelet që mbizotëronin para krizës financiare globale.
Për shembull, në Shtetet e Bashkuara, Rezerva Federale e ka rritur normën e synuar në një interval prej 4.5-4.75 përqind nga afër zeros që ishte një vit më parë, ritmi më i shpejtë i rritjes së normës në dy dekada. Kjo nga ana tjetër çoi në një rritje të mprehtë në normën mesatare 30-vjeçare të hipotekës fikse, e cila u rrit në një nivel të lartë prej dy dekadash prej 7.1 për qind në fund të vitit të kaluar.
Normat e interesit luajnë një rol kritik në rritjen e çmimeve të banesave, së bashku me të ardhurat dhe rritjen e popullsisë, veç kërkesës dhe faktorë të ndryshëm të ofertës si kostot e ndërtimit dhe ndryshimi i taksave. Një rregull praktik është se çdo rritje prej 1 pikë përqindje në normat reale të interesit ngadalëson ritmin e rritjes së çmimit të banesave me rreth dy pikë përqindjeje.
Përpara ciklit të fundit të shtrëngimit, normat e interesit kanë pasur prirje rënëse. Normat më të ulëta çuan në mënyrë racionale në një rritje të kërkesës për banesa duke ulur koston e huamarrjes për të financuar blerjen e një shtëpie ose për të ndërtuar shtëpitë ekzistuese. Tani procesi në ato vende ku ekzistojnë ligjet e tregut, ka kaluar në të kundërt. Çdo pikë përqindje rritje në normën e hipotekës rrit pagesat mujore të interesit për blerësit e zakonshëm të shtëpive në SHBA, me 100 dollarë dhe ndikimet mund të jenë më të tmerrshme për blerësit në vendet e tjera.
Se sa do të vazhdojë rënia e çmimeve të banesave në shumicën e vendeve të zhvilluara të botë, kjo do të varet nga rritja e normave nga bankat qendrore dhe presionet inflacioniste. Përditësimi më i fundit i Perspektivës Ekonomike Botërore të FMN-së parashikon se inflacioni do të jetë më i ulët këtë vit sesa ishte në vitin 2022, për rreth 85 për qind të vendeve. Inflacioni global pritet të ngadalësohet nga pothuajse 9 për qind vitin e kaluar në rreth 6.5 për qind këtë vit dhe të ngadalësohet akoma më tej vitin e ardhshëm, i nxitur nga ndikimi që rritja e normave tashmë ka pasur në lehtësimin e pengesave të ofertës. Nëse bankat qendrore ngadalësojnë ose ndalojnë rritjen e normës, atëherë çmimet e banesave duhet të shohin një stabilitet më të madh.
/Liberale.al/
