Më 27 maj, Bashkimi Evropian do të miratojë zyrtarisht një skemë prej 150 miliardë eurosh për të rritur shpenzimet e mbrojtjes në bllok. Ky plan, i njohur si SAFE (Aksioni i Sigurisë për Evropën), u propozua nga Komisioni Evropian në mars si përgjigje ndaj kërkesave të vendeve anëtare për mbështetje financiare dhe politike, në përputhje me objektivat e reja të NATO-s, dhe gjithashtu për të qenë një alternativë nëse SHBA-ja do të zhvendoste vëmendjen e saj diku tjetër, përfshirë mbështetjen për Ukrainën.

Rregullorja nënvizon rrezikun serioz nga Rusia dhe Bjellorusia, duke theksuar nevojën për reagim të shpejtë. Për të përshpejtuar procesin, BE-ja synon të nisë mbështetjen sa më shpejt që të jetë e mundur, që vendet anëtare të fillojnë porositë për pajisje mbrojtëse. Më parë, BE-ja kishte lehtësuar shpenzimet ushtarake duke përjashtuar ato nga mekanizmat ndëshkues të bllokut, duke krijuar hapësirë fiskale.

Ligji i ri u miratua nga ambasadorët e BE-së më 21 maj, me vetëm Hungarinë kundër. Skema do të funksionojë si programi i rimëkëmbjes nga COVID-19, duke marrë hua në treg me vlerësim AAA nga BE-ja dhe duke i huazuar ato vendeve anëtare, që do t’u ofrojë huadhënësve kushte më të favorshme sesa nëse do të merrnin hua veçmas.

Disa vende si Danimarka, Gjermania dhe Suedia, që tashmë kanë vlerësim AAA, ndoshta nuk do të përdorin fondet, duke lënë më shumë mundësi për vendet më të varfra. Huazimet kanë afat deri në 45 vjet dhe nuk kërkohet pagim për dhjetë vitet e para, ndërsa blerjet nuk do të ngarkohen me TVSH.

Megjithatë, kjo skemë është hua ekskluzive, ndryshe nga fondet e COVID-it që përfshinin edhe grante, dhe disa vende të jugut shqetësohen për barrën financiare që do të sjellë.

SAFE gjithashtu promovon prokurime të përbashkëta mbrojtëse për të krijuar një treg të integruar mbrojtës evropian, në vend të tregut të fragmentuar aktual.

Në vitin e parë, vendet mund të aplikojnë individualisht për hua, por nga fundi i 2026 deri në përfundim të skemës në 2030, duhet të bashkohen së paku dy vende për aplikime së bashku. Për të ndarë fonde në mënyrë të drejtë, tre vendet me më shumë hua nuk mund të marrin mbi 60% të totalit.

Në skemë përfshihen vendet e EFTA-s (Islandë, Lihtenshtajn, Norvegji, Zvicër) dhe Ukraina, për shkak të partneritetit të tyre të ngushtë me BE-në dhe luftës së vazhdueshme të Ukrainës me Rusinë.

Megjithatë, disa vende kanë kërkuar hapje më të madhe për partnerë jashtë BE-së, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara, që janë përjashtuar. Për këtë u vendos një rregull “65-35”: së paku 65% e vlerës së armëve të blera duhet të prodhohet në BE, vendet e EFTA-s ose Ukrainë, ndërsa pjesa tjetër deri në 35% mund të vijë nga vende jashtë, si SHBA-ja.

Po ashtu, nëse një vend ka marrëveshje Partneriteti për Siguri dhe Mbrojtje me BE-në, 65% e prodhimit mund të vijë nga ai vend. Mbretëria e Bashkuar dhe disa vende të tjera si Shqipëria dhe Japonia kanë marrëveshje të tilla.

Në përfundim, ky është një kompromis tipik i Brukselit, ku është arritur një marrëveshje e madhe, por fondet do të fillojnë të përdoren vetëm pasi të përfshihen të gjitha palët relevante, duke përfshirë edhe partnerët jashtë BE-së.