Gratë mblidhen në Shqipëri në kundërshtim me ligjet e reja të talebanëve për "vesin dhe virtytin" që synojnë t'i ndalojnë ato të dëgjohen.
Gjithçka që bëjnë gratë afgane këtë javë në Tiranë është e ndaluar në shtëpinë e tyre. Duke diskutuar. Duke qeshur. Duke folur me zë të lartë në publik. Duke kënduar. Veshur me rroba me ngjyra të ndezura. Duke treguar fytyrat e tyre. Të gjitha haram sipas burrave nga Kandahari që aktualisht mbajnë pushtetin. Ndërsa talebanët lëvizin për të fshirë gratë në të gjithë Afganistanin, në Tiranë gratë afgane po pyesin, si të luftojmë?
"Deri tani nuk kemi qenë në gjendje të ulemi së bashku dhe të dëgjojmë njëri-tjetrin dhe të kuptojmë se çfarë duam?" ka thënë Farzana Koçi. Në moshën 26-vjeçare, ajo u bë një nga deputetet më të reja të Afganistanit, duke përfaqësuar popullin e saj nomad Kochi. Ashtu si shumica e grave në samit, ajo u detyrua të largohej nga Afganistani kur talebanët morën pushtetin në vitin 2021. Tani në moshën 33-vjeçare, ajo jeton në mërgim në Norvegji.
Herën e fundit që e pashë, ajo po më çonte për të takuar zgjedhësit e saj. Ishte maji i vitit 2021, disa javë para tërheqjes së trupave amerikane, rënies së qeverisë dhe kthimit të talebanëve. Ajo ishte mësuar me kërcënimet me vdekje të talebanëve – ne udhëtonim me makinë antiplumb dhe ajo kishte qenë e kujdesshme që të mos sinjalizonte lëvizjet e saj paraprakisht. Kur arritëm në kampin e Koçit, ajo u shpërndau fëmijëve fletore dhe stilolapsa, por nuk kishte shkollë ku të ndiqnin - as për djem e as për vajza. Gratë mbetën në çadra, pasi burrat nuk i linin të filmoheshin. Të drejtat e grave, shpjegoi Farzana, mezi ishin përhapur përtej kufijve të qytetit – puna e saj ishte kryesisht duke u përpjekur të zbuste varfërinë. “Pse të mos votojmë për të?” më tha njëri. “Ajo është si vajza jonë. Dhe ajo është e vetmja politikane që vjen të na vizitojë dhe të shohë problemet tona.”
Farzana atë ditë kishte veshur një fustan tradicional Kochi me ngjyra të ndezura. Pas pushtimit të talebanëve, më dërgoi një fotografi të saj me një nikab të zi, me vetëm sytë e saj - kostumin që kishte veshur për të ikur nga Afganistani pasi talibanët bastisën zyrën e saj. Tani, kur ajo telefonon në shtëpi, të gjitha problemet e ish-zgjedhësve të saj janë zmadhuar. Ata janë ende po aq të varfër dhe asnjë politikan apo OJQ nuk ka për t'i ndihmuar ata.
"Është më keq se kurrë," tha ajo. “Gjëja e parë që njerëzit thonë është se duan të largohen, të largohen nga Afganistani.”
Sipas Farzanës, prioritet për takimin e grave në Tiranë është bashkimi dhe mos lejimi i ndarjeve politike apo etnike që t'i shpërqendrojnë ato. “Pavarësisht nëse jam pashtun, unë jam Kochi, unë jam uzbek, unë jam hazara apo çfarëdo tjetër – ne jemi në shënjestër si gra. Të gjithë jemi viktima të së njëjtës gjë.” Ajo shpreson se samiti do të prodhojë një udhërrëfyes për gratë afgane për t'ia paraqitur qeverive ndërkombëtare dhe OKB-së. Askush në samit nuk ka iluzion se sa e gjatë dhe e vështirë është rruga. Për momentin, talebanët ndihen të sigurt ndërsa kundërshtarët e tyre grinden nëse do të angazhohen apo jo. Por derisa gratë afgane të vendosin se si duan të rezistojnë, brenda dhe jashtë vendit, asgjë nuk do të ndryshojë.
Në fund të javës, ato gra të ardhura nga Afganistani do të kthehen. Një grua e moshuar, e cila nuk donte të zbulonte identitetin e saj nga frika e hakmarrjeve, tha se do të kthehej për t'u dhënë shpresë grave më të reja, për t'u kujtuar atyre se talebanët ranë nga pushteti një herë dhe do të bien përsëri - si dhe vazhdoni të ndihmoni vejushat dhe jetimët. Gratë po krijojnë shkolla nëntokësore për vajza – njësoj si ajo që ndoqi Farzana në vitet 1990, kur ajo u rrit nën qeverinë e parë talebane.
Gratë e mërguara do të shpërndahen në të gjithë globin. “Pavarësisht se sa vite do të kalojnë do të qaj sërish,” tha Farzana, duke i luftuar lotët. “Kjo plagë është kaq e thellë dhe kaq e freskët. Kudo që të jeni, thjesht mund të jetoni dhe të vendoseni. Por ju i keni të gjitha ato pesha mbi supet tuaja. Një vend me miliona njerëz nuk është diçka nga e cila mund të heqësh dorë.”
