Artikull publikuar në revistën serbe NIN
Ndërsa lajmi i nënshkrimit të Memorandumit të Bashkëpunimit në fushën e mbrojtjes së përbashkët midis Tiranës, Zagrebit dhe Prishtinës shpërtheu në rajon gati një muaj më parë, duke nxitur logjikisht një “kundërsulm”, informacioni në lidhje me një zgjerim të mundshëm të kësaj aleance ushtarake për të përfshirë Bullgarinë ka dalë disi nën radar. Duket se, për gati një muaj, politikanët nga Kroacia dhe Kosova janë përpjekur të joshin Sofjen për t'u bashkuar. Megjithatë, sot ka ardhur një raport nga Bullgaria, i cili, të paktën në aspektin burokratik, sinjalizon se vendi ballkanik nuk është veçanërisht i interesuar për t'iu bashkuar këtij pakti, të cilin shumë analistë, të huaj dhe vendas, e kanë vlerësuar si një mesazh politik drejtuar Serbisë.
Ministri kroat i Mbrojtjes, Ivan Anushiç, menjëherë pas nënshkrimit të memorandumit deklaroi se “ekziston mundësia që kjo aleancë ushtarake trepalëshe të zgjerohet në të ardhmen duke përfshirë edhe Bullgarinë”. Po kështu, ministri shqiptar i Mbrojtjes, Piro Vengu, vuri në dukje se Bullgaria është e interesuar për bashkëpunim. Së fundi, dje ministri i Mbrojtjes së Kosovës, Ejus Maçedonci, deklaroi se Bullgaria është e gatshme t'i bashkohet marrëveshjes ushtarake. Ai gjithashtu shprehu pritjen e tij që në këtë marrëveshje t'i bashkohen edhe vende të tjera nga rajoni.
“Kemi konfirmim nga Bullgaria, e cila ka diskutuar më parë për t'iu bashkuar kësaj marrëveshjeje trepalëshe me ministrin kroat, por besoj plotësisht se vendet e tjera nga rajoni, veçanërisht ato që ndajnë vlera të përbashkëta me ne dhe, natyrisht, interesa të përbashkëta, sepse vetëm vlerat nuk janë të mjaftueshme, do t'i bashkohen kësaj marrëveshjeje, ose kësaj deklarate, e cila e theksoj edhe një herë, synon gjithmonë paqen, stabilitetin dhe sigurinë e Maqedonisë.
Megjithatë, sot ka pasur një lloj mohimi. Konkretisht, ministri i jashtëm bullgar Georg Georgiev njoftoi se informacioni që sugjeronte se Bullgaria kishte shprehur jozyrtarisht interes për t'u bashkuar me paktin ushtarak është i pasaktë. Ai tha se Bullgaria po studion me kujdes dokumentin që është nënshkruar nga ministrat e mbrojtjes të tre vendeve më 18 mars në Tiranë, siç raporton agjencia bullgare BTA.
Georgiev shtoi se Ministria e Punëve të Jashtme bullgare ka marrë versionin zyrtar të dokumentit të nënshkruar nga ambasada shqiptare më 25 mars, por në asnjë moment ministria apo autoritetet bullgare nuk janë konsultuar për mundësinë e anëtarësimit në këtë nismë dhe as ndonjë zyrtar bullgar nuk ka marrë një ftesë të tillë.
Ndërsa duket se anëtarësimi i Bullgarisë ka ngecur, një ide e tillë nuk është hedhur poshtë plotësisht.
Çfarë është memorandumi dhe pse është i rëndësishëm roli i Bullgarisë?
Memorandumi për bashkëpunim ushtarak ndërmjet Kroacisë, Shqipërisë dhe Kosovës ka ngjallur reagime të forta, në radhë të parë nga Serbia, ku disa zyrtarë e kanë cilësuar si provokim të drejtpërdrejtë dhe faktor destabilizues në rajon.
Sipas deklaratave të palëve nënshkruese, qëllimi i memorandumit është rritja e bashkëpunimit në fushën e mbrojtjes përmes shkëmbimit të njohurive, zhvillimit të industrisë së mbrojtjes, trajnimeve dhe stërvitjeve të përbashkëta, si dhe luftimit të kërcënimeve hibride. Vengu theksoi nevojën për një përgjigje të unifikuar nga vendet e rajonit ndaj kërcënimeve konvencionale dhe hibride, veçanërisht në dritën e luftës në Ukrainë. Maçedonci theksoi se bashkëpunimi nuk është i drejtuar kundër askujt, por shërben si mesazh për ata që mund të rrezikojnë stabilitetin e Ballkanit Perëndimor. Së fundi, Anushiç shtoi se bashkëpunimi do të përfshijë sektorin e inteligjencës dhe zhvillimin e industrisë së mbrojtjes, përfshirë ushtrinë.
