Të drejtat e punëtorëve, themelore për demokracinë, janë nën sulm në mbarë botën – askund më shumë se në Europë
Të dhënat që u bënë të ditura nga një raport i fundit i Gallup “State of the Global Workplace” tregojnë se 46% e punonjësve në vendin tonë përjetojnë stres të përditshëm në punë.
Indeksi i të Drejtave Globale të Konfederatës Ndërkombëtare të Sindikatave (ITUC) 2024, tregon se njerëzit që punojnë në të gjithë Europën kanë parë që të drejtat e tyre themelore, demokratike në vendin e punës, të përkeqësohen dhe të shkatërrohen me një ritëm më të shpejtë se në çdo rajon tjetër të botës.
Europa është konsideruar shpesh si një shembull pozitiv për pjesën tjetër të botës për t'u ndjekur kur bëhet fjalë për të drejtat e punëtorëve, por nuk është më kështu. 'Modeli social evropian' po gërryhet me shpejtësi. Ne jemi dëshmitarë të sulmeve të bashkërenduara ndaj të drejtave të punëtorëve dhe lëvizjes sindikaliste.
Shqipëria, 42 për qind duan të lënë punën
Shqipëria pozicionohet e gjashta në Europë, pas Qipros Veriore, Maltës, Greqisë, Qipros, Luksemburgut, por më të stresuarit se të gjitha vendet e tjera të Ballkanit.
Nga ana tjetër, edhe pse kanë një punë, 42% e të punësuarve në Shqipëri mendojnë ta lënë atë dhe janë vazhdimisht në kërkim të një pune të re. Në Europë punonjësit shqiptarë janë të parët që duan të lënë punën dhe të dytët pas nesh janë italianët, me 41%. Sipas këtij studimi, 20% e punonjësve shqiptarë përjetojnë zemërim të përditshëm, por sipas raportit fqinjët tanë në Maqedoninë e veriut dhe Malin e Zi janë ndër më të zemëruarit në Evropë.
19% e punonjësve shqiptarë përjetojnë trishtim të përditshëm në vendin e punës dhe pavarësisht kësaj 27% e tyre janë punonjës të angazhuar, i dyti në Europë, pas Rumanisë. Sa i përket klimës në tregun e punës, 54% e të punësuarve mendojnë se është një kohë e mirë për të gjetur një punë të re. Sa i përket zhvillimit, rritjes në vendin e punës, jemi ndër të fundit në Europë, vetëm 34% e të punësuarve në vend po përjetojnë “progres pozitiv” në vendin e punës. Sondazhi i Gallup World u mundësua në më shumë se 160 vende dhe territore anembanë botës. Të dhënat për këtë raport të mbledhura në vitin 2023 përfshinin rezultate nga më shumë se 128,000 të anketuar dhe të punësuar.
Shqipëria, në krahasim me vendet e tjera
Indeksi, në edicionin e tij të 11-të, është një rishikim gjithëpërfshirës i të drejtave të punëtorëve në ligj. Renditja e 151 vendeve kundrejt një liste me 97 tregues, që rrjedhin nga konventat dhe jurisprudenca e Organizatës Ndërkombëtare të Punës, është si e tillë unike. Kontinenti i Evropës ka një vlerësim mesatar prej 2,73 në 2024. Kjo mund të duket e mirë krahasuar me rajonin më të keq në botë, Lindjen e Mesme dhe Afrikën Veriore, të vlerësuar me 4,74. Por vlerësimi i Evropës ka rënë nga 1.84 në krahasim me 2014, kur u llogarit për herë të parë indeksi - rënia më e madhe në dekadë që nga çdo rajon në botë.
Këtë vit tre vende evropiane kanë vlerësime më të këqija se në vitin 2023. Finlanda u ul nga 1 në 2, për shkak të sulmeve nga koalicioni qeverisës, i udhëhequr nga kryeministri i krahut të djathtë, Petteri Orpo, ndaj të drejtave bazë të punëtorëve. Reformat, duke kufizuar të drejtën për grevë, dhe minuar negociatat për paga apo edhe duke shkurtuar mbrojtjen sociale, janë një sulm i paprecedentë ndaj modeleve sociale finlandeze dhe më gjerë nordike dhe të drejtave të sindikatave.
Ndërkohë, Zvicra ra nga 2 në 3, pasi autoritetet pezulluan në mënyrë të njëanshme ndërmjetësimin trepalësh pa shpjegime. Kirgistani u zhvendos nga 4 në 5, pasi qeveria shtypi sindikatat e pavarura përmes bastisjeve, ndalimeve dhe konfiskimeve. Federata Ruse dhe Ukraina janë rifutur në indeks në vitin 2024, me një vlerësim prej 5.
