Teatri, kthesë e ndërkombëtarëve?

Shembja e Teatrit Kombëtar e vuri kryeministrin  përballë qëndrimeve kritike  të ndërkombëtarëve. Nxitimi, mungesa e dialogut dhe dhuna është ajo që theksojnë në reagimet e tyre, pa harruar të kujtojnë 15 kushtet e çeljes së negociatave, nën një metodologji zgjerimi, ku kthimi pas në proces është edhe më i lehtë…

Suadela Balliu

Ata ishin edhe këtë herë. Me të nisur shembja e godinave të Teatrit Kombëtar dhe atij Eksperimental, selitë e përfaqësive të huaja diplomatike nuk vonuan të reagonin.

Megjithëse, pati zëra të pakënaqur mes protestuesve  për qëndrimet e ndërkombëtarëve gjithnjë post factum, nga zyra e BE-së në Tiranë thuhej se shembja kishte ardhur në një kohë, kur përfaqësia kishte kërkuar dialog mes autoriteteve dhe shoqërisë civile, para se të merrej vendimi i pakthyeshëm.

“Na vjen keq që kjo thirrje nuk u ndoq nga institucionet përkatëse kombëtare dhe vendore”, thuhej në reagimin e BE-së, ndërsa bënin thirrje palëve për përmbajtje dhe shmangie të përshkallëzimit të situatës.

Ambasadori gjerman, Peter Zingraf e cilësoi të nxituar shembjen e godinës së teatrit, duke e cilësuar edhe vështirë të kuptueshme. “Pikërisht në situatën aktuale të jashtëzakonshme dialogu mes qeverisë dhe shoqërisë civile si dhe sjellja transparente e qeverisë janë veçanërisht të rëndësishme”, do të thoshte Zingraf, paraditen e së dielës, duke ngritur shqetësimin që zhvillimet ndodhnin në kontekstin e luftës kundër pandemisë globale.

Edhe thirrja e ambasadës gjermane ishte për dialog dhe vetëpërmbajtje të të gjithë aktorëve të përfshirë.

Ambasada britanike shkoi më tej, duke mbështetur protestën paqësore të qytetarëve që u mblodhën në orët e para të mëngjesit, ndërsa fadromat shembnin kompleksin e godinave 80 -vjeçare. “Thellësisht të shqetësuar nga mundësitë e humbura për dialog mbi ndërtesën e Teatrit Kombëtar dhe episodet e dhunës në Shqipëri”, thuhej në mesazhin e ambasadës, e cila theksonte se dhuna cenonte parimet themelore të demokracisë, pasi media kishte raportuar disa episode të konfrontimeve të forcave të policisë me qytetarët.

I menjëhershëm ishte edhe reagimi i eurodeputetëve Gahler dhe Lega, të cilët në një qëndrim të unifikuar, dënuan dhunën policore ndaj protestuesve dhe i bënë thirrje kryeministrit Rama të ndalte atë, që e cilësuan si shembje të paligjshme të Teatrit Kombëtar.

Ndërsa dy eurodeputetët i kujtonin kryeministrit 15 kushtet, ndërsa ende nuk është përmbushur asnjë prej tyre, ata iu drejtuan komisionerit për Zgjerim, Varhelyi, nëse qeveria shqiptare donte gjithaq të shkatërronte- siç bëri me Teatrin- edhe ambiciet për çeljen e negociatave me BE-në.

“I thashë Ramës në telefon se duhej t’ a kishte evituar konfrontimin dhe të kishte shmangur veprime të tilla”, do t’u përgjigjej Varhelyi, i cili rikonfirmoi pak muaj më parë raportin për çelje të negociatave me Shqipërinë dhe Këshilli Europian u shpreh parimisht pro, në fund të marsit.

Megjithatë, ka shtuar Komisioneri për Zgjerim, është e drejta e vendit të vendosë vetë për Teatrin Kombëtar. Por ndërsa vendi ka zëra dhe aktorë të ndryshëm, kryeministri pak ditë më parë e vulosi duke thënë se përfaqësonte shumicën dhe pavarësisht zërave kundër, teatri do të shembej.

Nënkryetari i grupit parlamentar CDU/CSU, Wadephul, i cili hartoi edhe nëntë kushtet e Bundestagut ndaj Shqipërisë,  të cilat më pas u bënë 15, e sheh si rrezik për çeljen e negociatave.

“A kishin të drejtë të gjithë kundërshtarët e mi në disa parlamente kombëtarë, kur ata refuzuan “po” e tyre për fillimin e negociatave?”, pyet ai, ndërsa ka shprehur trishtim dhe zhgënjim ndaj nxitimit të qeverisë dhe dhunës ndaj protestuesve.

Pasi pluhuri dhe zhurma e fadromave në rrugën Murat Toptani i kaluan kufijtë, reagimet kundër shembjes së Teatrit Kombëtar do të vinin edhe nga figura të tjera, siç ishte ai i ish-Presidentit të Këshillit Europian dhe aktualisht president i Partive Popullore Europiane.

