Çmimi Nobel në fizikë për vitin 2024 i është dhënë John Hopfield dhe Geoffrey Hinton për zbulimin e tyre të rëndësishëm, që hapi rrugën mbi mënyrën se si përdoret Inteligjenca Artificiale sot.
Hopfield, profesor në Universitetin Princeton dhe Hinton, shkencëtar kompjuterash në Universitetin e Torontos, u vlerësuan për themelet që hodhën mbi mësimin e kompjuterave që fuqizuan shumë produktet dhe aplikacionet e sotme të bazuara në AI. Hinton, megjithatë, ka shprehur gjithashtu frikë për zhvillimin e ardhshëm të AI, duke ndërprerë lidhjet me ish-punëdhënësin e tij Google, në mënyrë që të flasë më lirshëm për këtë çështje.
“Puna e tyre ishte thelbësore në vendosjen e gurëve të themelit për atë që ne e përjetojmë sot si inteligjencë artificiale,” tha për CNN Mark Pearce, një anëtar i komitetit të Nobelit të fizikës.
Komiteti i Nobel shpalli fituesit në Suedi të hënën, ndërsa çmimi vlen 1 milion dollarë.
Hinton, i cili është quajtur "kumbari" i inteligjencës artificiale (AI), tha se ishte "i habitur" për çmimin.
I pyetur për rëndësinë e mundshme të teknologjisë që kërkimi i tij ka ndihmuar në zhvillimin, ai tha se AI do të ketë një "ndikim të madh" në shoqëritë tona.
“Do të jetë e krahasueshme me revolucionin industrial. Por në vend që t'i tejkalojë njerëzit në fuqi fizike, do t'i tejkalojë njerëzit në aftësi intelektuale. Ne nuk kemi përvoja për të kuptuar se si është të kesh gjëra më të zgjuara se ne, "tha ai në një intervistë menjëherë pas çmimit.
Hinton parashikoi se teknologjia do të revolucionarizonte gjëra të tilla si kujdesi shëndetësor, duke çuar në një "përmirësim të madh të produktivitetit".
“Por ne gjithashtu duhet të shqetësohemi për një sërë pasojash negative të mundshme, veçanërisht mbi kërcënimin që këto gjëra të dalin jashtë kontrollit,” paralajmëroi ai.
"Unë jam i shqetësuar se pasoja e përgjithshme e kësaj mund të jenë sisteme më inteligjente se ne që përfundimisht mund të marrin kontrollin," shtoi ai.
Falë punës së laureatëve, AI është "bërë pjesë e jetës sonë të përditshme", nga njohja e fytyrës te përkthimi i gjuhës, tha Ellen Moons, kryetare e Komitetit Nobel për fizikën.
"Zbulimet dhe shpikjet e laureatëve mund të ndihmojnë në marrjen e vendimeve më të shpejta dhe më të besueshme, për shembull kur diagnostikohen kushtet mjekësore," tha Moons.
Michael Moloney, shefi ekzekutiv i Institutit Amerikan të Fizikës, i tha CNN se puna e fituesve të çmimit Nobel kishte transformuar shkencën, duke lejuar sistemet e mësimit të kompjuterave të përpunojnë sasi të mëdha të dhënash dhe të lejojnë shkencëtarët të dallojnë modele që ndryshe nuk do të ishin në gjendje t'i shihnin.
“Njerëzit ishin shumë të emocionuar për këto zbulime rreth 40 vjet më parë… por ne nuk kishim teknologjinë atëherë për të zbatuar dhe për të përfituar nga zbulimet. U desh kohë dhe, tani që po e bëjmë, është me të vërtetë përshpejtuar me një ritëm të jashtëzakonshëm.”
“Sistemet gjeneruese të AI dhe sistemet e mësimit të kompjuterave tashmë po transformojnë kërkimin për ekzoplanetet,” tha ai. "Ky është vetëm një nga shumë shembuj."
AI është bërë stenografi për mësimin e kopjuterave duke përdorur rrjete nervore artificiale. Kjo teknologji – e zhvilluar nga Hopfield dhe Hinton – bazohet në strukturën e trurit.
