Tri iluzionet e opozitës

Klementin Mile

Në përpjekjen për t’i dhënë besim dhe shpresë kauzës për t’i shkuar deri në fund betejës me “regjimin Rama-Doshi”, Basha i krahasoi zgjedhjet e 25 prillit 2021 me ato të 31 marsit 1991, duke i cilësuar “zgjedhje pa zgjidhje”.

Dhe argumenti vijon që ashtu sikundër qeverisë së atëhershme socialiste iu desh të jepte dorëheqjen dhe të organizojë zgjedhje të parakohshme pas një viti, kjo do të ndodhë edhe tani me qeverinë Rama. Retorika e Bashës sot është jashtëzakonisht e ngjashme me atë të Berishës në 1991, kur ku i fundit thoshte se “komunistët i vodhën votat Partisë Demokratike dhe se shumë shpejt diktatura do të binte nga pushteti, duke u rrëzuar me çdo mjet”.

Në kohën e ndryshimit të regjimeve zgjedhjet e parakohshme ishin një mundësi reale që Berisha arriti ta parashikojë. Por 30 vjet më pas premtimi për zgjedhje të parakohshme është vetëm një iluzion. Jo thjesht ngaqë kanë kaluar 30 vjet; por sepse nuk kemi të bëjmë më me një diktaturë, por me një regjim hibrid. Veç kësaj, populli idealist i viteve ’90 është transformuar gati tërësisht në cinik në raport me premtimet politike, duke patur vetëm një angazhim minimal siç është akti i votimit. Kjo do të thotë se ndryshe nga viti 1991 Partia Demokratike sot nuk mund të përdorë “çdo mjet”, pasi protesta dhe rezistenca popullore nuk mund të jetë asnjëherë masive. Të paktën asnjëherë më masive se largimet e shqiptarëve nga vendi i tyre ku u është vrarë shpresa. Partia Demokratike sot nuk mund të përdorë “çdo mjet” për rrëzimin e Ramës edhe ngaqë ndërkombëtarët nuk i ka me vete në këtë mision, ndryshe nga 30 vjet më parë kur bëhej fjalë për rrëzimin e një regjimi diktatorial që konsiderohej armik i Perëndimit.
Të gjitha këto parakushte sot nuk ekzistojnë më. Nuk është as regjimi, as populli, as ndërkombëtarët. Prandaj të projektosh zgjedhje të parakohshme ndërton vetëm një iluzion për demokratët. Në fakt, janë tri iluzione që e kanë goditur këtë parti dhe po e shpien drejt rrënimit të plotë.

I pari ishte iluzioni, i përhapur gjerësisht te demokratët para zgjedhjeve, se Rama nuk e synonte një mandat të tretë dhe se vetëm po përpiqej të gjente një mënyrë sa më pak të kushtueshme për ta lënë pushtetin. Ky iluzion e rehatoi opozitën në atë masë saqë filloi ta ndante me thikë kirurgjikale tortën e pushtetit, duke ndjekur me përpikmëri proverbin popullor “peshku ne det, tigani në zjarr”.
Iluzioni i dytë, i cili gjithashtu e ka origjinën para zgjedhjeve, po përsëritet nga kryetari Basha. Nuk kanë qenë të paktë demokratët që thoshin se edhe po të fitojë Rama, çka nuk kishte gjasa të ndodhte sipas tyre, prapëseprapë ai nuk do mund të qeveriste dot. Rama, sipas demokratëve të para 25 prillit, do të detyrohej ta lëshonte pushtetin. Premtimi i Bashës për zgjedhje të parakohshme është saktësisht iluzioni që bazohet te ky besim.

Por besimet e demokratëve para zgjedhjeve i kanë dhënë jetë edhe një iluzioni të tretë, të hedhur në hapësirën publike nga kryeministri Rama: oferta për bashkëqeverisje. Sigurisht, Rama është kujdesur të përdorë terma që nga njëra anë i joshin demokratët dhe nga ana tjetër nuk thonë ndonjë gjë të qartë, të tilla si “bashkëpunimi pa limit”.
Të tria iluzionet e opozitës vijnë nga kuptimi i gabuar për nocionin e legjitimitetit. Premisat bazë të supozimeve dhe artikulimit opozitar kanë qenë se kjo qeveri nuk mund të pretendojë një mandat të tretë pasi i mungon legjitimiteti; dhe kjo qeveri nuk mund ta mbajë më gjatë pushtetin në kushtet e legjitimitetit të munguar.

Në fakt, jo vetëm në demokraci, por edhe në regjimet hibride, qeverisë i nevojitet patjetër legjitimiteti për të vazhduar ekzistencën e saj në pushtet. Teorikisht, premisat e opozitës janë të vlefshme. Por gabimi është konceptual, është në mënyrën se si opozita e ka kuptuar legjitimitetin.
Sado të denoncosh fenomene të paligjshme, trafiqe, kriminalitet, vjedhje dhe korrupsion dhe t’i lidhësh këto direkt ose indirekt me aktivitetin e qeverisë, prapëseprapë këto nuk ndikojnë ndjeshëm te legjitimiteti i saj. Ideja se qeveria zgjidhet për të respektuar kontratën tonë të përbashkët, kushtetutën dhe ligjet, është e bukur dhe romantike, por jo efektive për legjitimitetin.
Edhe denoncimet për vendimarrje qeveritare pa u konsultuar me grupet e interesit, me shoqatat dhe komunitetet dhe për mungesë transparence, as këto nuk ndikojnë shumë te legjitimiteti.

Fushata opozitare e denoncimeve, fillimisht e qeverisjes dhe tani e “masakrës zgjedhore”, është konceptualisht e pamundur të godasë në shenjë. Në regjimet demokratike dhe hibride legjitimiteti nuk i kërkohet dhe nuk i përket vetëm qeverisë, por të gjithë sistemit politik, ku bëjnë pjesë edhe partitë opozitare. Dhe legjitimiteti varet nga “polifonia”, nga ekzistenca në sistem e shumë zërave, e shumë interesave dhe logjikave. Fakti që zëri opozitar u dëgjua pa pengesë si zë i ndryshëm prej atij qeveritar, për çka ndihmoi edhe angazhimi i zëshëm i presidentit krah opozitës dhe kundër ndërkombëtarëve, bëri që sistemi politik dhe qeveria shqiptare e Ramës të mos e humbasin legjitimitetin, pavarësisht skandaleve, bilancit të dobët dhe mungesës së transparencës.

Në këto kushte, rruga e Partisë Demokratike drejt pushtetit është e gjatë, e komplikuar dhe e lodhshme. Mbi të gjitha ajo është një rrugë që nuk kalon aq shumë nga denoncimet e keqqeverisjes, sa nga vetëpastrimi dhe vizioni politik për të ardhmen. Demokratët duhet të heqin dorë nga iluzionet për rrugë të shkurtra, pasi kështu vetëm do të humbasin kohë dhe energji të vlefshme për t’u ringritur.

Tags: iluzionet e opozites, klementin mile, Lulzim Basha, PD