FINANCIAL TIMES :Opinioni për zgjedhjet parlamentare franceze 2024

Francezët “dinë të reagojnë edhe kur shkojnë në buzë të humnerës, por duhet ta shohin atë nga afër përpara se të ndërgjegjësohen për rrezikun”. Parashikimi i ish-kryeministrit Édouard Philippe, i bërë natën e raundit të parë të zgjedhjeve parlamentare doli të ishte i drejtë mbrëmjen e së dielës, pas raundit të dytë. Votuesit francezë u larguan nga humnera, duke e mbajtur fort në opozitë partinë e ekstremit të djathtë Reassemblement National.

Ajo që ai nuk kishte parashikuar ishte se duke vepruar kështu, ata i dhanë aleancës së majtë të mbledhur deh organizuar me nxitim “Fronti i Ri Popullor (NFP) një shans për të udhëhequr qeverinë, pasi fitoi pjesën më të madhe të vendeve - 182 - në një Asamble Kombëtare të ndarë në tre blloqe: e majta, qendra (168 vende) dhe e djathta ekstreme (143). As drejtuesit e NFP-së nuk e prisnin. Ata tani përballen me një moment të së vërtetës: a do të jenë në gjendje të kapërcejnë ndarjet e tyre të vjetra për të ndërtuar një koalicion të qendrës së majtë që mund të rivendosë stabilitetin në vend?

Kjo përgjegjësi bie mbi ta sepse aleanca e tyre, e krijuar brenda 48 orëve nga vendimi tronditës i Emmanuel Macron për të thirrur zgjedhje të parakohshme më 9 qershor, ka luajtur një rol vendimtar në bllokimin e partisë së Marine Le Pen. E majta dhe koalicioni qendror i Macron arritën një marrëveshje taktike për të tërhequr kandidatët e tyre në raundin e dytë në favor të së majtës, për të mposhtur ekstremin e djathtë. Së bashku me mobilizimin e votuesve, kjo çoi në përmbysjen spektakolare të dinamikës që kishte shtyrë të djathtën ekstreme në raundin e parë.

Por ndërsa  doli e para, NFP nuk ka një shumicë të plotë në Asamblenë Kombëtare. Nëse liderët e katër partive të saj – e majta radikale La France Insoumise, Partia Socialiste, të Gjelbërit dhe Partia Komuniste – arrijnë të bien dakord për një kandidat nga radhët e tyre për kryeministër, ata do të duhet të sigurohen që ai ose ajo mund të kapërcejë një votë mosbesimi. Kjo nënkupton mësimin e artit të panjohur të kompromisit.

A mund të bëhen francezët gjermanë? Apo, thënë thjesht, më evropiane? Shumë do të varen nga Jean-Luc Mélenchon, lideri i LFI-së, i cili në fakt nuk e pëlqen Gjermaninë, nuk gëzon ndonjë dashuri për Evropën dhe nuk po tregon shumë vullnet të mirë. Një ish-trockist që ka kandiduar tre herë për presidencën, politikani 72-vjeçar e sheh veten si trashëgimtar të një tradite revolucionare franceze dhe natyrisht aspiron të rrëzojë mbretin - Macron.

Të dielën mbrëma, Mélenchon nuk humbi kohë për të pohuar përparësinë e tij brenda NFP-së, duke u shfaqur në TV pa bashkë-drejtuesit e tij saktësisht pesë minuta pas shpalljes së rezultateve të para. Në humor luftarak, ai kërkoi që Macron të emërojë një kryeministër nga NFP. Aleanca, u betua ai, do të zbatonte "të gjithë programin dhe vetëm programin e saj" me dekret nëse nuk do të gjendej shumica. Kaq shumë për kompromis.

Udhëheqësit e partive më të moderuara u lanë me detyrën e vështirë për t'u shfaqur të hapur ndaj dialogut pa e mohuar atë publikisht. Marine Tondelier, kreu i të Gjelbërve, la të kuptohet se Mélenchon duhet të përjashtohet si kryeministër. Ish-presidenti François Hollande, i cili ka rikuperuar një vend si deputet socialist, por që mohon çdo interes për të kërkuar postin e kryeministrit, nuk është as fans.

Hollande pranoi se e majta do të duhet të negociojë aleancat në parlament për të miratuar legjislacionin, tha ai, "një evolucioni i demokracisë sonë parlamentare". Një nga dimensionet e shumta të terra incognita institucionale në të cilën ka hyrë tashmë Franca është transferimi i dinamikës politike nga pallati presidencial Elysee në sallat e legjislaturës. Sipas kushtetutës së Republikës së Pestë, Macron ka të drejtën të emërojë kryeministrin, por pasi të bëhet kjo, shumë pushtet do t'i qëndrojë në terma praktike kryeministrit dhe partive në këtë asamble të fragmentuar.

Mund të jetë një recetë për fatkeqësi dhe paqëndrueshmëri. Mund të jetë gjithashtu një mundësi për ristrukturimin e një peizazhi politik që është rrënuar që nga viti 2017, kur Macron u zgjodh për herë të parë president. Pjesë e këtij peizazhi është një e djathtë ekstreme që është e mundur, por më e fuqishme se kurrë. RN ka tërhequr miliona votues të pakënaqur. Nëse e majta dëshiron të ketë sukses, duhet ta marrë parasysh këtë.

NFP ndoshta nuk do t'i mbijetojë një përçarjeje midis reformistëve të saj dhe të majtës radikale. Reformistët më pas mund të krijojnë aleanca me partitë e qendrës, duke përfshirë tendencën socialdemokratike të asaj që ka mbetur nga lëvizja e Macron. Fitorja e Partisë Laburiste të Sir Keir Starmer tregon se rindërtimi i një qendre të majtë të besueshme mund të korrë shpërblime të pasura politike. Por ka shumë skenarë të tjerë, më pak qetësues për një epokë të re pasigurie në Francë.

Përgatiti: a.m /Liberale.al/