Shqipëria si një nga vendet kandidate për në BE, para se të anëtarësohet sfidën më të vështirë ka luftën ndaj korrupsionit, si dhe të arritjes së një reputacioni më të mirë të menaxhimit të fondeve publike, por po ashtu, si e tillë do ta ketë edhe më të vështirë të përfitojë nga investimet e përbashkëta të Bashkimit Europian, për vitin 2025. Kjo për arsyen se vetë Bashkimi Europian pritet të kalojë nga ana e tij një vit të vështirë dhe për më tepër i duhet të menaxhojë fondet e përbashkëta, për nevojat emergjente.
“Europa do të farkëtohet në krizë dhe do të jetë e destinuar për zgjidhje të miratuara mbi ato kriza”. Kështu tha “babai” i Bashkimit Evropian, Jean Monnet, në vitin 1967 kur u themelua Bashkimi Europian. Në vitin 2025, siguria në kufirin lindor të BE-së, si dhe mungesa mbështetjes së mundshme prej SHBA-së mund t'i shtyjë shtetet anëtare të BE-së të thyejnë xhamin me çdo mjet emergjent për të dalë nga kriza. Dhe emergjencë është: borxhi i emetuar bashkërisht. Pengesa më e madhe mund të jetë vendlindja e Monnet, Franca.
Evropa është jashtëzakonisht e vështirë në reforma në periudha veçanërisht kur nuk sheh ndonjë katastrofë. Idetë e mira si bashkimi bankar dobësohen nga refuzimi i vendeve më të pasura – të udhëhequra nga Gjermania – për të ndarë pasurinë e taksapaguesve. Duhet të lindë një krizë për t'i ndryshuar gjërat. Në vitin 2012, vendet e eurozonës krijuan një mjet të mbështetur nga garancia sovrane, me qëllim për të shpëtuar shtetet dhe bankat e goditura, të cilën e quajtën Mekanizmi Europian i Stabilitetit. Më pas, në vitin 2022, BE nënshkroi rreth 800 miliardë dollarë hua për të ndihmuar shtetet anëtare të rimëkëmben nga pasojat shkatërrimtare të Covid-19.
Në pamje të parë, zgjedhja e mundshme e kreut të CDU-së Friedrich Merz si kancelar gjerman duket një pengesë tjetër e madhe për zhvillimin e mëtejshëm të sipërmarrjeve të përbashkëta. Partia e tij ka kundërshtuar historikisht bashkimin e burimeve të BE-së dhe trazirat politike të Francës mund ta bëjnë atë edhe më të pamundur. Rënia e qeverisë së Michel Barnier ngre rrezikun që udhëheqësit e ardhshëm të ekonomisë së dytë më të madhe të eurozonës të zgjedhin alternativa të tjera, për më pak ashpërsi fiskale.
Megjithatë, kthimi i Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë mund të përshpejtojë lehtësisht një krizë mjaft të madhe në vitin 2025 që trazon aktualisht mbarë kontinentin e vjetër. Trump mund të gjejë një mënyrë për t'i dhënë fund luftës së Rusisë me Kievin. Kjo mund të lidhet me lëshime, si dorëzimi te Presidenti rus Vladimir Putin të pjesëve të Ukrainës dhe zvogëlimin e pranisë ushtarake amerikane në Evropë. Një Putin i “trimëruar” pas kësaj mund të fillojë të kërcënojë shtetet e tjera ish-sovjetike, si Letonia, dhe të grumbullojë më shumë trupa në kufijtë e NATO-s. BE-ja do të duhet të përgjigjet duke riarmatosur vendet e saj, me shpejtësi.
Borxhi i përbashkët nuk është mënyra e vetme për të mbledhur 500 miliardë euro shpenzime shtesë të mbrojtjes, që shihen si të nevojshme. Por është më i logjikshëm. Pjesa më e madhe e rritjes së shpenzimeve të mbrojtjes së shteteve të BE-së në vitin 2024, në mbi 300 miliardë euro, po mbahet nga një grup i vogël, përfshirë Gjermaninë dhe Poloninë. Detyrimi i të gjithëve të inkuadrohen në shpenzime për mbrojtjen do ta bënte më të lehtë arritjen e ekonomive të shkallës, për shembull, duke negociuar më mirë me kompanitë e mbrojtjes.
Mosmarrëveshjet politike nuk janë e vetmja pengesë për huamarrje të përbashkët. Do të ketë gjithashtu mosmarrëveshje shtesë nëse do të shpenzohen të ardhurat në sektorë të mëdhenj të mbrojtjes si ai i Francës, apo në produkte më të lira nga gjetkë. Nëse BE-ja zgjedh të përdorë fondet qendrore, siç bëri me Covid-19, shtetet anëtare pro-ruse si Hungaria mund të argumentojnë se një veprim i tillë bie ndesh me traktatet evropiane.
Megjithatë, pavarësisht nga problemet e saj, Franca ka qenë një nga mbështetësit e hershëm të lidhjeve të përbashkëta të mbrojtjes së BE-së. Dhe ka zgjidhje të ndryshme për problemet e koordinimit të BE-së, si një fond ndërqeveritar i ngjashëm me ESM. Kjo mund të duhet të kapitalizohet drejtpërdrejt nga vendet anëtare, dhe jo nga fondet e BE-së. Por do t'u mundësonte vendeve anëtare të përfitonin përfitimet e huamarrjes së lirë dhe ekonomive të shkallës, duke lejuar gjithashtu qeveritë rusofile të zgjedhin. Lojtarë të tjerë me peshë jashtë BE-së si Britania e Madhe ose Norvegjia madje mund të bashkohen.
Kriza energjetike e BE-së e vitit 2022 tregoi aftësinë e Europës për të ndryshuar me shpejtësi kurs. Nëse do të shfaqej një tjetër emergjencë, kredencialet agresive të Merz-it mund ta bëjnë atë një shitës më të mirë për borxhin e përbashkët të BE-së. Nëse kriza edhe këtë vit do të jetë mjaft e rëndë, 2025 mund të na tregojë edhe një herë se Monnet kishte të drejtë.