Pamje e përurimit të Bazës Ajrore Taktike të Kuçovës, bazës së parë ajrore të Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) në Ballkanin Perëndimor, në Kuçovë, 4 mars 2024
Vendet anëtare të NATO-s, Kroacia, Sllovenia, Mali i Zi, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut kanë rritur buxhetet e tyre ushtarake, kurse Serbia dhe Kosova që janë vende joanëtare po ndjekin një rrugë të ngjashme, ndërsa Bosnja ka mbetur prapa tyre
Vendet e Ballkanit Perëndimor vendosën së fundmi të bëjnë investime të reja në fushën e mbrojtjes ndërsa rajoni po rifut shërbimin e detyrueshëm ushtarak.
Masa vjen pasi konfliktet në Ukrainë dhe Lindjen e Mesme, numri në rritje i pikave të krizës dhe përkeqësimi i situatës së sigurisë në mbarë botën kanë detyruar shumë vende të mendojnë për potencialin e tyre ushtarak.
Anëtarët e NATO-s, Kroacia, Sllovenia, Mali i Zi, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut kanë rritur buxhetet e tyre ushtarake, kurse vendet jo-anëtare Serbia dhe Kosova kanë ndjekur një rrugë të ngjashme. Ndërkohë, Bosnja dhe Hercegovina, e cila gjithashtu nuk është anëtare e NATO-s, ka mbetur prapa pjesës tjetër të Ballkanit në shpenzimet e mbrojtjes.
Krahas investimeve, rikthimi i shërbimit të detyrueshëm ushtarak nga Serbia dhe Kroacia përbënte një formë tjetër të aktivitetit mbrojtës midis vendeve të rajonit.
Serbia tërheq vëmendjen më të madhe
Serbia, e njohur për neutralitetin e saj ushtarak midis vendeve të ish-Jugosllavisë, së fundmi tërhoqi vëmendjen më të madhe me blerjen e avionëve luftarakë Rafale nga Franca dhe rikthimin e shërbimit të detyrueshëm ushtarak. Presidenti serb Aleksandar Vuçiq njoftoi se shërbimi i detyrueshëm ushtarak, i cili u hoq në vitin 2010, do të rikthehet dhe shërbimi ushtarak do të jetë 75 ditë.
Kryeministri Milos Vuçeviç tha gjithashtu se ata po presin me padurim mbërritjen e avionëve luftarakë francezë që ata blenë. Serbia ka një normë investimi 37.9% në buxhetin e saj ushtarak këtë vit, të cilin e përdor për të blerë pajisje të reja, për të përmirësuar sistemet ekzistuese ose për të investuar në infrastrukturë ose teknologji, në vend që të mbulojë vetëm kostot operative si pagat apo mirëmbajtjen.
Kroacia rikthen gjithashtu shërbimin e detyrueshëm ushtarak
Kroacia, një anëtare e NATO-s dhe Bashkimit Evropian, ka njoftuar gjithashtu se do të rikthejë shërbimin e detyrueshëm ushtarak. Ministri kroat i mbrojtjes Ivan Anusiç tha se shërbimi i detyrueshëm ushtarak, i cili u hoq në 2008, do të rifutet që nga 1 janari 2025 dhe do të zgjasë për një periudhë prej 60 ditësh.
Blerjet e fundit të Kroacisë të automjeteve luftarake të blinduara Bradley nga SHBA dhe avionëve luftarakë Rafale nga Franca janë përshkruar si "modernizimi" i ushtrisë së vendit. Sipas të dhënave të Ministrisë Kroate të Mbrojtjes, buxheti ushtarak i vitit 2024 për modernizimin e ushtrisë është rritur me 622% krahasuar me vitin 2016.
Mali i Zi dhe Sllovenia gjithashtu rrisin buxhetet e tyre ushtarake
Mali i Zi, i cili u bë anëtar i NATO-s në vitin 2017 dhe po vazhdon procesin e anëtarësimit në BE, ka ndarë gjithashtu të paktën 2% të prodhimit të brendshëm bruto (PBB) për mbrojtjen. Ministria e Mbrojtjes e Malit të Zi tha se 35.7% e buxhetit ushtarak të vitit 2024 do të ndahet për investime, ndërsa blerjet e reja si anije patrullimi dhe helikopterë janë në axhendë. Ndërsa shërbimi i detyrueshëm ushtarak nuk është zbatuar në Mal të Zi që nga viti 2006, vendi tha se ndryshe nga Serbia dhe Kroacia, rikthimi i kësaj praktike nuk është në axhendën e Malit të Zi.
Një tjetër vend rajonal që është anëtar i NATO-s dhe BE-së, Sllovenia, është gjithashtu në listën e atyre që rritin buxhetin e tyre ushtarak për vitin 2024. Sllovenia është gjithashtu ndër vendet që nuk planifikojnë të rikthejnë shërbimin e detyrueshëm ushtarak, të cilin e la në 2003.
Maqedonia e Veriut kujdeset për zhvillimin e ushtrisë së saj
Maqedonia e Veriut, anëtare e NATO-s që nga viti 2020, hoqi shërbimin e detyrueshëm ushtarak në vitin 2006 dhe ushtria u profesionalizua plotësisht në 2006-2007.
