Është koha që Meri të blejë një shtëpi. Ajo është lodhur duke dëgjuar zhurmën e komshiut, në apartamentin sipër. Kështu, kontakton agjentin e pasurive të paluajtshme dhe fillon të shikojë për një shtëpi të re. Pasi shikon tre vende, ajo zgjedh njërën prej tyre. Është një shtëpi me një oborr të madh dhe një kuzhinë të gjerë e të këndshme. Për më tepër, shkolla në rrugë përballë shtëpisë së re ka goxha reputacion të madh. Ajo është gati për të bërë ofertën e saj.
Por atë natë, kur kthehet në shtëpi, i lindin disa dilema në kokë: Po sikur një shtëpi tjetër të jetë më e mirë? Po sikur shtëpia tjetër të ketë një oborr më të madh, apo ndoshta të ketë edhe një garazh? Po sikur të jetë më e lirë?!
Të gjithë e kemi gjetur veten në këtë situatë, pavarësisht nëse kur shqyrtojmë ofertat e punës, blerjen e një makine të re, ose takimin me njerëz të rinj. Edhe kur bëhet fjalë për të gjetur dashurinë e jetës, me sa njerëz duhet të takoheni përpara se të vendosim dhe të jemi të qetë? Është një problem që lidh matematikën dhe psikologjinë dhe ka një emër: zgjedhja optimale.
Rregulli 37%.
Pyetja matematikore për Merin (ose dashuria e mundshme) ka të bëjë me maksimizimin e probabiliteteve. Është se sa kohë duhen shpenzuar mbi opsionet e mundshme për të gjetur zgjedhjen optimale para një vendimi përfundimtar dhe të suksesshëm? Sa bretkosa duhet të puthësh për të siguruar shanset për të marrë një princ?
Matematikanët e kanë një përgjigje: 37%.
Ideja është që, nëse ju duhet të merrni një vendim nga 100 opsione të ndryshme, duhet të provoni dhe të zgjidhni (ose të ndaloni) tek 37 të parat. Nëse do të shkoni te opsioni 100 thjesht do të lodheni dhe rrezikoni të mbeteni pa marrë dot një vendim. Rregulli 37% nuk është diçka pa lidhje dhe automatike. Është një periudhë kalibrimi gjatë së cilës mund të identifikoni se çfarë funksionon dhe çfarë jo.
Le të marrim një shembull. Imagjinojeni veten beqar dhe dëshironi një lidhje (Nuk kërkohet imagjinatë). Vendosni të shkoni në 10 takime të ndryshme gjatë disa muajve. Rregulli 37% na thotë se duhet të kënaqeni në tre të parat – të qeshni dhe të pini një ose dy kafe – por mos organizoni një takim të dytë me asnjërin prej tre të parave. Kështu mund të bëni më mirë.
Brian Christian në librin e tij, “Algorithms to Live By: The Computer Science of Human Decisions”, përdor rregullin 37% për të ndihmuar Merin, që të bëjë zgjedhjen e duhur. Siç shkruan ai: “Nëse doni shanset më të mira për të marrë apartamentin më të mirë, shpenzoni 37% të kërkimeve për apartamentin tuaj (njëmbëdhjetë ditë, nëse i keni dhënë vetes një muaj për kërkimin) duke eksploruar të gjitha opsionet”.
Është e padobishme të kërkoni opsione pa fund. Pasi të keni marrë vendimin, është e kotë të ktheheni pas në kohë dhe të bëheni pishman me zgjedhjen tuaj. Ky nuk është thjesht një kompromis intuitiv i kënaqshëm, por është e provuar shkencërisht si zgjidhja më optimale.
Matematika na ofron përgjigjen më të mirë për “problemin e zgjedhjes optimale”. Por ka vetëm një problem të madh me të: njerëzit nuk janë makineri racionale, për të kuptuar dhe përdorur në praktikë probabilitetin. Në fakt, zakonisht e kundërta është e vërtetë. Ne si qenia njerëzore përgjithësisht jemi kaotikë dhe të çrregullt. Pra, i takon psikologjisë të na tregojë se si sillemi në jetë.
Në psikologji dhe ekonomi, ekziston ajo që njihet si shkëmbimi “eksploro/shfrytëzo”. Pra, mes dilemës nëse duhet të shkoni me një “fitore” të garantuar (shfrytëzimi) ose të rrezikoni dhe të shkoni diku tjetër për të gjetur një rezultat të panjohur (eksplorimi). Shkalla në të cilën dikush do të eksplorojë ose shfrytëzojë do të varet nga një mori faktorësh dhe lidhet me atë se sa kurioz ose rrezikues jemi në vetë në jetë.
Sipas një studimi të Ediccot, botuar në Nature, ekstremet e të qenit shumë eksplorues ose shumë shfrytëzues na lënë gjithmonë në disavantazh përballë vendimit më të mirë. Personi që shfrytëzon shumë “mund të nxisë formimin e zakonit”, ndërsa personi që eksploron shumë rrezikon të bëhet “një predikues i të gjitha zanateve, por mjeshtër i asnjërës”. Shfrytëzuesit kur kalojnë normat ngecin në rrugë të keqe, u mungon motivimi dhe mërziten, kurse eksploruesve të tepërt u mungon ekspertiza dhe nuk përjetojnë kurrë asgjë siç duhet. Ajo që Adicott dhe ekipi i tij arritën në përfundim janë “sjelljet më të favorshme që ndodhin rreth një pike ekuilibri midis të dyjave”.
/Liberale.al/
