Shkrimtari çek Milan Kundera, i cili eksploroi qenien dhe tradhtinë për gjysmë shekulli në poezi, drama, ese dhe romane, duke përfshirë romanin "Lehtësia e padurueshme e qenies", ka vdekur në moshën 94-vjeçare pas një sëmundjeje të zgjatur, ka konfirmuar Anna Mrazova, zëdhënëse e Bibliotekës Milan Kundera.
Duke u larguar nga atdheu për në Francë në vitin 1975, pasi më parë u përjashtua nga Partia Komuniste Çekosllovake për "veprimtari antikomuniste", Kundera kaloi 40 vjet duke jetuar në mërgim në Paris, pasi iu hoq shtetësia çeke në vitin 1979. Aty ai shkroi veprat e tij më të famshme, duke përfshirë "Nesnesitelná lehkost bytí" ("Lehtësia e padurueshme e qenies") dhe më vonë la pas gjuhën e tij amtare për të shkruar romane në frëngjisht, duke filluar me "La lenteur" ("Ngadalësia") e vitit 1995 dhe romani i tij i fundit, "The Festival of Insignificance" i vitit 2014. Ai u përmend shpesh si pretendent për çmimin Nobel në letërsi.
I lindur më 1 prill 1929 në Brno, Kundera studioi muzikë me babain e tij, një pianist dhe muzikolog i njohur, përpara se të kthehej në shkrim, duke u bërë pedagog i letërsisë botërore në akademinë e filmit të Pragës në vitin 1952. Pavarësisht se refuzoi realizmin socialist që kërkohej nga shkrimtarët në Çekosllovakinë e viteve '50 , reputacioni i tij letrar u rrit me botimin e një sërë poezish dhe dramash, duke përfshirë një ode për heroin komunist Julius Fučík, Poslední máj (The Last May), botuar në 1955.
Ai më vonë i hodhi poshtë këto vepra të hershme, duke thënë se ai ishte "duke punuar në shumë drejtime të ndryshme - duke kërkuar zërin tim, stilin tim dhe veten time" derisa gjeti mënyrën e tij të nënshkrimit në një histori që shkroi në vitin 1959. "Já, truchlivý Bůh" ("I, the Mournful God") përshkruan territorin e hidhur të veprës së mëvonshme të Kundera-s, një version i shtrembëruar i historisë së Cyranos ku tregimtari bind mikun e tij të luajë një mashtrim me vajzën kokëboshe që e ka refuzuar, duke i lënë të tre të frustruar në dashuri.
Një anëtar entuziast i Partisë Komuniste në rininë e tij, Kundera u përjashtua nga partia dy herë, një herë pas "aktiviteteve antikomuniste" në vitin 1950 dhe përsëri në vitin 1970 gjatë shtypjes që pasoi Pranverën e Pragës 1968, ndër të cilat ai ishte një nga zërat kryesorë, duke bërë thirrje publike për lirinë e fjalës dhe të drejta të barabarta për të gjithë. Romani i tij i parë, "Žert" ("Shakaja") i vitit 1967, u frymëzua nga periudha dhe u bë një sukses i madh. Një ekzaminim polifonik i fatit dhe racionalitetit i vendosur rreth një shakaje për Trockin që një student shkruan për t'i bërë përshtypje një vajze, romani u zhduk nga libraritë dhe bibliotekat pasi tanket ruse mbërritën në sheshin Wenceslas. Kundera e gjeti veten në listën e zezë dhe u pushua nga puna e tij si mësues. Duke punuar në kabaretë e qyteteve të vogla si trumpetist xhazi, ai gjeti më në fund lirinë artistike - pamundësia e botimit, në një farë mënyre, i kishte hequr nga supet barrën e censurës.
