Zgjerimi në Ballkanin Perëndimor është sërish një nga prioritetet kryesore të BE-së, tha presidenti i Këshillit Evropian, António Costa, në një intervistë për Euronews. Ai do të nisë një tur në rajon të martën.

Presidenti i Këshillit Evropian, António Costa, ka kërkuar të sigurojë vendet kandidate të BE-së në Ballkanin Perëndimor, duke thënë se stabiliteti dhe prosperiteti i ardhshëm i kontinentit varen nga zgjerimi i bllokut.

Duke folur para një turi në rajon, Costa u ka premtuar atyre se BE-ja është e angazhuar për rilançimin e procesit të anëtarësimit, i cili ka ngecur kohët e fundit, pjesërisht për shkak të hezitimeve të shteteve anëtare. Në një intervistë ekskluzive për Euronews, Costa gjithashtu i ka bërë thirrje vendeve kandidate që të angazhohen për reforma.

Në thelb të misionit të tij në Ballkanin Perëndimor është nevoja që Brukseli të mos humbasë kontrollin strategjik mbi një rajon kyç. “Pushtimi i Ukrainës nga Rusia ka përshpejtuar procesin e anëtarësimit për Ukrainën dhe Moldavinë, prandaj nuk është e drejtë që vendet e Ballkanit Perëndimor të mbeten pas Ukrainës dhe Moldavisë, dhe kjo do t’i shtyjë ato të lëvizin më shpejt me reformat,” tha ai për Euronews para turit të tij diplomatik në gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor.

Pika e parë e turit të presidentit të Këshillit Evropian do të jetë Serbia, një vend që ka kaluar muaj të tërë në krizë politike.

Po të njëjtën ditë, Costa do të vizitojë edhe Bosnjë-Hercegovinën, para se të takojë të mërkurën liderët e shteteve dhe qeverive të Malit të Zi dhe Kosovës.

Ditën tjetër ai do të vizitojë Maqedoninë e Veriut. Pika e tij e fundit do të jetë Shqipëria, ku do të marrë pjesë në samitin e Komunitetit Politik Evropian (EPC) të premten në Tiranë. Siguria evropiane në zemër të shqetësimeve të BE-së

EPC është një forum ndërqeveritar politik strategjik që bashkon mbi 40 shtete evropiane, i krijuar në vitin 2022 pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia. Zgjerimi i BE-së në Ballkanin Perëndimor do të jetë në qendër të rendit të ditës në samit për shkak të pasigurisë në rritje në rajon.

Liderët e shteteve anëtare të BE-së shqetësohen se fuqitë e jashtme po përpiqen të vendosin pozita në një rajon që është një pjesë integrale e Evropës. - “Në anën e Këshillit Evropian, ka një konsensus të gjerë politik që zgjerimi është investimi më i rëndësishëm gjeopolitik që mund të bëhet për stabilitetin, paqen dhe prosperitetin e të gjithë Evropës, përfshirë vendet e Ballkanit Perëndimor,” tha Costa.

Presidenti i Këshillit Evropian theksoi se “vendet e BE-së dhe Ballkanit Perëndimor ndajnë një vizion të përbashkët, pasi ata i përkasin familjes evropiane”. “Kjo është arsyeja pse duhet të punojmë që ato të mund të bashkohen formalisht me këtë familje, brenda Bashkimit Evropian,” shtoi ai.

Serbia, një vend kyç?

Kriza politike në Serbi është një burim shqetësimi për BE-në dhe NATO-n. Presidenti serb, Aleksandar Vučić, ishte lideri i vetëm nga një vend kandidat për anëtarësim në BE që mori pjesë në përkujtimet e Luftës së Dytë Botërore në Moskë më 9 maj. Lideri i vetëm i shtetit anëtar të BE-së i pranishëm ishte kryeministri sllovak Robert Fico.

Vučić dhe Fico e shkelën bojkotin e festimeve të imponuar nga shtetet perëndimore ndaj Kremlinit. Po ashtu, Serbia nuk është bashkuar kurrë me sanksionet kundër Rusisë që BE-ja ka vendosur pas pushtimit të Ukrainës.

