Sociale

105 vjet nga vrasja e Esad Pashës në Paris. Ja çfarë shkruanin MEDIAT franceze në vitin 1920

Shkruar nga Liberale

105 vjet nga vrasja e Esad Pashës në Paris. Ja çfarë

Si sot 105 vjet më parë, nga vrasja e Esad Pashës në Paris. Ja çfarë shkruhet në gazetën “ Le Radical”, më 30 nëntor 1920.

Vrasësi i gjeneral Essad Pashës doli dje para trupit gjykues në Siennë.

Kujtojmë se ky është studenti shqiptar
Avni Rustemi nga Janina, njëzet e pesë vjeç. Duke u gjendur në Paris, ku padyshim kishte ardhur me këtë qëllim, ai vëzhgoi kreun e qeverisë së përkohshme të Shqipërisë dhe e vrau me një goditje revole më 28 qershor, teksa po dilte nga hoteli Continental, rezidenca e tij, për të hipur në makinë. Pra, akti vrasës i Avni Rustemit hyn në kategorinë e krimeve politike. Mjafton të thuhet se ngre mendime të ndryshme, jehona e të cilave ka bërë jehonë edhe në çështjet e Gjykatës së Madhe.
I akuzuari, i ndihmuar nga M° de Monzie, ndërhyrjet e të cilit u shumëfishuan gjatë procesit, u shfaq në formën e një të riu të vogël njëzet e pesë vjeç, me një fytyrë të rruar dhe me lëkurë të errët. Ai u përgjigjet pyetjeve të Kryetarit Drioux me butësi dhe në frëngjisht shumë të mirë. E veja e Essad Pashës, palë civile në gjyq, përfaqësohet nga zotërinjtë Châtenet, Lyon-Caen dhe Freyssange.
Ky është tregues i mjaftueshëm se ajo synon të mbrojë kujtimin dhe nderin e të ndjerit. Dhe, në fakt, Essad Pasha nuk do të mungojë të jetë objekt i sulmeve më të dhunshme gjatë debateve.
Asnjë mosmarrëveshje për rrethanat e vrasjes, Avni Rustemi vetëm pohon se rastësisht e ka takuar Essadin dhe për këtë arsye mohon çdo paramendim.
- Kishte, deklaroi ai, vetëm rastësi të thjeshta, rastësia bëri gjithçka; ai është, për më tepër, mjeshtër për gjithçka. Po ecja përgjatë Rue de Castiglione kur m'u shfaq Essad. E mbante kokën me krenari dhe paturpësi. Në një moment të inatit, e rrëzova atë tradhtarin.
Pa këmbëngulur, kryetari lexoi një kërkesë të Federatës Panshqiptare të Amerikës drejtuar ministrit të Drejtësisë, në të cilën Esad Pasha krahasohet me Luigjin XVI.
"Ka, - i tha M. Drioux Rustemit, - midis Louis XVI dhe Esadit, ka të njëjtin ndryshim si midis jush dhe Konventës Kombëtare.(Qesh) ».
Dhe kujton se Esad ishte mik i Francës, se ai kishte bërë shërbime të rëndësishme gjatë tërheqjes serbe dhe se Franca i kishte dhënë Kryqin e Madh të Legjionit të Nderit.
Anatol de Monzie bën një gjest proteste:
"Mund të jetë mirë," tha ai, "të presim derisa dëshmitarët të hedhin dritë mbi këtë pikë. Franca nganjëherë ka vendosur besimin e saj tek njerëzit që nuk e meritonin atë. Nëse tërheqja serbe ishte e mundur, nuk ishte vetëm faji i Essadit, por i gjithë popullit shqiptar.

-Mjeshtër, përgjigjet kryetari, po them vetëm fakte të pakontestueshme.
Ne u japim fjalën dëshmitarëve të drejtpërdrejtë të tragjedisë. Ata që u cituan nga prokuroria dhe nga pala civile pasojnë ata dhe janë njëzëri në konsiderimin se Esad Pasha i ka bërë shërbimet më të mëdha çështjes së aleatëve. Kështu mendon zoti Edouard Julia, kolegu ynë nga “Le Temps”, i cili kujton veçanërisht se tërheqja e ushtrisë serbe, e ndjekur nga Mackensen, u mbrojt anembanë Shqipërisë nga Essad Pasha. Dëshmitari deklaron gjithashtu se ministri francez, i rrethuar në Durrës nga rebelët, ia ka borxh jetën të ndjerit. Më në fund, falë përkushtimit të tij u bë i mundur rindërtimi i ushtrisë serbe, e cila do të luante një rol kaq të rëndësishëm në thyerjen e frontit maqedonas drejt fundit të armiqësive.
Gjenerali Sarrail bëri gjithashtu një nderim të merituar në kujtimin e Essad Pashës, ndihma e të cilit ishte veçanërisht e vlefshme në Selanik. Gjenerali shton se e ka dekoruar me dorën e tij. Z. Gauvain, i “Journal des Débats”, dëshmon në të njëjtin kuptim, duke zbuluar se Essad i refuzoi me përbuzje ofertat madhështore të Austrisë, e cila kërkoi aleancën e tij.
Kështu mendon edhe zoti Graillet, konsull francez në Selanik.

Dëshmitarët e mëposhtëm, të thirrur me kërkesë të mbrojtjes, treguan ndryshe. Para së gjithash, koloneli Lamouche beson se Essad Pasha nuk zotëronte cilësitë që i atribuoheshin. Ky udhëheqës nuk ishte popullor. Dhe shërbimet që ka bërë janë të dyshimta, sepse ai dorëzoi Shkodrën, që ishte kryeqyteti intelektual i Shqipërisë.
Së fundi, nëse serbët kanë mundur t'i shpëtojnë ushtrisë së Mackensen-it, ata ia kanë borxh shumë më tepër shqiptarëve sesa vetë Esadit.
Z. Jacques Ancel, profesor i historisë në Kolegjin Chaptal, ish atasheu i qeverisë ushtarake të Selanikut, është edhe më shprehës.

- Esad Frankofili? tha ai. Ky është mistifikimi më i bukur diplomatik që mund të shihet. Ai ishte sa frankofil, aq edhe austrofil, italofil apo serbofil. Ky njeri nuk kishte mendime të forta. Gjithçka varej nga korsia e motit dhe era. Ai nuk kishte autoritet në vendin e tij, i cili e konsideronte tradhtar.
Z. Gaston Richard, i Petit Parisien, deklaron se në vetë Selanik është shfaqur i dyshuar në qarqet ushtarake. Dhe i ndjeri nuk vlerësohet më mirë nga zoti Hyacinthe Philouze. Më në fund, fisnikët e ndryshëm turq dhe shqiptarë treguan një marrëveshje prekëse, duke ia atribuar Esad Pashës të gjitha të këqijat që i ranë vendeve të Ballkanit.
- Edhe Rustemi deklaroi një nga këto.
Ky i fundit bëri gjithçka që do të kishte bërë çdo shqiptar tjetër nëse do të gjendej përballë Essad Pashës.

Marc DESLEY.

Le Radical
Mardi 30 novembre 1920
Punoi: Fatos Bajraktari

Liberale Newsroom

A mund të shihen si shpresëdhënës politikanët e rinj për të përmbysur raportin tradicional të dy partive të mëdha në qeverisje prej ‘92?

  • Po!
  • Jo!
Powered by the Tomorrow.io Weather API
SHQIPENGLISH