Beogradi zyrtar reagoi ashpër ndaj nënshkrimit të memorandumit. Presidenti serb Aleksandar Vuçiq deklaroi se marrëveshja paraqet shkelje të Marrëveshjes Nën-rajonale për Kontrollin e Armëve të vitit 1996 dhe shprehu dyshime në lidhje me ndërgjegjësimin e NATO-s për këtë veprim. Ministri serb i Mbrojtjes, Bratislav Gashiq, e quajti memorandumin provokues dhe të paligjshëm, duke thënë se është një përpjekje për ta integruar Kosovën në NATO “përmes derës së pasme” dhe mbështet zhvillimin e “Ushtrisë së Kosovës”, e cila është e papranueshme për Serbinë. Ministri i Jashtëm serb Marko Gjuriq e cilësoi nënshkrimin e memorandumit si sjellje të padrejtë ndaj fqinjëve dhe kërkoi shpjegim të detajuar nga Kroacia dhe Shqipëria.
Siç ka shpjeguar më parë për NIN analisti ushtarak Aleksandar Radiq, ai nuk kishte dyshim se ky pakt, në një farë mënyre, është në kundërshtim me Serbinë.
"Në Kroaci ka një obsesion të krijimit të një kundërpeshe strategjike ndaj Serbisë dhe çështjes serbe, kështu që zgjedhja e natyrshme është të bashkëpunohet me ata që mund të rreshtohen qartë me atë palë. Dhe këta janë shqiptarët. Prandaj zgjidhen Tirana dhe Prishtina. Ky nuk është një interpretim politikisht korrekt. Kroacia nuk do ta konfirmojë kurrë këtë dhe do të ngulmojë gjithmonë se janë anëtare të NATO-s, se janë anëtare të NATO-s". Ai shtoi se mënyra se si është formuar kjo aleancë tregon se ajo ka për qëllim minimin e ndikimit të Serbisë.
Pikërisht gjatë kësaj kohe Radiq komentoi hyrjen e mundshme të Bullgarisë në këtë marrëveshje, duke theksuar se kjo do të krijonte një aleancë politiko-sigurie që do të rrethonte territorin serb në formë patkoi.
Përgjigja e Beogradit ndaj Memorandumit ishte e shpejtë, duke rezultuar në një marrëveshje ushtarake midis Serbisë dhe Hungarisë. Ministrat e Mbrojtjes të Hungarisë dhe Serbisë, Krištof Salai Bobrovnicki dhe Bratislav Gashiq, nënshkruan në Beograd një marrëveshje bashkëpunimi strategjik mes dy vendeve në fushën e mbrojtjes, në prani të presidentit serb Aleksandar Vuçiq.
Siç u raportua nga NIN më herët, kjo marrëveshje ushtarake kishte një mesazh të dyfishtë - ushtarak dhe politik. Analistët në atë kohë i shpjeguan NIN se në nivel ushtarak, marrëveshja përfaqëson një vazhdimësi të bashkëpunimit ekzistues përmes trajnimeve, stërvitjeve dhe shkëmbimit të burimeve. Politikisht, siç u tha më parë, ajo veproi si një përgjigje ndaj Tiranës, Zagrebit dhe Prishtinës. Në atë kohë, Igor Novaković, drejtor i Fondit ISAC (Qendra për Çështjet Ndërkombëtare dhe të Sigurisë), tha për NIN se mund të interpretohet edhe si një mesazh për Zagrebin zyrtar, veçanërisht pasi Budapesti ka një sërë tensionesh me Kroacinë, nga çështjet historike deri tek ato aktuale ekonomike dhe gjeopolitike. Ai gjithashtu shtoi se beson se bashkëpunimi mes Budapestit dhe Beogradit ishte rregulluar më herët dhe se duhet theksuar se dokumenti i nënshkruar nga Prishtina, Zagrebi dhe Tirana është një deklaratë që ende nuk është funksionalizuar në asnjë lloj marrëveshjeje.
Nga ana tjetër, analisti ushtarak Vlado Raduloviç shpjegoi në atë kohë për NIN se kur bëhet fjalë për ta karakterizuar bashkëpunimin si “sindikatë”, do të ishte shumë i kujdesshëm sepse termi “aleancë ushtarake” nënkupton diçka shumë më të gjerë dhe më gjithëpërfshirëse, duke pasur parasysh se ende nuk i kemi parë të gjitha detajet e dokumentit të nënshkruar. Ai kujtoi se, në fund të fundit, Hungaria është një anëtare e NATO-s dhe se krijimi i çdo aleance të re, qoftë edhe në baza dypalëshe, në atë format të plotë, ka të ngjarë të kalojë përmes NATO-s që ata të japin një lloj komenti.
