Njerëzit dërgohen me urgjencë në spital për të gjitha llojet e lëndimeve të pashmangshme, qoftë nga një aksident me makinë apo një dëmtim gjatë aktiviteteve sportive.

Por ka edhe lëndime dhe gjendje të tjera që mjekët e urgjencës trajtojnë rregullisht dhe që shpesh mund të parandalohen — por që ndoshta nuk janë të dukshme për shumicën prej nesh. A ka veprime veçanërisht të rrezikshme që mund t’i ndalojmë? Çfarë hapash të thjeshtë mund të ndihmojnë në uljen e rrezikut të lëndimeve dhe dëmtimeve serioze?

Për t’u përgjigjur, iu drejtova Dr. Leana Wen, kontribuese në CNN për mirëqenien dhe mjeke e certifikuar e urgjencës, e cila ka parë shumë në profesionin e saj. Wen është gjithashtu profesoreshë e asociuar në Universitetin George Washington dhe më parë ka shërbyer si komisionere e shëndetit në Baltimore.

CNN: Cila është gjëja e parë që duhet të ndalojmë për të shmangur vizitën në urgjencë?

Dr. Leana Wen: Përdorimi i skuterëve elektrikë, hoverboard-eve dhe biçikletave elektrike pa marrë masat e duhura të sigurisë. Lëndimet e lidhura me këto pajisje janë rritur ndjeshëm vitet e fundit, dhe njerëzit duhet të jenë të vetëdijshëm për rreziqet e mundshme dhe të marrin masa për të zvogëluar dëmet.

Frakturat janë lëndimet më të zakonshme, por gjithashtu ndodhin shpesh dëmtime në kokë, qafë dhe gjymtyrë, sipas një raporti të vitit 2023 nga Komisioni i Sigurisë së Produkteve të Konsumatorit në SHBA.

Lëndimet nga pajisjet e lëvizshmërisë elektrike për transport dhe argëtim janë rritur mesatarisht me 23% çdo vit nga 2017 deri në 2022, sipas raportit. Fëmijët nën 14 vjeç përbëjnë më shumë se një të tretën e këtyre lëndimeve. Gjatë kësaj periudhe, u regjistruan rreth 360,800 vizita në urgjencë për shkak të skuterëve elektrikë, biçikletave elektrike dhe pajisjeve të ngjashme.

Studime të tjera kanë treguar se lëndimet nga skuterët elektrikë janë rritur ndjeshëm pas futjes së programeve të skuterëve të përbashkët. Në një spital, vizitat në urgjencë për shkak të këtyre dëmtimeve u rritën gjashtëfish brenda më pak se tre vjetësh.

Nuk po u them njerëzve të mos i përdorin këto pajisje fare, por t’i përdorin me kujdes. Gjithmonë vendosni helmetë kur i përdorni dhe mos i përdorni kurrë nën efektin e alkoolit ose drogës. Fëmijët duhet të mbikëqyren kur i përdorin.

Para se të përdorni një skuter të përbashkët, sigurohuni që dini si ta përdorni modelin e tij. Kontrolloni nëse ka dëmtime dhe sigurohuni që frenat, gomat, korniza, timoni dhe pjesët e tjera kryesore janë në rregull. Ndiqni udhëzimet e prodhuesit: nëse thuhet që pajisja është për një person, mos e përdorni për të transportuar një tjetër.

CNN: Cila është gjëja e dytë që duhet të ndalojmë për të shmangur urgjencën?

Wen: Mos lini kurrë fëmijët pa mbikëqyrje pranë pishinave, liqeneve apo trupave të tjerë ujorë. Mbytja është shkaku kryesor i vdekjes tek fëmijët e vegjël, sipas Qendrave të Kontrollit dhe Parandalimit të Sëmundjeve (CDC) në SHBA. Çdo vit, rreth 4,000 njerëz vdesin nga mbytja e paqëllimshme në SHBA. Në vitin 2022, 461 nga këto viktima ishin fëmijë nga 1 deri në 4 vjeç.

Një raport i Komisionit të Sigurisë së Produkteve të Konsumatorit tregoi se 80% e mbytjeve pediatrike ndodhën në ambiente banimi, si pishinat e shtëpisë apo të miqve dhe familjarëve. Shumica dërrmuese (91%) e këtyre rasteve përfshinin fëmijë më të vegjël se 5 vjeç.

Fëmijët që luajnë pranë ujit, edhe nëse është i cekët, duhet të mbikëqyren gjithmonë nga të rritur përgjegjës dhe të kthjellët.

Mësimet për sigurinë në ujë mund të zvogëlojnë rrezikun e mbytjes. Edhe të rriturit që nuk dinë të notojnë duhet të marrin mësime bazë. Prindërit duhet të kontrollojnë pishinën përpara se fëmijët të hyjnë dhe të sigurohen që nuk ka mbulesa të dëmtuara ose të munguar në valvulat e kullimit. Pishinat duhet të jenë të rrethuara me gardhe të palëvizshme nga fëmijët e vegjël. Në shumicën e shteteve në SHBA, kjo është e detyrueshme me ligj.

CNN: Cila është këshilla juaj e tretë?

Wen: Mos merrni pilula të panjohura. Përdorni vetëm ilaçe të përshkruara për ju dhe të marra nga një farmaci e autorizuar. Mos përdorni ilaçe të “huazuara” nga miqtë apo familja. Mos blini pilula nga shitës të paautorizuar në internet.

Shumë pilula të falsifikuara përmbajnë fentanil, një opioid sintetik që është 50 herë më i fortë se heroina dhe një nga shkaqet kryesore të vdekjeve nga mbidoza.

E njëjta këshillë vlen edhe për pilulat e ofruara në ambiente jo-mjekësore — nuk e dini burimin e tyre, ndaj mos i merrni.

CNN: Po për barnat pa recetë?

Wen: Barnat pa recetë gjithashtu mund të jenë të rrezikshme në doza të mëdha. Kjo më çon te këshilla ime e katërt: mos merrni pjesë në sfida të rrezikshme të TikTok apo rrjeteve të tjera sociale.

Ka pasur sfida që inkurajojnë njerëzit të gatuajnë mish pule me ilaçin e ftohjes NyQuil ose të marrin sasi të mëdha antihistaminikësh, gjë që mund të jetë vdekjeprurëse.

CNN: Cila është këshilla juaj e fundit?

Wen: Mos dërgoni mesazhe gjatë ngasjes! Ky është një nga shkaktarët kryesorë të aksidenteve dhe vdekjeve në rrugë. Çdo aktivitet që largon vëmendjen nga rruga — dërgimi i mesazheve, shikimi i videove, video-thirrjet, etj. — është i rrezikshëm për ju dhe për të tjerët. Kjo mund t’ju çojë në urgjencë — ose më keq.