Për shumë serbë, vendi i tyre, që atëherë ishte pjesë e Jugosllavisë, është borxhlie ndaj Bashkimit Sovjetik për shkak të çlirimit që i bëri Ushtria e Kuqe në vitin 1945. Pjesëmarrja e Vučić në festimet në Moskë nuk ishte domosdoshmërisht një shenjë e mbështetjes së tij për kauzën e Kremlinit në luftën e tij në Ukrainë.

Qeveria e presidentit Vučić ka qenë e tronditur nga muaj protestash në Beograd dhe qytete të tjera të vendit. Protestuesit e akuzojnë regjimin e tij për korrupsion dhe kufizim të lirisë politike dhe mediatike. Javën e kaluar, Parlamenti Evropian mbrojti kauzën e demonstruesve studentë në Serbi.

Në Strasburg, politikanët e BE-së miratuan me shumicë të madhe një raport jo të detyrueshëm për Serbinë të hartuar nga socialisti kroat Tonino Picula. Për eurodeputetët, megjithë disa përparime ekonomike, Beogradi ende ka mangësi në dialogun politik të brendshëm, sundimin e ligjit dhe luftën kundër korrupsionit.

Gjatë një takimi pune me presidenten e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, muajin e kaluar, Vučić “ishte shumë i qartë për formimin e një qeverie të re dhe miratimin e tre reformave thelbësore: ligjit zgjedhor, lirisë së shtypit dhe luftës kundër korrupsionit,” tha Costa.

Presidenti i Këshillit Evropian theksoi se “zgjerimi është, para së gjithash, një proces i reformës së brendshme”.

Duke komentuar praninë e Vučić në Moskë dhe tensionet politike në Serbi, Costa tha se një nga kushtet për anëtarësim është një politikë e përbashkët e jashtme midis BE-së dhe shteteve kandidate.

Megjithatë, ai shtoi: “Më 9 maj në Moskë, ne kremtuam një ngjarje të së kaluarës. E ardhmja e Serbisë është në Evropë.”

Cili është afati për anëtarësimin në BE?

Institucionet evropiane shpesh kanë përmendur vitin 2030 si objektivin për anëtarësimin e parë në BE, veçanërisht për Shqipërinë, Malin e Zi dhe Serbinë. Megjithatë, Brukseli tani po flet vetëm për Shqipërinë dhe Malin e Zi.

“Nuk kam një datë të caktuar. Pse 2030? Dhe pse jo më herët? Anëtarësimi është një proces i bazuar në merita. Nëse vendet realizojnë reformat, ato mund të bashkohen edhe para vitit 2030,” tha Costa.

“Por pikërisht meritat mund të ndryshojnë. Shqipëria dhe Mali i Zi janë dukshëm më të avancuar se vendet e tjera.”

Megjithatë, lufta e Rusisë në Ukrainë ka sjellë një ringjallje të tensioneve në Ballkanin Perëndimor, veçanërisht lidhur me tensionet në Bosnjë dhe mes Serbisë dhe Kosovës.

“Unë nuk njoh ndonjë nxitës më të mirë për të kapërcyer konfliktet që janë ende të hapura sesa ky mundësi unike, që është anëtarësimi në Bashkimin Evropian. Është kushti më i mirë që mund t’u ofrohet vendeve të Ballkanit Perëndimor, një mundësi për prosperitet që ato do të kishin vështirësi ta gjenin diku tjetër,” tha Costa.

Sipas sondazheve të shumta, një shumicë serbësh ka humbur interesin për BE-në për shkak të hezitimit të bllokut lidhur me zgjerimin.

“Gjithçka më e rëndësishme është të kuptohet kuptimi i Bashkimit Evropian. Javën e kaluar, ne kremtuam 75 vjetorin e Deklaratës Schuman, hapat e parë drejt Bashkimit të sotëm,” tha Costa.

“Ajo që e ndihmoi vërtet të ndërtohet BE-në ishte vullneti për të kapërcyer plagët e historisë,”- përfundoi ai.