Edhe pse në publik po diskutohet rikthimi i shërbimit të detyrueshëm ushtarak, një temë e tillë nuk është ende në axhendën e vendit. Vendi, i cili mori pjesë në shumë misione dhe stërvitje ndërkombëtare përpara dhe pas anëtarësimit në NATO, planifikon gjithashtu të blejë pajisje mbrojtëse që përputhen me standardet e NATO-s. Maqedonia e Veriut, e cila pranon donacione të pajisjeve ushtarake nga vendet anëtare të NATO-s, veçanërisht Turqia, kujdeset për modernizimin e ushtrisë së saj. Ministri i Mbrojtjes Vlado Misajlovski në një deklaratë pas ceremonisë me rastin e dorëzimit të pajisjeve ushtarake të dhuruara për ushtrinë e tyre nga Ministria e Mbrojtjes Kombëtare të Turqisë më 30 gusht tha se do të vazhdojnë modernizimin e ushtrisë së vendit me pajisje të reja.
Kosova ndërmerr hapa kyç për forcimin e ushtrisë
Kosova e transformoi Forcën e Sigurisë së Kosovës (FSK) në një forcë të armatosur me ndryshime ligjore në vitin 2018.
FSK u krijua në vitin 2009 për të ofruar operacione të menaxhimit të krizave në të gjithë vendin dhe kufijtë dhe për të shërbyer në operacionet e mbrojtjes civile në vend dhe për të adresuar fatkeqësitë natyrore dhe emergjencat e tjera. Pritet që Kosova të ketë rreth 7,500 personel ushtarak pas përfundimit të procesit, i cili pritet të zgjasë 10 vjet. Qeveria e Kosovës themeloi Fondin e Sigurisë në vitin 2022, përmes të cilit qytetarët mund të kontribuojnë në buxhetin e Ministrisë së Mbrojtjes për blerjet ushtarake. Përveç kësaj, ajo miratoi Programin Kombëtar për Mbrojtjen Gjithëpërfshirëse më 11 shtator.
Programi u përgatit në bazë të sistemeve të ngjashme të zbatuara në vendet anëtare të NATO-s dhe synon të ndërtojë qëndrueshmëri kombëtare në mënyrë që shoqëria të mund të bashkohet vullnetarisht dhe të mbështesë ushtrinë në rast fatkeqësish natyrore ose sulmesh të armatosura dhe të jetë e gatshme të reagojë. Kosova, e cila ndau mbi 200 milionë euro (220 milionë dollarë) për armë dhe pajisje në 2021-2023 si pjesë e procesit të transformimit të FSK-së në ushtri, bëri blerjen më të habitshme të mjeteve ajrore pa pilot Bayraktar TB2 SIHA (UAV) nga Turqia vitin e kaluar. Në anën tjetër, Kosova synon të bëhet anëtare e Programit të Partneritetit për Paqe, i cili është parakusht për anëtarësimin në NATO.Në Kosovë nuk ka shërbim të detyrueshëm ushtarak.
Bosnja dhe Hercegovina ka mbetur prapa në lëvizshmërinë e mbrojtjes
Për shkak të strukturës komplekse politike që u shfaq me Marrëveshjen e Paqes të Dejtonit pas luftës në Bosnje dhe Hercegovinë në vitet 1990, konsiderohet "pothuajse e pamundur" të bëhen risi në fushat e mbrojtjes dhe ushtarake në vend. Ndërsa Republika Srpska (RS), një nga dy entitetet e Bosnje-Hercegovinës, bën shumë investime në fushën e mbrojtjes, entiteti tjetër i vendit, Federata e Bosnjë-Hercegovinës (FBIH), mbetet e mangët në këtë drejtim.
Shqipëria pret bazën e parë ajrore të NATO-s në rajon
Shqipëria u bë anëtare e NATO-s në vitin 2009. Vendi, i cili hoqi shërbimin e detyrueshëm ushtarak me hyrjen në NATO, ka një ushtri të përbërë nga personel profesional të përzgjedhur sipas disa kritereve. Në mars të këtij viti, baza ajrore Taktike e Kuçovës, baza e parë ajrore e NATO-s në Ballkanin Perëndimor, u hap në bashkinë e Kuçovës në Qarkun e Beratit në pjesën jugore të vendit.
Ndërsa autoritetet theksuan se baza i dha Shqipërisë një rëndësi të re gjeostrategjike, kryeministri Edi Rama tha se po punonin për ndërtimin e bazës detare të NATO-s në qarkun e Durrësit në pjesën perëndimore të vendit. Rikthimi i shërbimit të detyrueshëm ushtarak po diskutohet publikisht por autoritetet nuk kanë marrë asnjë veprim zyrtar për këtë çështje. Në korrik të këtij viti, Kuvendi i Shqipërisë miratoi një paketë ligjesh për sektorin e mbrojtjes dhe industrinë ushtarake për të riaktivizuar disa objekte që lidhen me zinxhirin e prodhimit të pajisjeve ushtarake dhe armëve.
Shqipëria mori edhe UAV-të Bayraktar TB2 në kuadër të Partneritetit Strategjik Turqi-Shqipëri në muajin mars teksa këta dronë hynë në inventarin e ushtrisë shqiptare. Në fillim të vitit 2024, Shqipëria mori gjithashtu grupin e parë të helikopterëve Black Hawk që porositi nga SHBA.
INFO e Artikullit marrë nga Anadolu Agency
Përgatiti: Liberale.al
