Përshati dhe përgatiti për Liberale.al, Laert MIRAKU
Rritja e jetëgjaësisë është kryesisht për shkak të faktit se shkaqet kryesore të vdekjeve janë adresuar në kohë dhe për pasojë humbja e jetës ka ardhur kohë më vonë.
Jetëgjatësia është rritur me 6.2 vjet që nga viti 1990, pasi shkaqet kryesore të vdekjes si diarreja, infeksionet e rrugëve të poshtme të frymëmarrjes, goditjet në tru dhe sëmundjet ishemike të zemrës janë adresuar, sipas një studimi të botuar në The Lancet.
Megjithatë, menaxhimi i dobët i pandemisë Covid-19 ka kufizuar përparimin në shumë vende.
Rajoni që përfshin Azinë Juglindore, Azinë Lindore dhe Oqeaninë ka pasur rritjen më të madhe të jetëgjatësisë midis 1990 dhe 2021 që arrin në 8.3 vjet, kryesisht për shkak të reduktimit të vdekshmërisë nga sëmundjet kronike të frymëmarrjes, goditjet në tru, infeksionet e rrugëve të poshtme të frymëmarrjes dhe kanceri. Menaxhimi i fortë i pandemisë ka ndihmuar në ruajtjen e këtyre shifrave.
Azia Jugore pati rritjen e dytë më të madhe në jetëgjatësinë (7.8 vjet), kryesisht për shkak të një rënie të ndjeshme të vdekjeve nga sëmundjet diarreike.
Rajonalisht, Afrika lindore nën-Sahariane tregoi rritjen më të madhe të jetëgjatësisë, me 10.7 vjet.
Në përgjithësi, ulja e vdekjeve nga sëmundjet e zorrëve rriti jetëgjatësinë globale me 1,1 vjet midis 1990 dhe 2021. Reduktimet e vdekjeve nga infeksionet e rrugëve të poshtme të frymëmarrjes shtuan 0,9 vjet jetëgjatësisë globale.
Përparimi në parandalimin e vdekjeve nga shkaqe të tjera, duke përfshirë goditjen në tru, çrregullimet neonatale, sëmundjet ishemike të zemrës dhe kancerin, gjithashtu kontribuoi në rritjen e jetëgjatësisë.
Studiuesit nxjerrin në pah vendet ku disa nga sëmundjet më të rënda janë të përqendruara tani, duke theksuar mundësitë për ndërhyrje.
Për shembull, në vitin 2021 vdekjet nga sëmundjet e zorrëve u përqendruan shumë në Afrikën Sub-Sahariane dhe Azinë Jugore. Për më tepër, 90% e vdekjeve nga malaria ndodhën në një rajon të populluar nga vetëm 12% e popullsisë së botës dhe që shtrihet nga Afrika perëndimore sub-Sahariane, përmes Afrikës qendrore, deri në Mozambik.
Studiuesit identifikuan gjithashtu përparim të pabarabartë kundër kushteve të tilla si sëmundja ishemike e zemrës, goditjet në tru dhe kanceri. Vendet me të ardhura të larta kanë reduktuar vdekjet nga shumë lloje sëmundjesh jo të transmetueshme, ndryshe nga shumë vende me të ardhura të ulëta.
Studimi, i kryer nga Instituti i pavarur kërkimor me bazë në SHBA për Metrikën dhe Vlerësimin e Shëndetit, gjithashtu thekson se si Covid-19 ka ndryshuar rrënjësisht pesë shkaqet kryesore të vdekjes për herë të parë në 30 vjet.
Ajo zhvendosi një vrasës dominues prej kohësh, goditje në tru, për t'u bërë shkaku i dytë kryesor i vdekjeve në botë.
Rajonet që goditi më shumë pandemia Covid-19 ishin Amerika Latine dhe Karaibet, si dhe Afrika Sub-Sahariane.
Së fundi, studimi zbulon kërcënime në rritje nga sëmundjet jo të transmetueshme, si diabeti dhe sëmundjet e veshkave, të cilat janë në rritje në çdo vend.
