Sandro Galea
Rektor i Boston University
Po, nxitimi i tepërt mund të çojë në gabime, por e njëjta gjë është e vërtetë edhe për shkencën natyrore, thotë Sandro Galea
Pandemia e Covid-19 ka krijuar një pasiguri të thellë për pothuajse të gjitha aspektet e jetës së përditshme. Ndërsa shpaloset kriza, grupet shkencore në të gjithë botën kanë punuar shpejt për të ofruar analizën e tyre më të mirë të virusit. Si mund të sillet? Si mund ta ndalojmë? A mund të rifillojmë me siguri punën tonë, dhe si mund të balancojmë rreziqet nga virusi me nevojat e mëdha të ekonomisë sonë? Kjo punë ka qenë çështja e jetës së vendimeve të politikave në të gjithë botën.
Të gjitha aspektet e shkencës kanë qenë të rëndësishme për momentin aktual, nga shkencat natyrore që eksplorojnë mekanikën e virusit, deri në shkencat shoqërore që shikojnë sesi popullatat po reagojnë ndaj urdhrave të qëndrimit në shtëpi, deri te shkenca politike që pasqyron kryqëzimin e politikë bërjes dhe shëndeti publik.
Kjo punë ka vazhduar përkundër faktit se momenti aktual është larg idealit për punën e shkencës. Shkenca ka tendencë të jetë më e rëndësishmja në elementin e saj duke punuar me një ritëm të ngadaltë.
Covid-19 na ka detyruar të mendojmë dhe të punojmë ndryshe. Kjo ka rezultuar në disa shkenca të shkëlqyera, disa shkenca mediokre, disa qasje të menduar, nuancash dhe disa shfaqje. Shkurt, ajo ka çuar në shkencë që pasqyron gamën e plotë të përgjigjeve njerëzore ndaj një problemi të vështirë.
Në publikimin e fundit të Anthony Foëler në Bloomberg për të kuptuar se si funksionon shkenca dhe cilat janë vështirësitë thelbësore dhe sa arritje janë bërë muajt e fundit, Foëler thejson se: “Kurimi i koronavirusit nuk është punë për shkencëtarët socialë”. Në këtë publikim, Foëler thotë, “shkenca sociale vuan nga një mori patologjish”, duke vënë në dyshim motivet dhe aftësinë e tij për të punuar shpejt dhe me saktësi gjatë krizës aktuale. “Të nxitosh për të botuar rezultate në kohë do të thotë më shumë pakujdesi dhe premtimi për një raportim të favorshëm të lajmeve në një kohë krize shtrembëron edhe më tej stimujt,” shkruan ai.
Nëse kjo do të ishte një këndvështrim kritik ndaj shkencës në përgjithësi, ne mund të argumentojmë meritat e saj. Unë vetë jam një shkencëtar dhe mund të tregoja shumë shembuj të shkencës së botuar që mendoja se ishin të konceptuara keq ose të dredhura për tu bërë me nxitim. Gjithashtu mund të tregoja shumë shembuj të tjerë të shkencës të bërë mirë dhe me besueshmëri në rrethana të vështira. Për shembull, megjithë presionin e madh të presidentit amerikan për të thënë se hidroksilklorina ka dobi në trajtimin e Covid-19, shkenca ka treguar me vendosmëri se nuk ka. Në mënyrë të ngjashme, shkenca po thekson se një ngarkesë jo proporcionale e Covid-19 bie mbi popullsitë e margjinalizuara, duke sugjeruar kryesisht se nga kjo krizë kemi mësuar se tashmë është nevoja për të ndërtuar një botë më të drejtë.
Por Foëler nuk po e kritikon shkencën në tërësi. Përkundrazi, ai synon në veçanti shkencat sociale. Problemi është se, nuk ka asnjë argument që të merret parasysh se të metat që përmend Foëler janë të rëndësishme vetëm për shkencën sociale, ose, për këtë çështje, për shkencën natyrore, ose ndonjë kategori tjetër shkencore individuale.
Shkenca synon të zbulojë të vërtetat universale. Ne e bëjmë këtë përmes vëzhgimit dhe eksperimentimit sistematik, të kryer në mënyrë rigoroze dhe të rishikuar nga kolegët që i përkasin të njëjtës fushë kërkimi. E gjithë shkenca e bën këtë, dhe e gjithë shkenca është testuar gjatë këtij momenti Covid-19. E gjithë shkenca ka pasur rastet e saj të suksesit dhe të metat e saj. Të veçosh shkencat shoqërore është shumë selektive dhe, do të thoja, e padrejtë.
Shtimi i një nuance ironie në rastin e Foëler-it është fakti se përparimet më të rëndësishme në lidhje me Covid-19 ka të ngjarë të dalin nga shkencat shoqërore. Për shembull, në fushën time të shëndetit publik, ne e dimë se shëndeti formohet nga kushtet sociale, ekonomike dhe mjedisore në të cilat jetojmë. Mjekët dhe ilaçet na trajtojnë kur jemi të sëmurë, por kushtet sociale përcaktojnë nëse sëmuremi apo jo. Në këtë kuptim, Foëler është i saktë duke thënë se shkencëtarët socialë nuk mund të kurojnë koronavirusin. Por ajo që mund të bëjmë është të kontribuojmë në një organ dijesh që krijon një botë në të cilën kërcënimet infektive siç është Covid-19 nuk mund të shndërrohen në pandemi të ndalimit të botës.
Po, ne aktualisht jemi të shqetësuar me biologjinë e koronavirusit, dhe me identifikimin e një vaksine, ku tashmë janë bërë telenovelë. Kjo është punë urgjente, e cila kërkon përqendrim të veçantë dhe afategjatë në shkencat natyrore. Por pyetjet kryesore në planin afatmesëm dhe afatgjatë do të jenë për mënyrën sesi përgatitemi për pandemitë e tjera, si sjellja njerëzore mund të përshtatet në kohë pasigurie, si e kuptojmë rrezikun, si e vlerësojmë koston e qasjeve të ndryshme, si trajtojmë shëndetin mendor nga barra shëndetësore e Covid-19, dhe si i ngushtojmë boshllëqet shëndetësore. Këto janë pyetje për shkencat sociale.
Adresimi i Covid-19 është një ndërmarrje gjithëpërfshirëse. Bota ka nevojë për shkencë sociale tani më shumë se kurrë.
