Investimet e Trump në Sazan rrezikojë speciet e mbrojtura - shkruan Media amerikane në një reportazh për Shqipërinë

Ivanka Trump dhe bashkëshorti i saj synojnë të ndërtojnë resorte pranë Peizazhit të Mbrojtur të Nartës në Vjosë

Pamje e Peizazhit të Mbrojtur nga zona e Nartës në Shqipëri, shtëpia e qindra llojeve të shpendëve dhe vendi i zhvillimit të resortit luksoz (Esma Cakir/CBC)

"A i shihni ato pika të bardha rozë para nesh?" pyet Xhemal Xherri, duke parë një lagune përgjatë bregdetit jugor të Shqipërisë, përtej detit Adriatik nga Italia. “Janë Pelikanët dalmat”, - tha Xherri. "Rreth 20 prej tyre."

Zona është një terren jetik për mbarështimin dhe ushqimin për zogjtë e veçantë të Evropës Juglindore – si pelikani dalmat, flamingot rozë, zogjtë e detit dhe lugët – dhe një ndalesë vendimtare në rrugën e migrimit të Adriatikut për zogjtë që shkojnë në Afrikën e Veriut.

Xherri vjen rregullisht në zonë për të studiuar dhe mbledhur të dhëna për rreth 220 lloje të ndryshme shpendësh – disa, si pelikani, të rrezikuar – si menaxher projekti me Mbrojtjen dhe Ruajtjen e Mjedisit Natyror në Shqipëri (PPNEA). OJQ-ja është pjesë e një koalicioni të ambientalistëve, avokatëve dhe politikanëve që përpiqen të mbrojnë ligatinën e fundit të paprekur mesdhetare nga shkatërrimi.

Xhemal Xherri është menaxher i projektit me Mbrojtjen dhe Ruajtjen e Mjedisit Natyror në Shqipëri, një OJQ që është pjesë e një koalicioni të ambientalistëve, avokatëve dhe politikanëve të opozitës që përpiqen të mbrojnë ligatinën e fundit të paprekur të Mesdheut nga shkatërrimi. (Esma Cakir/CBC)

Ata po e bëjnë këtë përmes protestave, fushatave, padive - dhe më e rëndësishmja, thotë Xherri, duke monitoruar 220 speciet e shpendëve në Peizazhin e Mbrojtur të Nartës në Vjosë. Është një strehë e fshehur e plazheve dhe shkëmbinjve; Deti Adriatik me gaz nga njëra anë, laguna e qetë nga ana tjetër.

“Përmes monitorimit kemi parë intensitetin e kafshëve të egra këtu dhe sa është i rëndësishëm për migrimin e shpendëve”, tha Xherri.

Zona tani është nën kërcënim nga dy projekte të pasurive të patundshme luksoze – me vlerë rreth 1.5 miliardë dollarë – të propozuara nga Ivanka Trump, vajza e presidentit të zgjedhur të SHBA-së, Donald Trump, dhe bashkëshorti i saj, Jared Kushner.

Ndërtimi filloi në vitin 2021 pa leje, e cila është marrë që atëherë dhe një vendim gjykate për ta pezulluar dhe është ende në pritje.
Por shumë në këtë vend ballkanik në vështirësi i shohin planet e zhvillimit si thelbësore për të ndihmuar në nxjerrjen e Shqipërisë nga varfëria. Në vitin 2023, PBB-ja e Shqipërisë ishte 19 miliardë dollarë amerikanë, ndërsa ajo e fqinjit të saj italian përtej Adriatikut ishte 2.25 trilion dollarë amerikanë.

Deri në fillim të viteve 1990, pas rënies së perdes së hekurt, Shqipëria ishte një nga vendet më të izoluara në botë, e sunduar nga diktatori komunist paranojak Enver Hoxha, i cili kishte ndërtuar 750,000 bunkerë, me kosto masive, përgjatë bregdetit për ta mbrojtur atë nga një pushtim imagjinar i afërt.