Jo vetëm që dënoi shembjen si akt kundër  vlerave europiane si ruajtja e trashëgimisë kulturore, shteti i së drejtës dhe dialogu transparent, por edhe përdorimin e dhunës nga autoritetet.

“Intimidimi dhe përdorimi i dhunës kundër protestuesve, shoqërisë civile, artistëve, si dhe politikanëve të opozitës është i papranueshëm”, do të shprehej ai, ndërsa kujtonte sundimin e ligjit, pavarësinë dhe lirinë e medias si edhe luftën kundër korrupsionit, të cilat do të duhet të mbizotëronin në perspektivën europiane të Shqipërisë.

“Shpreh mbështetjen time për PD në luftën e saj demokratike për një Shqipëri më të mirë”, do të shprehej Tusk, i cili vjeshtën e shkuar ishte po kaq i keqardhur për refuzimin që iu bë vendit për çelje të negociatave, duke e quajtur madje gabim të liderëve të BE-së.

Edhe Komisioni Europian reagoi ashpër të hënën për shembjen e Teatrit Kombëtar dhe  me shqetësim për tensionet që e pasuan.

 “Ne i kemi ndjekur me shqetësim të thellë zhvillimet në terren dhe në veçanti vërejmë se u përdor forca. Kjo e fundit duhet gjithmonë të mbetet proporcionale, në përputhje me rrethanat dhe ne vazhdojmë t’i bëjmë thirrje të gjitha palëve që të tregojnë përmbajtje”, u shpreh zëdhënësja Ana Pisonero.

Ndërsa u duk se vetëm pandemia e shtyu datën konkrete që liderët e BE-së do të jepnin për konferencën e parë ndërqeveritare, pasi Shqipëria të kishte përmbushur katër parakushtet, kryeministri Rama e gjeti  veten për herë të parë me kaq kundërshti para ndërkombëtarëve.

Nëse vitin e kaluar kishte një dorë skeptikësh si Franca apo Holanda dhe do të ngulmonte se refuzimi i liderëve të BE-së për të na hapur dyert e integrimit, ishte vetëm çështje e politikave të brendshme të unionit, çështja e Teatrit e pozicionoi nga ana tjetër e medaljes. Ashtu si opozita vitin e kaluar, që mblodhi reagime kritike e deri të ashpra të ambasadorëve të huaj dhe institucioneve të BE, që dënonin dhunën e përdorur në protestat e saj.  Ishin fare pak ata ndërkombëtarë që e mendonin ndryshe, si Wadephul dhe Schmidt e që flisnin për dialog mes palëve, pa pasur tema tabu. Të tjerët, përfshi zv/ndihmës sekretarin amerikan të shtetit, Palmer, mbështetën  mbajtjen e zgjedhjeve, më 30 qershor, pasi presidenti i shfuqizoi me dekret dhe opozita i bojkotoi. Madje ndryshe nga kriza të mëhershme, as nga ShBA e as nga BE nuk u pa ndonjë negociator, pasi djegia e mandateve parlamentare u gjykua si e paprecedentë dhe minuese e rrugës drejt integrimit.

Ndërsa, qeveria  shpërfilli jo vetëm  Europa Nostra,  organizatën europiane të trashëgimisë kulturore, e cila mori në mbrojtje godinën e Teatrit Kombëtar, por edhe Komisioneren për Kulturë të Bashkimit Europian, e cila pak ditë më parë nxiste  për dialog të qeverisë me shoqërinë civile dhe ekspertë të trashëgimisë kulturore, Aleanca për Mbrojtjen e Teatrit Kombëtar i kërkoi ambasadores amerikane një hetim ndërkombëtar.

Përmes një letre, grupimi i kërkonte Yuri Kim hetim mbi atë që e konsiderojnë si krim kundër njerëzve dhe trashëgimisë kulturore.

Nga ana e saj, ambasadorja e ShBA-së do të tregohej më e rezervuar se diplomatët e tjerë që artikuluan qëndrime, duke zgjedhur një takim me kryeministrin Rama në zyrën e tij, dje.

Siç bëri me dije vetë ambasada e ShBA-së në Tiranë,  diskutimi kishte në fokus ngjarjet e fundit.

“Ambasadorja theksoi rëndësinë që ka gjithëpërfshirja dhe diskutimet e mirëmenduara në qeverisje, në përputhje me statusin e Shqipërisë si anëtare e NATO-s dhe vend që synon anëtarësimin në BE”, thuhej në njoftimin e ambasadës, duke zgjedhur gjuhë më të drunjtë diplomatike ndaj shembjes së Teatrit dhe protestave që e pasuan atë.

Theksi i diplomates amerikane u vu në vazhdimin e rrugës drejt dakordësisë për Reformën Zgjedhore, ndërsa dinamika e ngjarjeve solli kurs të ri në tryezën e Këshillit Politik ku dy përfaqësuesit e opozitës nuk morën pjesë në mbledhjen e djeshme.  Ambasada lajmëroi takim në ditët e ardhshme  të Kim edhe me kreun e PD-së, Basha.

