Nga Kendra Cherry
Në teorinë psikoanalitike të personalitetit të Sigmund Frojdit, mendja e pandërgjegjshme përkufizohet si një rezervuar ndjenjash, mendimesh, nxitjesh dhe kujtimesh që janë jashtë vetëdijes së vetëdijshme ose së kujdeshme.
Brenda këtij kuptimi, shumica e përmbajtjeve të pavetëdijes konsiderohen të papranueshme ose të pakëndshme, siç janë ndjenjat e dhimbjes, ankthit ose konfliktit. Frojdi besonte se pavetëdija vazhdon të ndikojë në sjellje edhe pse njerëzit nuk janë të vetëdijshëm për këto ndikime themelore.
Kur konceptoni mendjen e pandërgjegjshme, do të ishte e dobishme ta krahasoni mendjen me një ajsberg. Çdo gjë mbi ujë përfaqëson vetëdijen e vetëdijshme ose të kujdesshme siç e thamë ndërsa gjithçka nën ujë përfaqëson të pavetëdijshmen.
Mendoni se si do të dukej një ajsberg nëse mund ta shihni atë në tërësi. Vetëm një pjesë e vogël e ajsbergut është në të vërtetë e dukshme mbi ujë. Ajo që nuk mund të shihni nga sipërfaqja është sasia e madhe e akullit që përbën pjesën më të madhe të ajsbergut, të zhytur thellë poshtë në ujë.
Gjërat që përfaqësojnë vetëdijen tonë të ndërgjegjshme janë thjesht "maja e ajsbergut". Pjesa tjetër e informacionit që është jashtë vetëdijes së vetëdijshme qëndron nën sipërfaqe. Ndërsa ky informacion mund të mos jetë i arritshëm me vetëdije, ai ende ushtron një ndikim mbi sjelljen aktuale.
Ndikimi i të pandërgjegjshmes
Mendimet, besimet dhe ndjenjat e pavetëdijshme mund të shkaktojnë një sërë problemesh, duke përfshirë:
Zemërim
Paragjykim
Sjelljet kompulsive
Ndërveprime të vështira sociale
Shqetësim
Probleme në marrëdhënie
Frojdi besonte se shumë nga ndjenjat, dëshirat dhe emocionet tona janë të shtypura ose të mbajtura jashtë vetëdijes, sepse ato janë shumë kërcënuese. Frojdi besonte se ndonjëherë këto dëshira të fshehura bëhen të njohura përmes ëndrrave dhe rrëshqitjeve të gjuhës (lapsuset).
Frojdi gjithashtu besonte se të gjitha instinktet dhe nxitjet tona themelore përmbaheshin gjithashtu në mendjen e pandërgjegjshme. Instinktet e jetës dhe të vdekjes, për shembull, u gjetën në pavetëdije. Instinktet e jetës, të njohura ndonjëherë si instinktet seksuale, janë ato që lidhen me mbijetesën. Instinktet e vdekjes përfshijnë gjëra të tilla si mendimet e agresionit, traumës dhe rrezikut.
Nxitje të tilla mbahen jashtë vetëdijes sepse mendjet tona të ndërgjegjshme shpesh i shohin ato si të papranueshme ose irracionale. Për t'i mbajtur këto nxitje jashtë ndërgjegjësimit, Frojdi sugjeroi që njerëzit të përdorin një sërë mekanizmash të ndryshëm mbrojtës për t'i parandaluar ato të ndërgjegjësohen.
Frojdi besonte se sjellja në vetëdije e përmbajtjes së pavetëdijes ishte e rëndësishme për lehtësimin e shqetësimit psikologjik. Kohët e fundit, studiuesit kanë eksploruar teknika të ndryshme për të ndihmuar të shohin se si ndikimet e pavetëdijshme mund të ndikojnë në sjelljet tona. Ka disa mënyra të ndryshme që informacioni nga pavetëdija mund të sillet në vetëdije ose të studiohet nga studiuesit.
Frojdi besonte se ai mund të sillte ndjenjat e pavetëdijshme në vetëdije përmes përdorimit të një teknike të quajtur shoqërim i lirë. Ai u kërkoi pacientëve të qetësoheshin dhe të thoshin çfarëdo që të vinte në mendje pa marrë parasysh se sa e parëndësishme ose e turpshme mund të ishte.
Duke gjurmuar këto rrjedha mendimi, Frojdi besonte se mund të zbulonte përmbajtjen e mendjes së pandërgjegjshme ku ekzistonin dëshirat e shtypura dhe kujtimet e dhimbshme të fëmijërisë.
Interpretimi i ëndrrave
Frojdi sugjeroi gjithashtu se ëndrrat ishin një rrugë tjetër drejt pavetëdijes. Ndërsa informacioni nga mendja e pandërgjegjshme ndonjëherë mund të shfaqet në ëndrra, ai besonte se shpesh ishte në një formë të maskuar.