Pasi humbi shpresën se Çekosllovakia do të reformohej ndonjëherë, ai u transferua në Francë në vitin 1975, humbi kombësinë çeke në 1979 dhe u bë shtetas francez në vitin 1981. Mbështetur nga miku i tij Philip Roth, i cili botoi Kunderën si pjesë e serisë së tij "Shkrimtarët nga Evropa tjetër", ishte botimi i "The Unbearable Lightness of Being" në 1984 që konfirmoi statusin e tij si një yll ndërkombëtar. I vendosur në atmosferën marramendëse të Pragës në vitin 1968, romani ndjek dy çifte teksa luftojnë me politikën dhe pabesinë, duke shqyrtuar tensionin midis lirisë dhe përgjegjësisë. Përshtatja filmike e Philip Kaufman në 1988, me Daniel Day-Lewis dhe Juliette Binoche, siguroi ngjitjen e Kunderës në stratosferën letrare.
Megjithatë, autori nuk ishte kurrë i kënaqur me thjeshtimet e Kaufman-it të strukturës shumështresore të romanit. Ai u bë gjithnjë e më mosbesues ndaj medias, duke argumentuar: "Një autor, i cituar dikur nga një gazetar, nuk është më zot i fjalës së tij ... Dhe kjo, natyrisht, është e papranueshme."
Duke folur me Roth në vitin 1980 në "New York Times", Kundera u ankua se ai ndjeu se "romani nuk ka vend" në botë, duke thënë se "bota totalitare, qoftë e themeluar mbi Marksin, Islamin apo ndonjë gjë tjetër, është një botë përgjigjesh në vend të pyetje”.
"Më duket se në të gjithë botën njerëzit në ditët e sotme preferojnë të gjykojnë sesa të kuptojnë, të përgjigjen në vend që të pyesin," vazhdoi ai, "kështu që zëri i romanit vështirë se mund të dëgjohet mbi marrëzinë e zhurmshme të sigurive njerëzore. .”
"Nesmrtelnost" (Pavdekësia), romani i fundit i Kunderës i shkruar në çekisht, u botua në vitin 1988. Ky roman i ideve filozofike hapi rrugën për tre romane të shkurtra të shkruara në frëngjisht - "La Lenteur" (1995), "L'Identité" (1998) dhe "L'Injoranca" ( 2000) – duke medituar mbi nostalgjinë, kujtesën dhe mundësinë e një kthimi në shtëpi.
I akuzuar në vitin 2008 për tradhtinë e një personi që punonte për inteligjencën amerikane më shumë se 50 vjet më parë, Kundera theu heshtjen e tij mediatike për të lëshuar një mohim të furishëm për agjencinë çeke të lajmeve CTK, duke thënë se ai ishte plotësisht i habitur dhe i quajti akuzat vrasje e një autori. Një letër e hapur e nënshkruar nga Roth, Salman Rushdie, JM Coetzee dhe shkrimtarë të tjerë të shquar vuri në dukje se pavarësisht pretendimeve të revistës që publikoi akuzën, "një deklaratë dëshmitare nga një shkencëtar i shquar i Pragës pastron [Kunderën] nga çdo faj. Shumë shpesh, shtypi e ka përhapur këtë thashethem shpifës pa u kujdesur të raportojë provat që e përgënjeshtrojnë atë.”
Një roman i shkurtër i fundit, "La festa dell'insignificanza", u shfaq në përkthim në italisht në 2013. Ai ndau recensentët kur u shfaq në anglisht, disa duke lavdëruar humorin e tij jashtëzakonisht elegant dhe të tjerë duke gjykuar se shënoi fundin e "një një seri tërheqjesh në zgjuarsi të thjeshtë”.
Pas 40 vitesh larg, përveç vizitave të shkurtra në atdheun e tyre, Kundera dhe gruaja e tij Vera morën më në fund shtetësinë çeke në vitin 2019, një vit pasi u takuan me kryeministrin çek Andrej Babiš, i cili e përshkroi takimin si një “nder i madh”. Një vit më vonë, Petr Drulàk, ambasadori i Republikës Çeke në Francë, dorëzoi certifikatën e shtetësisë së Kunderës, duke e përshkruar atë si "një gjest të rëndësishëm simbolik, një kthim simbolik i shkrimtarit më të madh çek në Republikën Çeke". Ai tha se Kundera ishte "në një humor të mirë, thjesht mori dokumentin dhe tha faleminderit"./The Guardian- Liberale.al
