Përshtati dhe përgatiti për Liberale.al, Laert MIRAKU
Zgjedhjet për Parlamentin Europian në Strasburg (e vetmja legjislaturë shumëkombëshe e zgjedhur nga populli në botë) zhvillohen çdo pesë vjet. Me gati 450 milionë qytetarë të BE-së të vendosur të votojnë në datat 6-9 qershor, këto janë zgjedhjet më të mëdha demokratike në botë pas Indisë.
Parlamenti Europian është legjislatura e vetme shumëkombëshe e zgjedhur nga populli në botë, me banorët evropianë që zgjedhin ligjvënësit për të përfaqësuar interesat e tyre në nivel të BE-së. Anëtarët e Parlamentit Evropian ( deputetë ) vendosin se cilat ligje do të zbatohen në të gjithë Bashkimin Evropian, nga rregullimi i mjedisit te migrimi te politika e sigurisë, gjithashtu miratojnë buxhetin e BE-së dhe monitorojnë se si shpenzohen paratë.
Parlamenti, së bashku me Këshillin Europian, zgjedh gjithashtu presidentin e Komisionit Evropian (aktualisht Ursula von der Leyen, e cila po kërkon një mandat të ri) dhe emëron 27 komisionerët e tij.
Megjithëse qëllimi i zgjedhjeve është të vendoset se kush do të shërbejë në parlament, votuesit shpesh e përdorin atë për të shprehur pakënaqësi me qeveritë e tyre kombëtare. Anëtarët e krahut të djathtë të Francës, për shembull, kanë thënë se duan që zgjedhjet të shërbejnë si një referendum për presidentin Emmanuel Macron .
Si ndahet pushteti?
Votuesit në zgjedhjet e vitit 2024 do të zgjedhin 720 anëtarë të Parlamentit Europian. Numri i eurodeputetëve vendoset para çdo zgjedhjeje, me një maksimum prej 750 (plus presidenti).
Përfaqësimi i secilit vend bazohet në madhësinë e popullsisë, me më shumë vende të caktuara për Gjermaninë me 96 vende, Francën me 81, 76 për Italinë, 61 për Spanjën dhe 53 për Poloninë. Në anën tjetër të spektrit, Qiproja, Luksemburgu dhe Malta mbajnë vetëm nga gjashtë vende secila.
Votuesit zgjedhin listat e kandidatëve që janë paraqitur nga partitë e tyre përkatëse.
Pasi të zgjidhen, eurodeputetët do t'i bashkohen "grupeve" parlamentare sipas ideologjisë (të gjelbërt, socialistët, qendra e djathtë, ekstremi i djathtë etj.). Për shembull, grupi socialist dhe demokrat i qendrës së majtë (S&D) bashkon anëtarë nga Partia Social Demokrate e Gjermanisë, Partia Socialiste e Francës dhe Partia Demokratike e Italisë, ndër të tjera.
Dy grupet më të mëdha parlamentare kanë tentuar të jenë Partia Popullore Evropiane e qendrës së djathtë dhe S&D, por partitë e ekstremit të djathtë kanë bërë përparime të rëndësishme në të gjithë Evropën dhe pritet të ecin mirë në vitin 2024.
Si vijon votimi?
Votimi nis këtë vit më 6 qershor me Holandën , e ndjekur nga Irlanda dhe Çekia ( Republika Çeke ) një ditë më vonë. Italia, Letonia, Malta dhe Sllovakia fillojnë votimin më 8 qershor, por shumica dërrmuese e vendeve anëtare të BE-së do të votojnë të dielën, më 9 qershor, me rezultatet që priten më vonë atë mbrëmje.
Jo të gjitha shtetet anëtare i zhvillojnë zgjedhjet e BE-së në të njëjtën mënyrë, me moshën e votimit që varion në të gjithë BE-në (nga 16 deri në 18 vjeç për shumicën e shteteve anëtare) dhe vetë zgjedhjet janë në përputhje me procedurat e secilit shtet anëtar individual. Votimi është i detyrueshëm vetëm në Belgjikë, Bullgari, Greqi dhe Luksemburg.
Vendet ndahen në mënyrë proporcionale, kështu që nëse një parti fiton 25 për qind të votave të saj kombëtare, ajo do të marrë gjithashtu 25 për qind të vendeve të vendit të saj në Parlamentin Evropian.
Pjesëmarrja në zgjedhjet e BE-së priret të jetë e ulët. Pjesëmarrja në zgjedhjet e fundit të 2019 arriti vetëm 50.6 për qind, duke tejkaluar shifrën prej 50 për qind për herë të parë që nga viti 1994. Pjesëmarrja arriti një nivel më të lartë të të gjitha kohërave prej 62 për qind në vitin 1979.
Çfarë bën Parlamenti i BE-së
Eurodeputetët shërbejnë mandate pesëvjeçare, të cilat kryesisht shpenzohen duke lëvizur midis dy vendeve zyrtare të Parlamentit Evropian në Strasburg dhe Bruksel. Seancat plenare në të cilat deputetët mblidhen për të votuar legjislacionin zhvillohen në Strasburg katër ditë në muaj.