Si e tillë, nga këndvështrimi i Frojdit, interpretimi i ëndrrave do të kërkonte shqyrtimin e përmbajtjes së mirëfilltë të një ëndrre (e njohur si përmbajtja e dukshme) në përpjekje për të zbuluar kuptimin e fshehur dhe të pavetëdijshëm të ëndrrës (përmbajtja latente).
Frojdi gjithashtu besonte se ëndrrat ishin një formë e përmbushjes së dëshirave. Për shkak se këto nxitje të pavetëdijshme nuk mund të shpreheshin në jetën e zgjuar, ai besonte se ato shpreheshin në ëndrra.
Shtypja e vazhdueshme e blicit
Hulumtimet moderne të psikologjisë njohëse kanë treguar se edhe perceptimet që ne nuk i ndjekim me vetëdije mund të kenë një ndikim të fuqishëm në sjellje. Duke përdorur një teknikë të quajtur shtypja e vazhdueshme e blicit, studiuesit janë në gjendje të shfaqin një imazh pa e parë me vetëdije njerëzit, sepse në vend të kësaj ata shpërqendrohen nga një tjetër ekran vizual.
Studimet kanë treguar se njerëzit do t'i vlerësojnë disa shfaqje vizuale më negativisht kur ato shoqërohen me një imazh negativ ose më pak të dëshirueshëm (siç është një foto e një fytyre të zemëruar). Edhe pse njerëzit nuk janë të vetëdijshëm për t'i parë ato imazhe negative, ekspozimi ndaj tyre ende ka një efekt në sjelljen dhe zgjedhjet e tyre.
Grackat e mundshme
Vetë ideja e ekzistencës së të pandërgjegjshmes nuk ka qenë pa polemika. Një numër studiuesish e kanë kritikuar nocionin dhe kundërshtojnë se në të vërtetë nuk ekziston fare një mendje e pandërgjegjshme.
Kohët e fundit në fushën e psikologjisë njohëse, studiuesit janë fokusuar në funksionet automatike dhe të nënkuptuara për të përshkruar gjërat që më parë i atribuoheshin të pandërgjegjshmes. Sipas kësaj qasjeje, ka shumë funksione njohëse që ndodhin jashtë vetëdijes sonë të ndërgjegjshme. Ky hulumtim mund të mos mbështesë konceptimin e Frojdit të mendjes së pandërgjegjshme, por ofron prova se gjërat për të cilat ne nuk jemi të vetëdijshëm me vetëdije mund të kenë ende një ndikim në sjelljet tona.
Një nga kurthet kryesore të punës së Frojdit është mungesa e metodologjisë shkencore në zhvillimin e teorive të tij. Shumë nga idetë e tij bazoheshin në studimet e rasteve ose vëzhgimet e një individi të vetëm. Ndryshe nga qasjet e hershme psikoanalitike ndaj të pavetëdijshmes, kërkimi modern në fushën e psikologjisë kognitive drejtohet nga hetime shkencore dhe të dhëna empirike që mbështesin ekzistencën e këtyre proceseve automatike njohëse.
Historia e të pandërgjegjshmes
Ideja se ka forca jashtë vetëdijes së vetëdijshme ka ekzistuar për mijëra vjet. Termi "i pandërgjegjshëm" u krijua për herë të parë nga filozofi Friedrich Schelling në fund të shekullit të 18-të dhe më vonë u përkthye në anglisht nga poeti Samuel Taylor Coleridge.
Brenda fushës së psikologjisë, nocioni i ndikimeve të pavetëdijshme u prek nga mendimtarë duke përfshirë William James dhe Wilhelm Wundt, por ishte Frojdi ai që e popullarizoi idenë dhe e bëri atë një komponent qendror të qasjes së tij psikoanalitike ndaj psikologjisë.
Psikiatri zviceran Carl Jung gjithashtu besonte se pavetëdija luan një rol të rëndësishëm në formimin e personalitetit. Megjithatë, ai besonte se ekzistonte një pavetëdije personale që përbëhej nga kujtimet dhe nxitjet e ndrydhura ose të harruara të një individi, si dhe nga ajo që ai i referohej si pavetëdija kolektive. Thuhej se pavetëdija kolektive përmban kujtime të trashëguara stërgjyshore të përbashkëta për të gjithë njerëzimin.
Ndërsa shumë nga idetë e Frojdit që atëherë kanë rënë në favor të tij, psikologët modernë vazhdojnë të eksplorojnë ndikimet e proceseve mendore të pavetëdijshme duke përfshirë tema të lidhura si paragjykimi i pavetëdijshëm, kujtesa e nënkuptuar, qëndrimet e nënkuptuara, përgatitja fillestare dhe mësimi i pavetëdijshëm.
Ndërsa Sigmund Freud nuk e shpiku konceptin e mendjes së pavetëdijshme, ai e popullarizoi atë deri në pikën që tani është e lidhur kryesisht me teoritë e tij psikoanalitike. Nocioni i pavetëdijes vazhdon të luajë një rol në psikologjinë moderne, ndërsa studiuesit përpiqen të kuptojnë se si mendja funksionon jashtë vetëdijes së vetëdijshme. /Liberale.al