Drejtësia është shtylla themelore e çdo shoqërie që synon të garantojë barazinë, sundimin e ligjit dhe përmbushjen e të drejtave të njeriut. Megjithatë, funksionimi i sistemeve gjyqësore ndryshon ndjeshëm në çdo vend e shoqëri, në mbarë botën.
Indekse dhe studime të ndryshme i janë kushtuar vlerësimit dhe renditjes së vendeve për sa i përket efektivitetit dhe transparencës së sistemeve të tyre të drejtësisë.
Një nga raportet më të njohura në këtë fushë është "Indeksi Global i Sundimit të Ligjit" i publikuar nga organizata joqeveritare World Justice Project (WJP). Ky indeks vlerëson 139 vende dhe territore mbi bazën e kritereve të shumta, përfshirë zbatimin e ligjit, mungesën e korrupsionit, hapjen e qeverisë, të drejtat themelore, rendin dhe sigurinë, si dhe performancën e sistemeve gjyqësore në aspektin e efikasitetit dhe drejtësisë civile dhe penale.
Shqipëria mban vendin e 91-të më botë, por pozicionohet më keq se Kosova (vendi i 58), madje edhe më keq se viti 2016, kur nisi Reforma në
Drejtësi. Kjo lidhet me faktin se reforma që sapo ka nisur të japë rezultatet e para, efektet pozitive do vite që ti japë. Serbia në rajon mban vendin e 93-të, Mali i Zi mban vendin e 57-të, Greqia 47 (shih tabelën).
Sipas raportit më të fundit të WJP-së, vendet që dallohen si me performancën më të mirë të drejtësisë në nivel global janë:
1. Danimarka
Në përputhje me pozicionin e saj si vend lider, Danimarka dallohet për respektimin e fortë të shtetit të së drejtës, pavarësinë e gjyqësorit dhe korrupsionin e ulët. Përveç kësaj, sistemi i saj i drejtësisë është shumë efikas dhe transparent.
2. Norvegjia
E njohur për sistemin e saj të fortë ligjor, Norvegjia dallohet për barazinë dhe drejtësinë që u ofron qytetarëve të saj. Një sistem gjyqësor transparent dhe shumë i besueshëm kontribuon në renditjen e tij në krye të listës.
3. Finlanda
Me një përkushtim të jashtëzakonshëm për sundimin e ligjit dhe pavarësinë e gjyqësorit, Finlanda renditet prej kohësh në 5 vendet e para në botë për sa i përket drejtësisë dhe të drejtave ligjore.
4. Suedia
Vendi skandinav shquhet për efikasitetin dhe pavarësinë e sistemit të tij gjyqësor, së bashku me standardet e larta të transparencës dhe nivelet e ulëta të korrupsionit.
5. Holanda
E njohur për sistemin e saj gjyqësor të paanshëm dhe efektiv, Holanda është ndër vendet kryesore për sa i përket aksesit në drejtësi apo edhe zgjidhjes së mosmarrëveshjeve.
Këto vende shquhen për standardet e tyre të larta në aspektin e sundimit të ligjit, pavarësisë së gjyqësorit, mungesës së korrupsionit dhe efikasitetit në administrimin e drejtësisë. Megjithatë, është thelbësore të theksohet se asnjë komb nuk është i përsosur dhe secili përballet me sfida të veçanta që duhet të adresohen për të përmirësuar vazhdimisht sistemet e tyre gjyqësore.
Një tjetër raport i rëndësishëm është “Indeksi i Perceptimit të Korrupsionit” i Transparency International, i cili rendit 180 vende dhe territore sipas perceptimit të korrupsionit në sektorin publik. Megjithëse ky indeks nuk fokusohet ekskluzivisht në sistemin gjyqësor, korrupsioni mund të ketë një ndikim të rëndësishëm në administrimin e drejtësisë. Vende si Zelanda e Re, Singapori dhe Zvicra kanë rezultate të larta në këtë indeks, gjë që mund të lidhet edhe me cilësinë e sistemit të tyre gjyqësor.
Vlerësimi i efektivitetit të sistemeve gjyqësore në nivel global është një sfidë komplekse dhe e shumëanshme. Analizat e mësipërme ofrojnë njohuri të rëndësishme, por ka raporte dhe vlerësime të tjera rajonale që ofrojnë këndvështrime të ndryshme për këtë çështje.
Si përfundim, megjithëse vende të tilla si Danimarka, Norvegjia, Finlanda, Suedia dhe Holanda njihen se kanë disa nga sistemet më të mira gjyqësore në botë, përmirësimi i vazhdueshëm është thelbësor.
Transparenca, pavarësia e gjyqësorit dhe lufta kundër korrupsionit janë elementë kyç në garantimin e drejtësisë dhe sundimit të ligjit në të gjitha kombet që duan të ngrihen mbi parimet e së drejtës për të gjithë, si e vetmja rrugë për zhvillimin shoqëror.
