Nga Lisbona në Amsterdam, politikat e strehimit kanë pasuruar disa individë padrejtësisht. Por, siç zbulon seria jonë e re, nuk ka pse të jetë kështu.
Në këtë seri, analistët e The Guardian do të diskutojnë shkaqet – dhe zgjidhjet – e krizës së strehimit në qytetet kryesore evropiane. Një problem të ngjashëm, ka kryeqyteti i Shqipërisë Tirana
Të qenit i lirë është një çështje personale. Shtëpitë janë vendi ku gjejmë strehë nga bota e jashtme, shprehemi, ndërtojmë marrëdhënien tonë dhe familjen. Të blesh ose të marrësh me qira një shtëpi do të thotë të projektosh aspiratat dhe ëndrrat mbi tulla e llaç - por a mund ta imagjinojmë veten të ulur jashtë në diell në një verandë? Mund të jetë gjithashtu një proces thellësisht frustrues - a mund ta përballojmë dot shtëpinë? Gjithnjë e më shumë prej nesh, përgjigjja është jo.
Duke pasur një përvojë në një nivel kaq individual, është e lehtë të mendosh se kostot në rritje janë një problem i veçantë për komunitetin, qytetin ose vendin tënd. Por çmimet dhe qiratë e papërballueshme të shtëpive janë një problem në të gjithë kontinentin. Sipas Parlamentit Evropian, nga viti 2015 deri në vitin 2023, në terma absolutë, çmimet e shtëpive në BE u rritën mesatarisht me pak më pak se 50% . Nga viti 2010 deri në vitin 2022, qiratë u rritën me 18%.
Si redaktor, doja të dija disa nga historitë që fshihen pas këtyre statistikave dhe, si një person që jeton në një qytet shumë të shtrenjtë (përshëndetje nga Londra!), të dëgjoja disa zgjidhje. Kam punësuar një sërë ekspertësh të strehimit për të kontribuar në një seri, Kriza e strehimit në Evropë , ku përshkruhet se si duket situata në disa nga qytetet më të shtrenjta të Evropës.
Agustín Cocola-Gant artikulon rreth asaj se si ndryshimet në politika pas krizës financiare të vitit 2008 i inkurajuan të huajt e pasur të blinin shtëpi të dyta ose të merrnin me qira banesa afatshkurtra në Lisbonë, duke larguar vendasit nga qytetit i tyre. Kohët e fundit familje portugeze janë në gjendje të marrin me qira dhoma, jo apartamente.
Në një përmbysje rolesh, janë të sapoardhurit ata që e kanë situatën më keq në Amsterdam, sipas Amber Howard. Banorët e moshuar dhe që kanë kohë që jetojnë zotërojnë banesa sociale të sigurta dhe të përballueshme, ndërsa të rinjtë dhe të sapoardhurit, shpesh me të ardhura më të ulëta, lihen në dorë të sektorit privat të banesave të kushtueshme dhe të pasigurta. Ndërsa stoku i banesave sociale ka rënë me kalimin e kohës, stoku i banesave private është rritur ndërsa politikanët janë përpjekur të inkurajojnë banorët më të pasur të zhvendosen në qytet.
Një histori e ngjashme është edhe në Budapest, thotë Csaba Jelinek. Strehimi social u zhduk pas përfundimit të Luftës së Ftohtë dhe pronësia private u promovua si një refuzim i vlerave socialiste. Kjo në praktikë ka nënkuptuar që hungarezët e moshuar kanë kapur kohën dhe investuan në strehim ndërsa po rrisin çmimet dhe qiratë për brezat e rinj.
Çmimet e banesave në raport me të ardhurat në kryeqytetet e Europës, Tirana ndër më problematiket
Një qytet që nuk përballet me një krizë përballueshmërie është Vjena. Siç shkruan Justin Kadi, që nga vitet 1920 kryqyteti austriak ka pasur një stok të qëndrueshëm të banesave sociale për qiramarrës pavarësisht të ardhurave. Ashtu si në Amsterdam, të sapoardhurit marrin me qira banesa private, por stoku i banesave sociale që afrohet ka luajtur një efekt zbutës në qira.
Nuk ka nevojë të jesh ekspert i strehimit për të kuptuar dinamikën që po zhvillohet në tregjet e strehimit në Evropë. Për më shumë se 40 vjet, politika e strehimit ka favorizuar ata që investojnë në shtëpi në kurriz të atyre që jetojnë në to. Ky çekuilibër force është më i theksuar në vendet me investitorë të mëdhenj institucionalë - siç janë kapitali privat, fondet mbrojtëse, të sigurimeve dhe të pensioneve - siç e eksploron Tim White në një tjetër analizë.
Kur shtëpitë nuk janë shtëpi, por asete, ka një transferim të pasurisë nga ata që nuk kanë tek ata që kanë banesa. Në të gjithë Evropën - dhe në pjesën më të madhe të botës - prona është bërë një forcë shtytëse e pabarazisë. Nga ana tjetër, pabarazia është një forcë shtytëse e pakënaqësisë. Politikanët e ekstremit të djathtë e kanë shfrytëzuar këtë zemërim për përfitime politike, siç është raportuar nga Guardian në një serë artikujsh të mëparshëm nga vijat e para të krizës së strehimit në Evropë. Siç komentoi komisioneri evropian për punën dhe të drejtat sociale, Nicolas Schmit: "Problemi i strehimit i ndan shoqëritë tona dhe mund të jetë një rrezik për demokracitë tona."
Politikat e strehimit përcaktohen në nivel kombëtar, por Bashkimi Evropian mund të vendosë korniza dhe të mbështesë aksesin në financa. Në vitin 2024, të gjithë ministrat e strehimit nga shtetet anëtare nënshkruan një deklaratë duke bërë thirrje për një " marrëveshje të re" mbi strehimin e përballueshëm dhe social.
Ka zgjidhje, ka edhe vullnet politik, dhe ndërkohë le të shpresojmë që kjo seri artikujsh mbi strehimin do të ndihmojë në një farë mënyre ata që përballen me strehim të papërballueshëm në të gjithë Evropën të kuptojnë se nuk janë vetëm.
* Kirsty Major është zëvendësredaktore e rubrikës "Opinion" për The Guardian
