Klajdi Logu*
Siguria është një çështje e brishtë dhe mjaft e rëndësishme që përcjell kuptime të ndryshme për studiues, analistë, politikë-bërës dhe organizata në të gjithë globin. Në thelb, siguria ka të bëjë me praninë e qetësisë, gëzimit dhe mbrojtjes së burimeve njerëzore dhe fizike ose mungesën e krizave dhe kërcënimeve ndaj dinjitetit njerëzor, prej nga lehtësohet zhvillimi dhe prosperiteti i individit dhe shoqërisë. Koncepti i sigurisë vjen si një preokupim për dekada pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, por që mund gjithashtu të referohet si pikë referimi për shkolla të ndryshme të mendimit përmes studimeve të sigurisë. Siguria, si koncept, shfaqet në dimensione të shumëllojshme. Prej kohësh koncepti ka tejkaluar kuptimin tradicional të mbrojtjes dhe të instrumenteve ushtarakë dhe shumë natyrshëm e gjejmë deri në psikologji, financë, komunikim, siguri publike, shëndetësi, mjedis e në vazhdim. Pa siguri – thotë Tomas Hobbes – nuk ka vend për industri…për art, për letërsi, për shoqëri dhe çfarë është më e tmerrshmja …pa siguri reflektohet një ankth i pandërprerë, dhe rreziku i dhunshëm për jetën, vetmi, varfëri, mizerie, brutalitet dhe pamjaftueshmëri…” Siguria është substance e jetës njerëzore. Të jesh i sigurte është të jesh i pa shqetësuar nga rreziqet apo frika. Ekonomia dhe siguria do të vazhdojnë të dominojnë zhvillimin e shoqërisë në kohë dhe në sisteme të ndryshme.
Kuptimi i sigurisë është i paqartë, pasi qëllimi i tij vazhdon të zgjerohet vazhdimisht. Natyra elastike e konceptit të sigurisë tërheq kuptime të ndryshme dhe pikëpamje të ndryshme. Siguria është një koncept i rëndësishëm që dëshiron çdo person njerëzor dhe ka një ose dy kuptime megjithëse sfidon përkufizimin e saktë. Ky vlerësim për pozicionin e Barry Buzan mbulon nocionin e sigurisë kombëtare, siguria ndërkombëtare dhe humane, i cili konsiderohet si baza e të gjitha formave të tjera të sigurisë.
Prej këndej mund të konkludohet se siguria, në formatin klasik, shtetëror dhe tradicional ose jo-tradicional, ka të bëjë me mbrojtjen e burimeve, përfshirë burimet jetësore apo të tjera kundër humbjeve ose dëmtimeve. Shkolla Tradicionale e Mendimit favorizon formatin e konceptit të sigurisë së Luftës së Ftohtë, duke përcaktuar sigurinë nën kontekstin e një kërcënimi, infiltrimi apo sulmi të jashtëm.
Përndryshe, shkolla e dytë e mendimit mbi sigurinë është shkollë jo-tradicionale. Kjo shkollë përpiqet të zgjerojë dhe thellojë përkufizimin e sigurisë duke argumentuar se çështje të tjera si mjedisi, kërcënimet politike, ekonomike dhe sociale rrezikojnë jetën dhe burimet jo më pak sesa përqendrimi në mbijetesën e shtetit. Kjo nënkupton që një përkufizim kryesisht konvencional nuk e përfshin idenë se kërcënimi më i madh për mbijetesën e shtetit mund të mos jetë përherë ushtarak, por mjedisor, shëndetësor, politik, social dhe ekonomik.
Nën këtë kontekst dhe me synimin për të paraqitur një pasqyrë sa më të përafërt të mjedisit të sigurisë në vend, nëpërmjet parametrave që mbështeten në anketime të pjesëmarrësve nga nivele të ndryshme, vjen edhe “Barometri i Sigurisë në Shqipëri”, i hartuar nga “Qendra për Studimin e Demokracisë dhe Qeverisjes”. Është një instrument dhe metodikë që ofron të dhëna interesante për të kuptuar, vlerësuar e analizuar situatën e sigurisë. Besohet që mund të jetë edhe një burim cilësor reference edhe në ndihmë për aktorë vendas dhe të huaj që kanë interesa për çështje të stabilitetit në hapësirën shqiptare.