Parlamenti Evropian është përgjegjës për monitorimin e institucioneve të BE-së si dhe për promovimin e të drejtave të njeriut si brenda Evropës ashtu edhe në mbarë botën. Kompetencat dhe përgjegjësitë e saj janë zgjeruar gradualisht nëpërmjet ndryshimeve të njëpasnjëshme të traktateve të BE-së .
Njëzet komisione parlamentare trajtojnë çështje të politikave si mbrojtja dhe siguria, tregtia ndërkombëtare, rregulloret mjedisore dhe çështjet e të drejtave të njeriut. Parlamenti Evropian zhvillon politikat e tij duke përdorur të 24 gjuhët zyrtare të BE-së, me të gjitha dokumentet e publikuara në secilën gjuhë. Deputetët e PE-së kanë të drejtë të punojnë në gjuhën e tyre dhe janë parashikuar dispozita për ta bërë këtë.
Ndërsa shumica e funksionit parësor të shumicës së parlamenteve është legjislacioni, tre institucione të veçanta të BE-së janë përgjegjëse për legjislacionin. Komisioni Europian është e vetmja degë që mund të propozojë ligje ndërsa Parlamenti Europian dhe Këshilli i Bashkimit Europian vendosin t'i miratojnë ose refuzojnë ato; të dy duhet të bien dakord që legjislacioni të miratohet.
Vendimet në nivel të BE-së ndahen në tre organe kryesore
Komisioni Evropian është dega ekzekutive e BE-së dhe është i vetmi organ i BE-së që mund të prezantojë legjislacionin. Ai është gjithashtu përgjegjës për politikat e tregtisë së jashtme dhe për të siguruar që shtetet anëtare të respektojnë traktatet dhe ligjet e BE-së. Komisioni është përgjegjës për mbikëqyrjen e funksionimit të përditshëm të Bashkimit Europian dhe presidenti i tij konsiderohet si roli më i fuqishëm i BE-së.
Parlamenti Europian përfaqëson qytetarët e BE-së dhe zgjidhet drejtpërdrejt. Së bashku me Këshillin e Bashkimit Europian, ai miraton legjislacionin e BE-së dhe miraton buxhetin e BE-së.
Këshilli i BE-së në fakt është i ndarë në dy , megjithëse ndajnë të njëjtat ndërtesa: Këshilli i Bashkimit Evropian përbëhet nga ministra të qeverive kombëtare të shteteve anëtare të BE-së dhe kryesohet nga përfaqësuesi i shtetit anëtar që aktualisht mban rotacionin, presidencën gjashtëmujore të BE-së. Ai koordinon politikat ekonomike në të gjithë BE-në dhe, së bashku me Parlamentin, miraton legjislacionin e BE-së dhe miraton buxhetin. Këshilli Europian bashkon krerët e shteteve ose qeverive të shteteve anëtare në nivel të BE-së; është organi më i lartë politik i BE-së dhe është përgjegjës për hartimin e përgjigjes së BE-së ndaj krizave të paparashikuara (të tilla si Covid-19 ose lufta në Ukrainë). Ai mblidhet të paktën katër herë në vit dhe mund të marrë vendime të pavarura nga Komisioni Europian ose Parlamenti. Këshilli Europian përcakton udhëzimet e përgjithshme politike të BE-së dhe zakonisht vendos çështjet me konsensus. Ajo zgjedh presidentin e saj (aktualisht Charles Michel) për një mandat 2.5-vjeçar, i rinovueshëm një herë, i cili përfaqëson BE-në në pjesën tjetër të botës.
Pas zgjedhjeve
Një nga detyrat e para të një Parlamenti Europian është të zgjedhë presidentin e ri të Komisionit Evropian dhe të emërojë 27 komisionerët e tij. Ndërsa është Këshilli Evropian ai që propozon një kandidat për president të komisionit dhe është i detyruar të marrë "parasysh" rezultatet e zgjedhjeve parlamentare, kandidati i tij duhet të miratohet më pas me një shumicë votash në Parlamentin Europian. Kështu, grupi(et) më i madh politik që dalin nga zgjedhjet do të jenë në pozitën më të fortë për të përcaktuar presidentin e ardhshëm të Komisionit, që konsiderohet si roli më i fuqishëm në nivel të BE-së.
Kandidatët për 27 postet e komisionerëve kalojnë një proces të përfshirë vetingu. Këshilli Europian dhe presidenti i ri i zgjedhur i Komisionit Evropian miratojnë një listë të kandidatëve, një nga çdo shtet anëtar, të cilët paraqiten para komisioneve parlamentare për t'iu përgjigjur pyetjeve në fushat e tyre përkatëse të politikave. Parlamenti Europian më pas mban një votim të vetëm për listën e plotë të komisionerëve përpara se ata të emërohen zyrtarisht nga Këshilli Europian.