“Ne kemi këtë ishull prej 1,400 hektarësh në Mesdhe”, tha Ivanka Trump për podkasterin Lex Fridman këtë verë. "Ne do të kemi arkitektët më të mirë, markat më të mira ... do të jetë e jashtëzakonshme."
Trump po i referohej Sazanit, një ish-bazë ushtarake në brigjet e ligatinave shqiptare, e cila së bashku me lagunën e Nartës në deltën e lumit Vjosa pritet të shndërrohen në një resort luksoz me vila e me pamje nga një gji që do të notojë me jahte luksoze.
Ambientalistët thonë se planet do të shkatërronin gjithçka, nga streha e zogjve deri te dunat e rërës ku rriten dhe folezojnë breshkat e detit.

'Vetëm maja e ajsbergut'

Xherri dhe ambientalistët e tjerë kanë paditur për të ndalur ndërtimin e Aeroportit Ndërkombëtar të Vlorës. Aeroporti jo vetëm që është në ndërtim e sipër brenda zonës së mbrojtur, por është ngjitur me një tjetër ekosistem të brishtë, Parkun Kombëtar të Lumit të Egër Vjosa. Ambientalistët thonë se këto plane do të bllokonin zogjtë që të fluturojnë nga një zonë e mbrojtur në tjetrën.
Ndërtimi filloi në vitin 2021 pa leje, e cila është marrë që atëherë dhe një vendim gjykate për ta pezulluar është ende në pritje.
“Frika jonë është se nuk do të jetë vetëm resorti apo aeroporti, por se do të ketë edhe gjithë infrastrukturën, rrugët, furnizimin me ujë”, tha Xherri. "Kjo është vetëm maja e ajsbergut."

Speciet e rralla në Nartë 
Tani, vendi është i etur për të zhvilluar qindra kilometra vijën e tij bregdetare .
"Dua që Vlora të bëhet një destinacion kryesor turistik," i tha Reuters kryebashkiaku Ermal Dredha i Vlorës, qyteti ku po ndërtohet aeroporti. "Cilësia fillon me ndërtimin e diçkaje, jo duke shkatërruar, por duke ndërtuar diçka në një mënyrë të qëndrueshme."

Qeveria miratoi një ligj të ri në shkurt që lejon hotelet luksoze në terren pasi të jenë lënë mënjanë për të mbrojtur kafshët e egra të ndjeshme dhe zonat mjedisore. Kritikët thonë se ishte projektuar posaçërisht për zhvillimin e Kushner-Trump, pasi kryeministri shqiptar Edi Rama u takua me ta për të diskutuar mundësinë.

Agron Shehaj, kreu i një partie opozitare, thotë se marrëveshja është më shumë dëshmi se Shqipëria është bërë ajo që ai e quan "një demokraci tipike joliberale". Domethënë, një vend që në letër të paktën ka të drejta demokratike dhe shtyp të lirë, por në fakt qeveriset nga një autokrat, thotë ai, duke iu referuar Ramës, i cili është në pushtet në 12 vitet e fundit.
“Është një marrëveshje private e Ramës që përdor një aset të rëndësishëm të Shqipërisë, pronë e secilit, për vete, vetëm për të marrë mbështetje politike nga Shtetet e Bashkuara”, tha Shehaj në një intervistë për CBC.
Si Rama, i cili kërkoi të punonte me Donald Trump gjatë mandatit të tij të parë si president i SHBA, dhe Kushner kanë mohuar trajtimin e veçantë për shkak të lidhjes së tyre me Trump.

Krahas dyshimeve për akses të privilegjuar, zhvillimi i ardhshëm po ngre gjithashtu çështje të pronësisë së tokës në Zvërnec, një fshat ngjitur ku banorët kanë frikë se tokat tradicionale do të merren nga njerëzit jashtë fshatit.

