Aranit Muraçi
Rritja e kostos së jetesës është ndër shqetësimet kryesore për qytetarët evropianë, sipas një sondazhi të Eurobarometrit të vitit 2024.
Përfundimi nuk është ndoshta befasues pasi çmimi i banesave vazhdon të rritet në të gjithë BE-në. Në tremujorin e katërt të 2024, çmimet e banesave në BE u rritën me 4,9%, ndërsa qiratë u rritën me 3,2% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2023. Gjatë vitit 2024, rritja vjetore e çmimeve të banesave në BE ishte 3,3% dhe e qirave me 3,1%.
Luhatjet e çmimeve varionin në të gjithë Evropën, teksa disa vende përjetuan edhe rënie.
Por cilat vende evropiane përjetuan rritjen më të lartë të çmimeve të banesave dhe qirave në vitin 2024?
Sipas Eurostat, në vitin 2024, ndryshimi mesatar vjetor i çmimeve të banesave në të gjithë BE-në varioi nga një rënie prej 5.2% në Luksemburg në një rritje prej 16.5% në Bullgari.
Përveç Luksemburgut, çmimet e banesave u ulën në Francë (–3,7%), Finlandë (–3,5%), Gjermani (–1,6%) dhe Austri (–0,2%) në 2024.
Përveç Bullgarisë, rritje të konsiderueshme të çmimeve u regjistruan në Poloni (15.0%), Hungari (12.8%) dhe Kroaci (10.4%). Rritje të mëdha u regjistruan gjithashtu në Portugali (9.1%), Spanjë (8.5%), Irlandë (8.5%) dhe Holandë (8.2%).
Sipas ONS, inflacioni mesatar vjetor i çmimit të banesave në Mbretërinë e Bashkuar ishte 4.6% në në vitin 2024. Evropa Lindore dhe Juglindore priren të dominojnë renditjen, duke shfaqur rritje të mëdha, ndërsa vendet e Evropës Perëndimore dhe Veriore pozicionoheshin nga fundi.
Duke krahasuar tremujorët e fundit të 2024 dhe 2023, rritja e çmimeve të banesave ndoqi një model të ngjashëm me ndryshimet mesatare të të gjithë vitit. Brenda BE-së, Bullgaria shënoi rritjen më të lartë tremujore me 18.3%, e ndjekur nga Hungaria (13.0%) dhe Portugalia (11.5%). Ndër katër ekonomitë më të mëdha të BE-së, Spanja pati rritjen më të lartë me 11.3%, ndërsa Franca regjistroi një rënie prej 1.9% gjatë së njëjtës periudhë. Krahas Francës, Finlanda (–1.9%) ishte i vetmi vend tjetër i BE-së që pësoi një rënie.
Rritja e çmimit tëqirave në Shqipëri është në mesataren e BE-së, dukshëm shumë më poshtë se vendet e lindjes
Ndryshimi nga viti në vit në këtë tremujor ishte 1.9% në Gjermani dhe 4.5% në Itali. Turqia, e cila ka përjetuar inflacion të lartë në vitet e fundit, u dallua si një vend i jashtëzakonshëm i rëndësishëm midis vendeve jo anëtare të BE-së në listë, përfshirë disa vende kandidate dhe anëtarë të EFTA-s.
Në vitin 2024, çmimet e banesave në Turqi u rritën me 41.5%, me një rritje nga viti në vit prej 28.5% të regjistruar në tremujorin e katërt.
Rritja e qirave, Ballkani me rritjen më të madhe të çmimeve
Në BE, rritja e qirasë mbeti në nivele pak nën rritjen e çmimit të banesave, si në mesataren vjetore për vitin 2024, ashtu edhe në ndryshimin nga viti në vit për tremujorin e fundit.
Rritja mesatare vjetore e qirave ishte 3.1%, ndërsa rritja nga viti në vit në tremujorin e fundit të 2024 ishte 3.2%. Për çmimet e banesave, këto shifra ishin përkatësisht 3.2% dhe 4.9%.
Ndër vendet e BE-së, ndryshimi mesatar vjetor i qirave varioi nga një rënie prej 0.9% në Estoni në një rritje prej 12.4% në Hungari. Estonia ishte i vetmi vend ku qiratë u ulën.
Vendet e Evropës Lindore dhe Ballkanit shënuan rritjen më të lartë të qirasë, ndërsa vendet e Evropës Perëndimore dhe Veriore përjetuan rritje të ulët ose stagnim të qirasë.
Ekonomitë më të mëdha të BE-së, Gjermania (2.2%) dhe Franca (2.3%), të dyja shënuan rritje të qirasë nën mesataren e BE-së, ndërsa Italia e kaloi pak atë me 3.2%.
Edhe rritja e çmimit të banesave në vitin 2024 ka ndjekur të njëjtin trend si me qiratë, ndonëse për këtë tregues nuk ka të dhëna për Shqipërinë
Qiratë në Mbretërinë e Bashkuar pothuajse dyfishuan rritjen e çmimit të banesave
Në MB, qiratë u rritën me gati dyfishin e çmimit të banesave. Qiratë mesatare private u rritën me 9.0% në 12 muajt deri në dhjetor 2024, krahasuar me një rritje prej 4.6% të çmimeve të banesave gjatë së njëjtës periudhë.
Në BE, rritja e qirasë nga viti në vit për tremujorin e fundit të 2024 varioi nga 1.1% në Lituani në 11.3% në Hungari.
Ngjashëm me çmimet e banesave, Turqia u shfaq si një vend i qartë në rritjen e qirasë, me një pabarazi edhe më të madhe. Në vitin 2024, rritja mesatare vjetore e qirave arriti në 117.2%, ndërsa ndryshimi nga viti në vit në tremujorin e fundit ishte 109%.
Për të kuptuar më mirë tendencat e pronave në Turqi, është më e dobishme të merren parasysh ndryshimet reale (të rregulluara nga inflacioni), pasi pagat janë rritur ndjeshëm edhe në terma nominalë vitet e fundit. Për shembull, paga minimale neto nominale u rrit me 71% në 2024 krahasuar me 2023.