Se si lidhen nivelet e sigurisë (humane, kombëtare dhe ndërkombëtare) paraqet një debat interesant sepse dukshëm lidh konceptin tradicional më atë bashkëkohor dhe poashtu integron shkollat e mendimit. Nuk hulumton vetëm çështjet, por edhe instrumentet edhe mënyrën e lidhjes. Përplasja midis mendimit teorik dhe ‘mësimeve’ nga rastet e studimit, midis studentëve dhe studiuesve e analistëve i jep një ngjyrë të gjallë dhe më kuptim debatit për sigurinë dhe në këtë kontekst referimi në treguesit e barometrit e bën edhe më të kuptueshëm e dinamik analizën.
Universiteti Europian i Tiranes, në pararojë dhe me përvoje mbi 10- vjeçare në studimet e gjallëroi debatin edhe me ambicien për thellimin e çështjeve në kontekstin e përzgjedhjes dhe thellimit të tematikave në studime të nivelit Bachelor, Master dhe studime doktorale. Fakti që në këto cikle studimi janë afruar kandidatë nga të gjitha institucionet e sigurisë ndihmon të kuptosh që për çfarë debatohet nuk ka vetëm vlera studimore por edhe kontribut në nivelin e angazhimit në institucione, një lidhje të ngushtë midis teorisë me përvojën dhe trendët e tematikave të sigurisë. Baramotri krijonte gjithë mundësinë për këtë ‘përplasje’.
Te dhënat parësore, qe ofron barometri janë një informacion i pasur dhe i vlefshëm për tu ngritur ne nivelin e interpretimeve teorike dhe analizave krahasimore me vende te tjera. Me këtë ide forumi për treguesit e barometrit pasoj në Universitetin e Durrësit “Aleksander Moisiu”, të Shkodrës “Luigj Gurakuqi” dhe atë të Vlorës “Ismail Qemali”. Diskutantët afruan ide interesante gjatë debatit për qëndrimet dhe perceptimet e të anketuarve për sigurinë / pasigurinë në të tre nivelet lokal, kombëtar dhe rajonal. Konteksti zgjerohej nga fenomene lokale si vendbanimi, vendi i punës, besimi/mosbesimi tek institucionet, e ardhmja e vendit, korrupsioni, krimi i organizuar dhe papunësia; fenomene rajonale si lufta midis shteteve dhe terrorizmi; dhe fenomene globale si ngrohja globale – të ndërthurura me ato lokale dhe rajonale. Njëkohësisht forumet shërbyen për te lidhur ura bashkëpunimi mes studiuesve për të ndërmarrë analiza te thelluara për çështje te ndryshme që prekte barometri mbi sigurinë.
Në këtë anketë kombëtare e realizuar për herë të parë në vendin tonë jepet një fotografi e perceptimit te publikut për shumë aspekte që lidhen me sigurinë. Pikërisht larmia e të dhënave ofron një mundësi interesante për studentet , studiuesit dhe akademikët, që të orientojnë studimet e thelluara ne fushën e sigurisë. Për këtë qellim “Qendra për Studimin e Demokracisë dhe Qeverisjes” po zhvillon iniciativën që te zhvilloj forume të tjera me studentë, studiues të rinj dhe pedagogë në Universitet Publike dhe Private. Organizimi i këtyre forumeve mund të shihet si mundësi për ekspertët të informohen me të dhënat e siguruar nga terreni, ndërkohë që edhe vet studimi i nënshtrohet një procedure rigoroze vlerësimi për të evidentuar avantazhet dhe disavantazhet e studimeve te tilla. Shpesh te ne studime të këtij karakteri thjeshtë publikohen behën disa takime informuese dhe nuk i nënshtrohen diskutimeve dhe debateve me grupe te ndryshme interesi. Pikërisht për këtë fakt, në formën që u zhvilluan këto forume kanë një vlere të madhe dhe hapin shtegun e ndërtimit të një tradite të re.
Barometri ofron të dhëna shumë të pasura që prekin disa nivele që nga individi – grupi – shoqëria dhe shteti në raport me shtete të tjera. Te dhënat e pasura që ofron barometri japin një panoramë të zgjeruar të shumë indikatorëve që ndikojnë në konceptin e sigurisë. Vlera e tij është se të dhënat që gjeneron barometri mund të shfrytëzohen për të hartuar politika strategji me efikase. Shpesh përdoren te dhëna sporadike apo të fokusuara në një grup çështjes kur hartohen strategjitë duke e kufizuar shumë zgjidhjen e problemit. Ndërsa tani e në të ardhmen afrimi i barometrit jep mundësi politik-bërjes të ketë një panorame më të zgjeruar dhe të përpiloj strategji me të efektshme se më parë.
*– Pedagog UET /Gazeta Liberale
