"Një nga lumenjtë e fundit të egër të Evropës, që përshkon rreth 272 km nga malet e Pindit të Greqisë në brigjet e Adriatikut të Shqipërisë, duke rrjedhur nëpër gryka të ngushta dhe lugina të gjera, ujërat e saj blu-jeshile që rrëshqasin pranë rrënojave ilire, fshatrave të konsumuar nga koha dhe peizazheve malore të zymta", shkruan BBC për lumin Vjosa.
Shtëpia e më shumë se 1,100 speciesh, duke përfshirë ngjalën evropiane të rrezikuar në mënyrë kritike, lundërzat dhe shkabën egjiptiane që shihet rrallë, Vjosa është më shumë se thjesht një lumë; është një litar shpëtimi për komunitetet buzë lumenjve dhe një simbol i trashëgimisë dhe ripërtëritjes shqiptare. Ujërat e saj bruz dhe habitatet e larmishme mbështesin jetën e egër, peshkimin, bujqësinë dhe gjithnjë e më shumë, eko-turizmin.
Në një lëvizje historike, në mars 2023, Vjosa u krijua si Parku i parë Kombëtar i Lumit të Egër në Evropë – një status që synon të ruajë ekosistemin dhe biodiversitetin e saj unik.
"Lumenjtë janë ndër habitatet më të rrezikuara të Evropës, me më pak se 10% rrjedhje të lirë," tha Beth Thoren, drejtore e veprimit mjedisor në Patagonia , e cila bashkëpunoi me qeverinë shqiptare për ngritjen e parkut kombëtar.
Thoren theksoi rëndësinë e mbrojtjes së lumenjve si Vjosa: "Duke qëndruar në brigjet e Vjosës, kupton se nuk ke parë kurrë një lumë vërtet 'të egër' – pa diga, rezervuarë apo brigje betoni që kufizojnë rrjedhën e tij."
Megjithëse Vjosa tani gëzon statusin e mbrojtur, kërcënimet e mundshme vazhdojnë. Planet për digën e Kalivaçit, një projekt hidroelektrik në lumë, u anuluan në 2021 pas protestave publike, por presione të tjera priten.
Ndërtimi i Aeroportit Ndërkombëtar të Vlorës pranë Lagunës Vjosa-Nartë – një ndalesë jetike për zogjtë migrues – ka alarmuar ambientalistët, ashtu si edhe një ligj i fundit që lejon zhvillimet e turizmit luksoz brenda zonave të mbrojtura. Investitorët e mëdhenj si Jared Kushner po shikojnë tani Deltën e Vjosës për resorte të nivelit të lartë, duke shkaktuar frikë se rajoni mund të përballet me ndryshime të pakthyeshme./Liberale.al
