Donna Lu
Meshkujt kuolë veriorë duket se sakrifikojnë gjumin në favor të seksit; sjellje kjo që mund të jetë përgjegjëse për vdekjet e tyre të hershme, sugjeron një studim i ri mbi marsupialët e rrezikuar në Australi.
Shkencëtarët australianë kanë hetuar pse kullotat e veriut meshkuj zakonisht bashkohen deri në vdekje pas një sezoni, ndërsa femrat riprodhohen një herë, por jetojnë deri në katër vjet.
Duke gjurmuar aktivitetin e marsupialëve mishngrënës në Groote Eylandt, në brigjet e Territorit Verior, studiuesit zbuluan se mungesa e pushimit gjatë sezonit të shumimit mund të kontribuojë në ngordhjen masive vjetore të meshkujve.
Kullotat veriore, të cilat janë të rrezikuara në kontinentin australian, janë gjitarët më të mëdhenj që dihet se shfaqin barazi, një strategji mbarështimi në të cilën një organizëm vdes pasi riprodhohet për herë të parë. Meshkujt mund të peshojnë deri në 600 g dhe të rriten në madhësinë e një maceje të vogël shtëpiake.
Studiuesit gjurmuan kullotat veriore gjatë shtatë javëve të sezonit të riprodhimit, duke përdorur përshpejtuesit që gjenden në çanta shpine miniaturë.
Studimi i tyre, i botuar në revistën Royal Society Open Science, zbuloi se kullotat e meshkujve pushonin vetëm për rreth 8% të kohës, ndërsa femrat shpenzonin tre herë më shumë (24% të kohës) duke pushuar. Ekipi mori të dhëna nga shtatë meshkuj dhe gjashtë femra.
Kuolët meshkuj gjithashtu shpenzonin më shumë kohë në lëvizje. Dy meshkuj që studiuesit i quajtën Moimoi dhe Cayless udhëtuan përkatësisht 10.4 km dhe 9.4 km brenda një nate që është ekuivalenti njerëzor i ecjes rreth 35 deri në 40 km, vlerësojnë ata.
“Meshkujt po e investojnë gjithë këtë energji në … kërkimin e femrave, sepse kështu ato maksimizojnë riprodhimin e tyre. Por ata thjesht nuk po pushojnë pas bërjes së seksit por janë gjithnjë në kërkim të parteneres së rrallës”, tha Dr Christofer Clemente, bashkëautor i studimit dhe një lektor i vjetër në ekofiziologjinë e kafshëve në USC.
Për shkak se ata matën kohën e kaluar duke pushuar, studiuesit nuk mund të thonë me siguri nëse privimi i gjumit është fajtori, por ata besojnë se kjo do të përbënte përkeqësimin gradual dhe vdekjen eventuale të meshkujve.
Ai “mund të shpjegojë shkaqet e vdekjes së regjistruar tek meshkujt pas sezonit të shumimit (p.sh. ata bëhen pre e lehtë, e paaftë për të shmangur përplasjet ose vdesin nga lodhja),” shkruan ata.
“Deri në fund të sezonit të riprodhimit, këta kuolë thjesht duken të tmerrshëm” tha Clemente. “Ata fillojnë të humbasin qimet e tyre, fillojnë të mos jenë në gjendje të kujdesen për veten në mënyrë efikase, humbasin peshë dhe … po zihen vazhdimisht edhe me njëri-tjetrin.”
Hulumtimet e mëparshme kanë treguar se edhe speciet e brejtësve të tjerë të privuar nga gjumi shfaqin probleme të ngjashme.
Tek gjitarët, semelpariteti pra (vdekja pas riprodhimit të parë) është i rrallë dhe dihet se ndodh vetëm te disa marsupialë, duke përfshirë antechinusin, një gjini kafshësh vendase të ngjashme me minjtë, meshkujt e të cilëve përjetojnë një rritje të kortizolit pas shumimit që rezulton në prishjen e organeve.
Kuolët e veriut mashkullor nuk shfaqin të njëjtat ndryshime hormonale si antechinus-i.
Gjallesa të tjera me këtë problem përfshijnë salmonin e Paqësorit, meshkujt dhe femrat e të cilit vdesin pasi notojnë në rrjedhën e sipërme për të pjellë vezë në vendlindjen e tyre, dhe disa lloje oktapodësh.
Dr Vera Weisbecker, një profesoreshë e asociuar në biologjinë evolucionare në Universitetin Flinders, e cila nuk ishte e përfshirë në hulumtim, e përshkroi semelparitetin pra (vdekjen pas riprodhimit të parë) si “një mënyrë vërtet ekstreme riprodhimi” që dha njohuri interesante evolucionare.
“Përzgjedhja natyrore është më e lehtë për t’u parë në diçka që riprodhohet me të vërtetë, me të vërtetë shpejt,” tha ajo. “Dhe kur ju keni një specie ku meshkujt vdesin vazhdimisht, kjo do të thotë që ne mund të presim të shohim më lehtë evolucionin në punë.”
Weisbecker shtoi se kuolët veriorë kishin një shpërndarje jashtëzakonisht të madhe, duke filluar nga Queensland dhe pjesët veriore të vendit deri në rajonin Pilbara në Australinë Perëndimore.
Megjithatë, kafshët kërcënohen nga helmimi i kallamishteve, konkurrenca me grabitqarët pushtues dhe fragmentimi i habitatit.
Studimi i Groote Eylandt është pjesë e një kërkimi më të gjerë mbi sjelljen e kuolëve dhe ndërveprimeve grabitqare, të cilat Clemente shpreson se mund të informojnë planifikimin e menaxhimit të ruajtjes së tyre.
/Liberale.al/
