Rafael Behr, kolumnist i 'Guardian'
Kishte taksi përpara se të kishte Uber, ashtu siç kishte librari përpara Amazon dhe miq përpara Facebook. Një pjesë e madhe e inovacionit janë mënyra të reja për të ofruar ide të vjetra. Teknologjia i jep novatorit një avantazh duke ulur kostot, duke mundësuar shpërndarjen më të shpejtë dhe duke dalë jashtë konkurrencës së tregtarëve që kanë ngecur me metoda të vjetruara.
Ky është miti themelor i folklorit të Silicon Valley. Uber propagandoi në vitet e rritjes, duke u shndrruar nga një shërbim për shëtitje nëpër San Francisko, në një fuqi globale të teknologjisë. Këtu ndodhi përçarja digjitale, një aplikacion për të përshtatur kërkesën me ofertën, asgjësoi konkurrencën jashtë në rrugë.
Kur ata konkurrentë (taksistë të licencuar) u ankuan, kundërshtimet e tyre u hodhën poshtë nga 'i porsaardhuri', si zhurma e vdekjes së monopolistëve dhe ludistëve që po pengonin përparimin.
Kishte atëherë dhe ende ekziston një argument për rregullimin që pengon inovacionin dhe kur duhet të ndryshojë në hap me ndryshimin e kohës. Ai debat duket disi i ndryshëm në dritën e informacioneve të rrjedhura, që datojnë midis 2014 dhe 2017 dhe të publikuar dje nga 'Guardian', duke treguar metodat e pamëshirshme, agresive që përdori Uber për të hyrë me detyrim në tregje të ndryshme në mbarë botën.
Etosi mercenar i kompanisë përmblidhet në një shkëmbim midis drejtuesve të lartë që diskutojnë kërcënimin ndaj shoferëve të Uber nga sulmi në Paris, kur operatorët e njohur të taksive të qytetit hynë në grevë. Travis Kalanick, bashkëthemeluesi dhe ish-shefi ekzekutiv i Uber, donte që shoferët e tij të sfidonin grevën me mosbindje masive civile. Kur u paralajmërua se kjo mund të provokonte hakmarrje të dhunshme, Kalanick u përgjigj: "Unë mendoj se ia vlen. Dhuna garanton sukses.”
Implikimi, të cilin Uber e mohon, është se kompania e pa kërcënimin ndaj drejtuesve të saj si pjesë e një grupi mjetesh të marrëdhënieve me publikun, së bashku me levat e shumta të ndikimit privat, për të bërë presion për ndryshime rregullatore. Shkalla e atij operacioni, duke rekrutuar politikanë të lartë dhe ndërmjetës të pushtetit anembanë globit për të lobuar për interesat e kompanisë, është befasuese. (Gjithashtu e shtrenjtë. Vetëm në vitin 2016, kompania shpenzoi 90 milionë dollarë për lobim.) Uber tani thotë se ka ndryshuar drejtuesit dhe funksionon me një tjetër filozofi. Kalanick u largua nga kompania në 2017.
Nuk është e pazakontë që një kompani e re ambicioze të ndjekë interesat tregtare me forcë gërryese. Të vepruarit në mënyrë të pamëshirshme është një shtytës historik i evolucionit ekonomik. Disa novatorë mbështeten nga një grup filantropik, të tjerët janë grabitqarë. Modeli përgjatë historisë është se teknologjia thyen rrugën e saj në një ekonomi dhe vetëm më vonë, pasi të jenë të dukshme implikimet më të gjera, shoqëria organizon një përgjigje politike për të zbutur anët negative. Revolucioni Industrial gjeneroi pasuri fenomenale për industrialistët përpara se të kishte ligje kundër punës së fëmijëve. U deshën punëtorët që të organizoheshin në sindikata për të sjellë një kundërpeshë ndaj forcave që prireshin natyrshëm drejt shfrytëzimit masiv dhe pagesës së varfërisë. (Vetëm vitin e kaluar, Gjykata e Lartë e Mbretërisë së Bashkuar la në fuqi një vendim të gjykatës së punësimit kundër Uber, i cili kishte pretenduar se nuk kishte nevojë t'u siguronte shoferëve të saj pagën minimale, pushimin e paguar ose pensionet, sepse ata teknikisht nuk ishin të kategorizuar si punëtorë.)
Suksesi i demokracisë liberale, modeli më i mirë i krijuar për organizimin e njerëzve në shoqëri të begata dhe të lira, varet nga një ekuilibër midis shtysës gjeneruese të pasurisë së tregut dhe detyrimeve që politika duhet t'i imponojë biznesit, për të mirën më të madhe. Sot, ndryshimi midis të majtës dhe të djathtës kryesore në politikën ekonomike ka ardhur në pyetjen se ku të rregullohen nivelet midis këtyre kërkesave konkurruese; ku theksi bie midis lirisë individuale për t'u pasuruar dhe detyrës kolektive për të ndarë.
Periodikisht, ky dallim shpallet i parëndësishëm nga ecja përpara e historisë. Por ajo vazhdon të kthehet prapa. Projekti marksist për të eliminuar kapitalizmin degjeneroi tërësisht në tirani dhe falimentim kudo që u provua në shekullin e 20-të. Ai dështim më pas u kap si justifikim moral nga fundamentalistët e tregut të lirë, të cilët e shihnin çdo rregullim shtetëror të ekonomisë si një sulm ndaj lirisë.
Momenti triumfalist i pasluftës së ftohtë për perëndimin përkoi me revolucionin digjital, duke prodhuar një kulturë arrogance dhe vetëkënaqësie politike rreth ekonomisë së teknologjisë së re. Karakteri i Silicon Valley kombinoi modelin e Kalifornisë me nxitimin e arit të kapitalizmit të paligjshëm me gjurmët e ungjillizimit utopik që hipitë kishin sjellë në San Francisko. Rezultati ishte një nderim kulturor i startup-it të internetit si një lloj i ri biznesi për të cilin rregullat e vjetra nuk zbatoheshin dhe qëllimi i të cilit ishte përmirësimi i njerëzimit si dhe fitimi i parave.
Skedarët Uber janë një pamje e një momenti të veçantë, kulmi i besueshmërisë politike dhe neglizhencës rreth fuqisë në rritje të kompanive të teknologjisë. Por rregullat themelore të ekonomisë së re digjitale rezultuan të mos ishin aq të ndryshme nga ato të vjetra analoge. Lloji i rregullores që mund të nevojitet për të frenuar tepricat e korporatave do të jetë i ndryshëm në sektorët që nuk ekzistonin një brez më parë. Modeli i politikës që kapet nga lobistët e korporatave është jashtëzakonisht i njohur.
Zbulimi i praktikave të mprehta të Uber tregon një të vërtetë të thjeshtë për revolucionin e teknologjisë. Është e njëjta gjë që tregohet nga kushtet e vështira të punës në një magazinë Amazon dhe rezervuarët e helmuar të debatit publik ku Facebook shkarkon urrejtje dhe dezinformata. Kostoja e inovacionit mund të jetë e padukshme për konsumatorin, por kjo nuk do të thotë se nuk është aty. Dhe puna e politikanëve demokratë është të jenë mbrojtës të interesit publik, jo lubrifikantë për përfitime private./Përshtati Liberale.al
