Filip Guraziu
Egziston nji praktikë gjuhësore që po zbatohet ende me "dhunë te dukshme e të padukshme" në shoqninë shqipfolëse që prej kohës së kongresit famëkeq politik ( i ashtuquejtuni gjuhësor) të vjetit 1972: në punë , shkollë etj. përdoret gjuha e "kongresit", kurse në jetën private vazhdohet me gegnishten.
Përveç situatës qesharake që na ofron "nji gegë" kur ligjëron në gjuhën e "standardit", kjo praktikë reflekton ndjejen e mosbesimit për ligjëruesin , si dhe ushqen DYZIMIN në karakterin tonë .
Po; fatkeqësisht sot na jetojmë të dyzuem, jemi qenie të dyzueme ! Humanoidë me dy ftyra, me dy karaktere, me mungesë identiteti dhe personaliteti, me të kalueme mjegullnajë dhe të ardhme pa orjentim, mbasi “ ai që nuk e din se prej kah vjen, nuk mund ta dijë as edhe ku shkon.”
Kjo praktikë, padyshim, demostron dëshminë rrënqethëse të rrugës së transformimit të ndërgjegjës dhe të identitetit për 70% të shqiptarve ku flitet gegnisht. Dami kulturor dhe shpirtnor që i bani dhe po i ban shoqnisë shqipfolëse ai "kongres" asht vështirë të matet apo të llogaritet .
Në radhë të parë ai vendim përçau, tue nda në dy pjesë shqiptarët, mbasi nuk projektoi nji gjuhë zyrtare bashkuese për Gegnishten e Tosknishten, por dënoi “për jetë” Gegnishten, tue eleminue prej përdorimit paskajoren, urën lidhëse të kulturës së lashtë shqipe me gjuhët europiane, si dhe reduktoi fjalorin e gjuhës shqipe, tue mos përfshi në te sinonimet që të ofron gegnishtja, për mos me kujtue të tjerat…
Sot të rijtë nuk munden me lexue korifejt e gjuhës shqipe, si Fishta, Mjeda, Gjeçovi, Nikaj, Camaj, Koliqi , Migjeni, Shllaku, Gjeçi etj., sepse nuk i kuptojnë, dukuni që synon shkatërrimin në themel DNA-n e të qenunit shqiptar.
Këto rreshta nuk duhen kuptue si antagonizëm i verbtë kundër tosknishtes që sot përfaqësohet te gjuha e standardit, por si tentativë pro shqiptarizmit, që nëpërmjet ruejtjës së rrajve tona të herëshme e të përbashkëta, por që mbijetojnë kryesisht te Gegnishtja, të krijojmë kushte reale për homogjenizimin kulturor gjuhësor me pasojë bashkimin shpirtnor dhe patriotik të popullit shqiptar.
Jo polarizim, por homegjenizim të gjuhës së përbashkët shqipe. Polarizimi largon , ndanë, përjashton, përçanë, kurse homogjenizimi, afron, bashkon dhe nuk përjashton.
Homegjenizimi gjuhësor i ' gjuhës së përbashkët shqipe' asht pafundësisht ma i randësishëm për shqiptarizmin se sa egoizmi ideologjik përçamës që na la trashigim polarizimi gjuhësor i të ashtuquejtunit kongres i 1972-shit, rishikimi i të cilit, jo vetem nevojë e domosdoshmëni, por edhe urdhnore patriotike. Përfundoj me nji shprehje të akademikut kosovar, Rexhep Ismajli, sekretar i Akademisë së shkencave të Kosovës, i cituem te gazeta Ekspres, datë 24 prill 2023:
«…Nuk duket reale të mbahet në mënyrë rigjide gjendja e ngurtësuar më 1972 (në rrethana dhe realitete krejt të tjera). Më duket e nevojshme të përzgjedhim një qasje më përfshirëse (inkluzive), gjithsesi më pak konfrontuese dhe përjashtuese të segmenteve të ndryshme brenda shqipes në raportet e standardit të përbashkët me varietetet normale brenda realiteteve shoqërore e të tjera që kemi ne».