Billbordet për zhvillimin e Vlorës janë pikasur në autostradat shqiptare. “Dua që Vlora të bëhet një destinacion kryesor turistik”, tha kryebashkiaku i qytetit. (Esma Cakir/CBC)

"Të parët e mi kanë jetuar këtu që në Perandorinë Osmane, më shumë se një shekull më parë," tha një punëtor 80-vjeçar në pension, i cili nuk donte të jepte emrin e tij nga frika e hakmarrjes.

"Të huajt po përpiqen ta vjedhin atë nga poshtë me dokumente false," tha ai, duke iu referuar një ndërtuesi të pasurive të paluajtshme me një akt të kullotës dhe tokës bregdetare që rrethon fshatin, të cilën një gjykatë shqiptare e shpalli skemë mashtruese.
Çështja është ende në apel, por shumë fshatarë, shumica e të cilëve nuk kanë akte, kanë pak besim në qeverinë e tyre.

Në një rrugë të re me shtëpi të sapondërtuara në periferi të qytetit, Vera Biba, 62 vjeçe, dhe bashkëshorti i saj, Vasili, 67 vjeç, qëndruan duke biseduar përpara shtëpisë që kanë ndërtuar dhe tani kanë dalë në pension pas 35 vitesh punë në Greqi.
“Ne duam që fshati ynë të zhvillohet, duam më shumë energji, ujë të pijshëm dhe rrugë, jo të na merret toka”, tha Vera.

"Kur të përfundojë aeroporti, të gjithë këta zogj të mrekullueshëm do të ikin," tha Vasili duke treguar nga larg. “Një grup ambientalistësh erdhën dhe rekomanduan që aeroporti të mos ndërtohet dhe gjithsesi e ndërtuan.”

Ashtu si shumë banorë të Zvërnecit, qytetit pranë ligatinave, Vera Biba është e shqetësuar se qeveria nuk do të bëjë asgjë për të mbrojtur ligatinat apo tokën që u përkasin banorëve të qytetit për breza. (Esma Cakir/CBC)

Dy orë me makinë deri në bregdet, në kryeqytetin shqiptar të Tiranës, Besnik Vathi mbikëqyr një agjenci turistike plot lëvizje pranë sheshit të gjerë Skënderbej, i cili u ndërtua në kohën e komunizmit.

Karriera turistike e Besnikut filloi në fillim të viteve 1980, nën regjimin e izoluar të Hoxhës, kur vetëm grupe të vogla, të monitoruara rreptësisht të huajve nga vende të zgjedhura lejoheshin të vizitonin, dhe burrave u kërkohej të prisnin flokët dhe të rruanin për t'u përshtatur me diktatet kombëtare.

Edhe Besniku është kundër zhvillimit të luksit në deltën e Vjosës, por për arsye të ndryshme.
Ndërsa Evropa Perëndimore përballet me mbiturizmin, Besniku thotë se Shqipëria mund vetëm të ëndërrojë të përballet me sfida të tilla. Ai tha se nëse kryeministri Rama do të interesohej vërtet për të ardhmen e Shqipërisë, ai do të shtynte për marrëveshje që sjellin hotele të larta në ligatinat – jo resorte ekskluzive për më të pasurit.

“Është një vendim politik”, tha Besniku. "Për të zhvilluar turizmin, duhet të ketë hotele që sjellin të ardhura. Ka vetëm një arsye për të shkatërruar natyrën: të jetosh më mirë, me më shumë para. Të sakrifikosh natyrën për të pasur një jetë më të mirë."

Xhemal Xherri e di se shumë shqiptarë, të etur për të parë vendin e tyre të arrijë Italinë dhe vendet e tjera të BE-së përtej detit, ndajnë pikëpamjen e tij. Kjo është arsyeja pse, thotë ai, i takon qeverisë të mbrojë atë që pjesa më e madhe e Evropës ka humbur tashmë.
"Ka presion të madh për të ndërtuar në të gjithë, por megjithatë, ka një mënyrë," tha ai. “Ka edhe alternativa për zhvillim të qëndrueshëm, por qeveria nuk e aspiron këtë”.

Përgatiti: a.m/ Liberale.al