Ndërsa një tru ka neurone, një rrjet nervor artificial ka nyje me vlera të ndryshme. Ndërsa neuronet e trurit komunikojnë me njëri-tjetrin përmes sinapseve, nyjet artificiale ndikojnë te njëri-tjetri përmes lidhjeve. Njerëzit mund të stërvitin një rrjet nervor artificial duke zhvilluar lidhje më të forta midis nyjeve, ashtu si mund të stërvitni trurin.
Ashtu si ne mund të shkatërrojmë trurin tonë për një fjalë ose fakt të veçantë që e përdorim rrallë dhe e mbajmë mend pak, rrjetet nervore artificiale gjithashtu mund të kërkojnë nëpër modelet që kanë ruajtur - falë shpikjes së rrjetit Hopfield në 1982.
“Hopfield ishte kurioz nëse ishte e mundur të kishim një sistem fizik të frymëzuar nga truri, një rrjet neuronesh të vegjël llogaritës, të cilët ishin të lidhur së bashku. Ai ishte kurioz nëse ishte e mundur të krijohej mësimi i një sistemi kaq të thjeshtë. Dhe në fakt ishte e mundur" tha Pearce.
Pasi Hopfield publikoi kërkimin e tij, Hinton e zgjeroi atë duke përdorur ide nga fizika statistikore dhe zhvilloi formën më të hershme të mësimit të kompjuterave, të quajtur "makina Boltzmann".
“Në veçanti, ai (Hinton) demonstroi se ishte e mundur të përdoreshin rrjetet për të gjetur modele në të dhëna,” shtoi Pearce.
Që nga vitet 1980, rrjetet janë rritur në madhësi. Ndërsa Hopfield përdori një rrjet me vetëm 30 nyje - me më pak se 500 parametra që i lidhin ato - rrjetet e sotme, si ato që përdoren për të fuqizuar Chat GPT, mund të përmbajnë më shumë se një trilion parametra.
Ndryshe nga softueri tradicional, i cili është i ngjashëm me ndjekjen e një recete për të përgatitur një tortë, një rrjet nervor artificial është në gjendje të mësojë si shembull - duke u mbështetur në njohuritë e mëparshme për të krijuar receta të reja.
Përveçse është një pionier i AI, Hinton ka kërkuar gjithashtu që të bëhet kujdes rreth teknologjisë. Në maj 2023, ai u largua nga roli i tij që mbante në Google, pasi shqetësohej se sa e zgjuar po bëhej IT.
"Unë jam thjesht një shkencëtar që papritmas kuptova se këto mjete po bëhen më të zgjuara se ne," tha Hinton për CNN vitin e kaluar. “Dua të sinjalizoj dhe të them se duhet të shqetësohemi seriozisht se si t'i ndalojmë ato të mos kenë kontroll mbi ne.”
Ai paralajmëroi se AI “e di se si të programojë, kështu që do të gjejë mënyra për të kapërcyer kufizimet që i vendosim. Intiligjenca Artificiale do të gjejë mënyra për të manipuluar njerëzit, pra, për të bërë atë që dëshiron.”
Gjatë ceremonisë së shpalljes së fituesve, Hinton u pyet nëse i vjen keq për punën e tij duke ndihmuar në krijimin e teknologjisë që ai ka frikë se mund të shkaktojë dëm të madh, pavarësisht përfitimeve të shumta të mundshme.
“Ka dy lloje keqardhjesh. Ka pendim aty ku ndihesh fajtor sepse ke bërë diçka që e di se nuk duhej ta kishe bërë, dhe më pas ka një keqardhje kur bëre diçka që do ta bëje sërish në të njëjtat rrethana, por në fund mund të mos dalë mirë” tha Hinton.
"Kam llojin e dytë të keqardhjes. Në të njëjtat rrethana do të bëja përsëri të njëjtën gjë, por jam i shqetësuar se pasoja e përgjithshme e kësaj mund të jenë sisteme më inteligjente se ne që përfundimisht marrin kontrollin.”
Përgatiti: a.m /Liberale.al/