Ka shembuj në të gjithë Evropën në vitin e kaluar të abuzimeve të të drejtave, për të cilat praktikisht çdo qeveri ka nënshkruar. Në Belgjikë dhe Francë, grevat u kriminalizuan dhe grevistët u stigmatizuan. Një përkufizim tepër i gjerë i shërbimeve thelbësore u përdor për të kufizuar ose ndaluar grevat në Shqipëri, Hungari, Moldavi, Mal të Zi dhe Mbretërinë e Bashkuar.
Punëdhënësit në Armeni dhe Poloni ndërhynë në zgjedhjet sindikale, ndërsa sindikatat jodemokratike, 'të verdha' nën ndikimin e panevojshëm të punëdhënësve u krijuan në Greqi, Holandë dhe Maqedoninë e Veriut, për të parandaluar përfaqësimin e pavarur dhe demokratik të punëtorëve. Në Suedi, Tesla refuzoi të angazhohej në negociata kolektive, gjë që çoi në një shfaqje historike solidariteti nga sindikatat atje apo edhe në vendet fqinje.
Rumania ka përmirësuar rezultatin e saj nga 4 në 3, pasi qeveria zgjeroi të drejtën e grevës dhe i bëri të detyrueshme negociatat kolektive në kompanitë me më shumë se dhjetë punonjës. Dhe në Bullgari, sindikatat fituan një betejë 25-vjeçare për të garantuar në ligj të drejtën e punonjësve për t'u organizuar në sindikata.
Përmbledhja e shifrave në të gjithë Europën:
73 për qind e vendeve kanë shkelur të drejtën për grevë,
54 për qind e vendeve kanë shkelur të drejtën për marrëveshje kolektive,
41 për qind e vendeve përjashtuan punëtorët nga e drejta për të themeluar dhe bashkuar një sindikatë,
16 vende penguan regjistrimin e sindikatave,
në 13 vende punëtorët kishin kufizuar ose nuk kishin akses në drejtësi,
gjashtë vende kufizuan lirinë e fjalës dhe tubimit,
punëtorët u ndaluan dhe u arrestuan në 12 vende dhe
punëtorët përjetuan sulme të dhunshme në katër vende.
Kriza demokratike
Kjo përbën një krizë demokratike për Evropën. Sindikatat, të drejtat e punëtorëve dhe demokracia janë të ndërlidhura: nuk mund të ketë një pa të tjerat.
Gjatë vitit të kaluar, në vendet nordike dhe në të gjithë rajonin kemi parë përpjekje të vendosura nga qeveritë dhe bizneset për të çmontuar shtyllat themelore të demokracisë, të tilla si të drejtat për grevë dhe protestë. Ndërkohë, lëvizjet e krahut të djathtë kanë përdorur politika regresive kundër sindikatave dhe punëtorëve.
Është e qartë se modeli evropian, 'me qendër punëtorët' nuk është më një realitet për miliona, me implikime serioze për punëtorët në rajon dhe rrezikun e një 'gare deri në fund' globale të përshpejtuar për të drejtat e punëtorëve. Në të gjithë botën, indeksi i vitit 2024 tregon se vlerat demokratike dhe të drejtat themelore të miratuara nga shumica e vendeve në nivel ndërkombëtar po atrofizohen.
Pavarësisht disa përmirësimeve modeste, tabloja e përgjithshme është e një sulmi të pamëshirshëm ndaj lirive civile, të drejtave të punëtorëve dhe kështu interesave të njerëzve që punojnë. Kjo vjen në një sfond të pabarazisë në rritje, ndërprerjes teknologjike që ndryshon me shpejtësi botën e punës dhe përkeqësimit të konfliktit të dhunshëm, ku njerëzit që punojnë përballen me pasojat katastrofike të luftës.
Përgjigja për këtë fillon nga puna , me respektimin e të drejtave të sindikatave në vendin e punës në të gjithë Europën dhe mbarë botën. Kjo do të çojë në një demokraci dhe drejtësi sociale më të mirë, në të gjithë shoqërinë dhe në nivel global- kërkesë kjo qendrore e fushatës ITUC Për Demokraci.
Punëtorët janë "zemra" e demokracisë dhe e drejta e tyre për t'u dëgjuar është thelbësore për të garantuar shëndetin dhe qëndrueshmërinë e sistemeve demokratike. Kur shkelen të drejtat e tyre, sulmohet vetë demokracia. Indeksi Global i të Drejtave të ITUC thotë se do të vazhdojë të luajë një rol integral në formimin e një bote më të drejtë dhe më të sigurt për të gjithë.