Biseda të mira dhe me dakordësi të plotë, i interpretoi kryeministri Rama ato me ambasadoren Yuri Kim.

“Biseda të mira edhe me miqtë ndërkombëtarë në Tiranë dhe dakordësi e plotë për të parë përpara të gjitha bashkë, duke adresuar menjëherë domosdoshmërinë e finalizimit të reformës zgjedhore, me të gjithë gatishmërinë tonë për përmbushjen e rekomandimeve të OSBE/ODHIR-it”, shkruante ai në Twitter, ndërsa linte të kuptohej se kishte zhvilluar biseda edhe me ndërkombëtarë jashtë vendit.

“Biseda të mira sot me miq ndërkombëtarë jashtë vendit, për të përmbysur me fakte kështjellën e baltës së eksportuar nga prodhuesit e shpifjeve për godinën e shembur dhe ngjarjet rrotull saj! Gënjeshtra vrapon më shpejt se e vërteta, po këmbët e shkurtra e lënë në mes të rrugës”, shkruante kreu i qeverisë, edhe pse reagimet e miqve të huaj, ishin tashmë publike dhe çështja e Teatrit Kombëtar është pasqyruar në mediat ndërkombëtare.

Me shqetësimin se njëra ngjarje sjell tjetrën, të gjithë ambasadorët e vendeve të Bashkimit Europian trokitën dje në selinë e Partisë Demokratike, për një takim me kryetarin Basha.

Pas takimit me ta, kryedemokrati u shpreh se vendi po bënte hapa pas në rrugën e plotësimit të 15 kushteve për hapjen e negociatave, edhe pse një prej tyre është ai që kërkon përfshirjen e opozitës.

“Opozita mbetet e përkushtuar për ecjen e Shqipërisë në rrugën e integrimit europian dhe në plotësimin e 15 kushteve sepse kjo është mënyra e vetme për t’iu shërbyer njerëzve”, do të shprehej Basha, ndërsa nga e hëna dy përfaqësuesit e opozitës nuk kanë marrë pjesë në mbledhjen për Reformën Zgjedhore dhe vetë ai ia la përgjegjësinë Partisë Socialiste, duke shtuar se PD nuk do të ishte fasadë.

“Ndaj sot kam kërkuar nga ambasadorët e vendeve anëtare të BE ndihën e vendeve anëtare që Shqipëria të mund të plotësojë kushtet për integrimin, që Shqipëria të mund të hapë negociatat, që Shqipëria të mund të ketë mbështetjen e nevojshme politike dhe financiare që ka sot nevojë më shumë se kurrë për të përballuar situatën krejtësisht në krizë, në krizë politike, në krizë sociale, në krizë ekonomike dhe e ka edhe më të nevojshme për shkak të pasojave shkatërruese COVID-it”, u shpreh kryedemokrati, i cili pohoi pjesëmarrjen e tij dhe të partisë në protestën e sotme të Aleancës për Mbrojtjen e Teatrit Kombëtar.

Basha mbështeti thirrjen e presidentit për hetim ndërkombëtar ndaj çështjes së Teatrit Kombëtar dhe e cilësoi zotim të pakushtëzueshëm të tij.

“Nuk kundërshtoj  Metën për hetim ndërkombëtar, por me këtë qeveri vështirë se do të ketë hetim”, tha Basha, ndërsa dy ditë më parë u zotua edhe për të ndërtuar Teatrin siç ishte, aty ku ishte, me të ardhur në qeveri.

Kryebashkiashku Veliaj, pak ditë më parë do t’i përgjigjej thirrjes së komisioneres për Kulturën në BE, se vendimi për shembjen ishte lokal.

“Dhe Tirana duhet të ecë përpara. Vendimet në Shqipëri merren nga njerëz që jetojnë në Shqipëri. Kam parë ndërkombëtarë që ishin edhe kundër parkut të lojërave , por  kuptuan që ishin një minorancë”, deklaronte Veliaj pak ditë më parë.

Por godina e Teatrit Kombëtar, jo vetëm që nuk është më çështje e një komuniteti artistësh, as e trashëgimisë kulturore, por rrezikon të krijojë një efekt domino, me njerëz që protestojnë në rrugë në një kohë kur rreziku i pandemisë nuk është shuar  dhe të thellojë më shumë krizën politike, e cila pas më se një viti kishte gjetur një pikëtakim të brishtë në tryezën e Reformës Zgjedhore. Nxitimi, mungesa e dialogut dhe dhuna është ajo që theksojnë ndërkombëtarët në reagimet e tyre, pa harruar të kujtojnë 15 kushtet e çeljes së negociatave, nën një metodologji zgjerimi, ku kthimi pas në proces është edhe më i lehtë… /Gazeta Liberale

Tags: nderkombetaret, Rama, teatri, Yuri Kim