Aranit Muraçi
32 vendet anëtare të NATO-s janë zotuar pas SAMITIT të Hagës se do të përmbushin kërkesën e Donald Trump për të rritur shpenzimet e mbrojtjes në 5 përqind të PBB-së, me qëllim për të siguruar mbrojtjen amerikane nga SHBA-ja. Vetëm Spanja raportohet se ka refuzuar t’i përmbahet këtij objektivi.
Disa vende që kanë nënshkruar përmbushjen e këtij objektivi mund të mos e përmbushin atë - thonë diplomatët dhe analistët - edhe pse publikisht, ata kanë këmbëngulur se janë të përkushtuar në arritjen e tij.
Shqipëria në vitin 2024 shpenzoi rreth 2 për qind të PBB-së, ose rreth 400 milionë euro. Në përmbushje të objektivit të NATO-s fatura e buxhetit të shtetit shqiptar pritet të shkojë në 1 miliard Euro. A do të mund t’i përmbahet objektivit dhe ku do t’i gjejë Shqipëria këto para?
Vendet e NATO-s shpenzuan mbi 1.3 trilion dollarë për mbrojtjen në vitin 2024, nga rreth një trilion një dekadë më parë. Nëse shtetet e NATO-s do të kishin shpenzuar secila nga 3.5% të PBB-së për mbrojtjen vitin e kaluar, shuma totale do të kishte arritur në rreth 1.75 trilion dollarë.
Pra, arritja e objektivave të rinj mund të nënkuptojë përfundimisht shpenzime të tjera të qindra miliarda dollarëve më shumë në vit, krahasuar me shpenzimet aktuale.
Çdo vend anëtar i NATO-s do të vendosë vetë se ku do të gjejë paratë për të investuar më shumë në mbrojtje dhe si t'i ndajë ato.
Bashkimi Evropian ka ndërmarrë hapa për ta bërë sa më të lehtë për vendet anëtare që të shpenzojnë për mbrojtjen, në të ardhmen.
BE-ja po u mundëson anëtarëve të rrisin shpenzimet e mbrojtjes me 1.5% të PBB-së çdo vit, për katër vjet, pa asnjë masë disiplinore që normalisht do të fillonte të hynte në fuqi sapo një deficit kombëtar të jetë mbi 3% të PBB-së.
Ministrat e BE-së muajin e kaluar miratuan gjithashtu krijimin e një fondi armësh prej 150 miliardë eurosh duke përdorur huamarrjen e përbashkët të BE-së për t'u dhënë kredi vendeve evropiane për projekte të përbashkëta të mbrojtjes.
Vende të tjera evropiane po shtyjnë përpara huamarrjen e përbashkët të BE-së për të financuar grante - në vend të kredive - për shpenzimet e mbrojtjes. Por ato kanë hasur rezistencë nga vendet konservatore fiskale, përfshirë Gjermaninë dhe Holandën.
Aleatët e NATO-s i kushtojnë një pjesë shumë më të vogël të prodhimit të tyre ekonomik mbrojtjes sesa Rusia, por, të marra së bashku, ata shpenzojnë ndjeshëm më shumë para se Moska. Shpenzimet ushtarake të Rusisë u rritën me 38% në vitin 2024, duke arritur në rreth 149 miliardë dollarë dhe 7.1% të PBB-së, sipas Institutit Ndërkombëtar të Kërkimeve për Paqen në Stokholm.
Kina, shpenzuesi i dytë më i madh ushtarak në botë, i kushtoi rreth 1.7% të PBB-së shpenzimeve ushtarake vitin e kaluar.
Në vendet e NATO-s, shpenzimet ushtarake përbënin 3.2% të shpenzimeve qeveritare në Itali, 3.6% në Francë dhe 8.5% në Poloni në vitin 2023, sipas të dhënave të SIPRI-t. Në Rusi në të njëjtin vit, shpenzimet ushtarake përbënin gati 19% të shpenzimeve qeveritare.
NATO këtë muaj ra dakord për objektiva të reja aftësish për anëtarët e saj - llojet e trupave, njësive ushtarake, armëve dhe pajisjeve që NATO thotë se duhet të zotërojnë për të mbrojtur veten dhe aleancën.
Këto objektiva janë të klasifikuara, por Rutte shtoi pasi u miratuan se aleanca duhej të investonte më shumë në fusha specifike përfshirë "mbrojtjen ajrore, avionët luftarakë, tanket, dronët, personelin, logjistikën etj.
Kryeministri spanjoll Pedro Sanchez tha se vendi i tij mund të përmbushë objektivat e shpenzimeve ushtarake vetëm me 2.1% të PBB-së, aq sa është përqindja e Shqipërisë aktualisht. Teksa e bëri të qartë se vendi i tij nuk ka ndërmend të shpenzojë më shumë se kaq, zyrtarët e NATO-s thanë se Spanja nuk do të përjashtohet, por do t’i duhet të përmirësohet.