Tregun e ndërtimeve në Rusi “The Economist” e ka quajtur një 'fluskë" të politikave të Vladimir Putin që pritet të shpërthejë nga momenti në moment.
Rusia udhëhiqte para ‘90 ekonomikisht dhe politikisht vendet e bllokut lindor. Pas ‘90 edhe pse janë shkëputur prej saj politikisht dhe nuk kanë më asnjë varësi ekonomike, shumë vende të konsideruara satelite të BS vazhdojnë të frymëzohen dhe të ndjekin modelin rus të zhvillimit.
Është tregu i ndërtimit i ngjashëm në thuajse të gjitha vendet e lindjes. Nga Hungaria në Bullgari, ku nuk përjashtohet Shqipëria, në 10 vitet e fundit përmes lulëzimit të tregut të ndërtimit po ndodh i njëjti fenomen: janë shtuar ndjeshëm ndërtimet dhe janë dyfishuar madje edhe trefishuar çmimet e banesave.
Çfarë përfaqëson modeli rus dhe a ngjason një i tillë me Shqipërinë?
Dikur, hipotekat për banesa shiteshin me vështirësi në Rusi. Dekada të propagandës sovjetike, e cila e denoncoi kredinë si një barrë të padurueshme, pati efekt. Edhe pas përfundimit të komunizmit, rusët ende i referoheshin hipotekave si "skllavëri borxhi", duke preferuar të kursenin derisa të blinin shtëpitë e tyre plotësisht. Vladimir Putin, presidenti i vendit, ka kaluar dy dekada duke u përpjekur të bindë qytetarët e tij që të kenë një pikëpamje tjetër. Në vitin 2003, gjatë mandatit të tij të parë, ai shpjegoi se hipotekat mund të ndihmojnë në zgjidhjen e "problemit akut të strehimit" me të cilin përballen rusët- shkruan “The Economist” në një analizë teksa tregun e ndërtimeve e konsideron me një fluskë që pritet të shërthejë.
Rusia po mbyll aktualisht një program të kushtueshëm të subvencioneve të hipotekave që ka nxitur një bum ndërtimesh përballë pandemisë Covid-19 dhe luftës në Ukrainë.
Programi ofron hipoteka me interes 8% edhe pse Banka e Rusisë e ka rritur normën bazë, për të luftuar inflacionin përshpejtues. Programi shkaktoi kritika nga Guvernatori Elvira Nabiullina për efektin shtrembërues të subvencioneve mbi pronat e reja të ndërtuara që rritën çmimet, pasuruan ndërtuesit dhe sollën përballueshmërinë e çmimit të banesave për shumicën e shtresës së mesme.
Tregu i pasurive të paluajtshme që ka qenë një nga shtytësit kryesorë të ekonomisë ruse të kohës së luftës po përballet me muaj të tërë pasigurie. Bankat ofrojnë hipoteka të pa subvencionuara me interes 17%-20%, duke i dyfishuar pagesat mujore në krahasim me programin shtetëror dhe duke i bërë ato shumë të kushtueshme për shumicën e rusëve.
Më shumë se 75% e hipotekave të reja janë lëshuar në kuadër të programit të subvencionimit në muajt e fundit, sipas bankës qendrore. Krahas rritjes së shpenzimeve ushtarake, bumi i ndërtimit ka ndihmuar ekonominë e Rusisë të vazhdojë të rritet pavarësisht sanksioneve të pashembullta të vendosura mbi pushtimin e Ukrainës nga Presidenti Vladimir Putin në shkurt të vitit 2022.
Të dhënat e qeverisë tregojnë se vëllimi i ndërtimit u rrit me 16% në dy vitet e fundit dhe sasia e banesave të reja në 2023 ishte më e larta që nga viti 1990. Blerjet e banesave arritën në 11% të prodhimit të brendshëm bruto vitin e kaluar ose 18 trilion rubla.
Çmimet e pronave në Moskë u rritën mesatarisht 15% në qershor në krahasim me një vit më parë, sipas një platforme të shitjes së banesave në internet. Kjo e vendos çmimin mesatar të një apartamenti prej 60 metrash katrorë në kryeqytetin rus në rreth 22 milionë rubla (rreth 231 mijë Euro).
Çmimet e shtëpive në qytetet më të mëdha të Rusisë u dyfishuan ose pothuajse u trefishuan midis 2020 dhe 2023, sipas Institutit për Hulumtimin e Ekonomisë Urbane me qendër në Moskë.
Programi i subvencionimit u prezantua në vitin 2020 për të mbështetur tregun që pësoi tronditje pasi Rusia u mbyll në përgjigje të pandemisë Covid-19. Kjo stimuloi ndërtuesit të përshpejtojnë projektet e ndërtimit, duke tërhequr blerës me pagesa të ulëta mujore përmes kredisë.
Ministria e Financave e Rusisë ka shpenzuar afër gjysmë trilion rubla që atëherë për të subvencionuar hipotekat. Vlerësohet në janar se qeveria do të duhej të shpenzonte 1 trilion rubla të tjera për të vazhduar programin deri në vitin 2026.
Me përfundimin e programit, Banka e Rusisë pret një rënie të kërkesës për banesa të reja dhe një ngadalësim të rritjes së portofolit të hipotekave në 7%-12% këtë vit nga 30% në 2023.
Qeveria kishte lëvizur më parë për të kufizuar aksesin në 8% të hipotekave duke rritur depozitën minimale në 30% nga 20% në dhjetor dhe duke kufizuar kredinë maksimale në 6 milionë rubla, nga 12 milionë në Moskë dhe Shën Petersburg.
Një program i posaçëm që synon familjet me të paktën dy fëmijë do të vazhdojë deri në vitin 2030.
Ekspertët dhe analistët perëndimorë e shohin me rrezik praktikën e ndjekur nga Rusia, por edhe atë të ndjekur nga vendet e tjera lindore të cilat janë joshur nga ndërtimet dhe përfitimet e një grupi njerëzish duke futur në "kurth" qytetarët për të blerë banesa përmes kredive për një shifër që mund të mos shlyhet kurrë në jetën e tyre.
Çfarë ndodh me një treg që lulëzon shpejt por nuk sjell zhvillim real për shumicën e popullsisë? Kur një i tillë mbart risqe të mëdha, veçse herët e vonë e pret kolapsi!
