Florian Çullhaj *

Artikulli i z. Ben Blushi, “Fundi i idiotësisë europiane. Si BE rrezikon të ketë njëkohësisht kundër dy superfuqitë e botës, SHBA-në dhe Rusinë”, paraqet një kritikë thellësisht të gabuar, historikisht të pasaktë dhe teorikisht sipërfaqësore ndaj Evropës. Perspektiva e tij bazohet në keqinterpretimet e historisë, një pikëpamje të thjeshtuar të gjeopolitikës dhe një dështim në njohjen e fuqisë strukturore të Bashkimit Evropian.

Më poshtë pesë arsye pse argumenti i tij nuk qëndron:

1. Roli i Evropës në Luftë dhe Paqe

Blushi argumenton se Evropa "nuk ka fituar kurrë një luftë e vetme" dhe ka qenë kontinenti më "luftënxitës". Ky është një keqinterpretim serioz. Ndërsa Evropa ka qenë epiqendra e konfliktit, veçanërisht në fillim të shekullit të 20-të, ajo ka qenë gjithashtu vendlindja e projektit më të avancuar të paqes në historinë njerëzore: Bashkimit Evropian. BE-ja u themelua pikërisht për t'i dhënë fund luftërave të brendshme që kishin shkatërruar kontinentin.
Për më tepër, argumenti injoron se Evropa nuk ishte një entitet monolit në të kaluarën, por një set shtetesh konkurruese. Traktati i Vestfalisë (1648), Kongresi i Vjenës (1815) dhe procesi i integrimit evropian pas Luftës së Dytë Botërore, të gjitha ndihmuan në stabilizimin e rolit të Evropës në çështjet globale.

2. Gabimi se Evropa është në rënie

Zoti Blushi e portretizon Evropën si një fuqi në rënie dhe të parëndësishme, duke injoruar se BE-ja mbetet ekonomia e dytë më e madhe në botë, një lider në inovacionin teknologjik dhe një lojtar kyç në qeverisjen globale. Ideja se Europa po “ndëshkohet” nga Amerika dhe Rusia është jo vetëm e rreme, por kundërshton realitetin se BE-ja mbetet një lojtar i madh gjeopolitik, me ndikim që shtrihet në tregti, politikën klimatike dhe aleancat e sigurisë.

Pretendimi i z. Blushi se Europa është më e varfër se dy shekuj më parë është pa dyshim i rremë. Në shekullin e 19-të, Evropa karakterizohej nga pabarazi masive, shfrytëzim perandorak dhe varfëri e përhapur. Sot, ajo ka disa nga standardet më të larta të jetesës, sisteme të forta sociale dhe stabilitet ekonomik.

3. Një keqlexim i Ukrainës dhe i Rusisë

Pretendimi se Ukraina "ka qenë gjithmonë në orbitën e Rusisë" dhe se lufta është vetëm faji i Evropës është një jehonë e propagandës së Kremlinit. Historikisht, Ukraina ka pasur një identitet të veçantë dhe të ndarë nga Rusia, që daton që nga periudha e Rusisë së Kievit. Holodomori, represioni sovjetik dhe pavarësia e Ukrainës në vitin 1991 ilustrojnë rezistencën e saj të gjatë ndaj kontrollit rus.
Z. Blushi paraqet gjithashtu një vizion determinist të gjeopolitikës, në të cilin Rusia ka të drejtë në sferën e saj të influencës, ndërsa Evropa këshillohet të tërhiqet. Kjo bie ndesh me parimet themelore të sovranitetit dhe vetëvendosjes, siç përvijohen nga teoricienët ndërkombëtarë liberalë si John Rawls dhe Immanuel Kant.

4. Mangësitë teorike: injorimi i fuqisë institucionale evropiane

Kritikës së z. Blushi i mungon një angazhim real me teoritë e shkencave politike të marrëdhënieve ndërkombëtare. Nëse e shqyrtojmë Evropën përmes:
• Institucionalizmi neoliberal (Keohane dhe Nye): BE-ja ka krijuar institucione të ndërlidhura që kufizojnë konfliktin dhe promovojnë bashkëpunimin. Kjo është arsyeja pse Europa, pavarësisht sfidave të saj ekonomike, mbetet një model tërheqës.
• Konstruktivizmi (Wendt, Checkel): Fuqia e BE-së nuk qëndron vetëm në fuqinë ushtarake, por në aftësinë e saj për të formësuar normat globalisht, nga të drejtat e njeriut deri te kornizat rregullatore. Ta hedhësh poshtë këtë si "të parëndësishme" do të thotë të humbasësh të gjithë evolucionin e politikës ndërkombëtare në epokën e pas Luftës së Ftohtë.
• Realizmi (Mearsheimer, Morgenthau): Edhe brenda një kuadri të bazuar tek pushteti, Evropa zotëron pushtet të konsiderueshme të butë (soft power) dhe leva ekonomike, duke e bërë atë një lojtar kyç global.

5. Një perspektivë thelbësisht reaksionare dhe vetëkontradiktore

Vizioni i z. Blushi është thellësisht kontradiktor. Nga njëra anë, ai kritikon Evropën për kolonializmin e saj të kaluar, por nga ana tjetër, ai tallet me angazhimin e saj për të drejtat e njeriut dhe angazhimin në çështjet globale si Gaza apo Ukraina. Argumenti i tij zbret në një formë indinjate selektive: Evropa është ose shumë ndërhyrëse ose shumë e dobët, në varësi të asaj që i shërben narrativës së tij.
Si përfundim, argumenti i z. Blushi bazohet në pasaktësi historike, në një keqlexim të strukturave të pushtetit dhe në dështimin për t'u përfshirë në debate serioze teorike. Evropa mbetet një forcë kryesore politike dhe ekonomike në botë dhe përfshirja e saj në çështjet globale nuk është një relike e kolonializmit, por një domosdoshmëri për të ruajtur stabilitetin global. Këndvështrimit të tij, edhe pse eskatologjik, i mungon thellësia dhe rigoroziteti, duke e bërë atë më shumë një tirade polemike sesa një kritikë thelbësore të politikës evropiane.

*Sekretar i Akademisë së Studimeve Shqiptare