Aranit Muraçi
Më e dëmshmja për një biznes është mbajtja e tij nën presionin e vazhdueshëm të kontrolleve, duke e konsideruar të dyshuar të përjetshëm dhe duke e zbatuar politikën fiskale të fokusuar vetëm mbi atë. Është një thënie lapidare, që përdoret nga ekonomistët dhe vlen edhe për të gjithë qytetarët, të cilët paguajnë taksa. Kur vjen puna për transparencë, se ku shkojnë paratë që paguajnë qytetarët, a kthehen ato në të një të mirë publike, askush nuk jep përgjigje.
Mjafton një këndvështrim i buxhetit të vitit 2023, për të kuptuar çudirat dhe paradokset e ekonomisë shqiptare. Bujqësia që është sektori kryesor i prodhimit në vendin tonë vazhdon të jetë një sektor “i persekutuar” i politik-bërësve. Edhe pse zë përqindjen më të lartë të prodhimit dhe numrit më të madh të punësimit, sektori i bujqësisë përfshirë peshkimin dhe pyjet do të përfitojë nga buxheti i shtetit gjatë vitit 2023 po aq para se edhe shuma totale që do të marrin të gjitha ata që trajtohen me asistencë sociale, rreth 90 milionë euro. Nëse shtojmë edhe paratë që janë planifikuar për Çështjet e Përgjithshme të Punësimit (rreth 30 milionë euro), ku nuk dihet se për çfarë shpenzimesh bëhet fjalë, atëherë mbështetja për bujqësinë mund të konsiderohet qesharake, siç edhe në fakt i tillë është rendimenti i ekonomisë sonë në tërësi.
Një tjetër çudi që provon prapambetjen tonë ekonomike është Arsimi. Rreth 260 milionë euro do të shkojnë për arsimin bazë (cikli 9 vjeçar) kurse për arsimin e lartë dhe shkencën do të shkojnë vetëm 130 milionë euro. Arsimi i mesëm do të përfitojë rreth 80 milionë euro dhe ai profesional rreth 35 milionë euro, kurse arsimi ushtarak 15 milion euro. Nga ana tjetër 190 milionë euro do të shkojnë për ushtrinë. Sistemi i Burgjeve dhe Shërbimi i Provës (mbi 70 milionë euro), Emergjencat Civile (50 milionë euro), Mbrojtja e Konsumatorit (25 milion euro). Pra, Shqipëria paguan më shumë para për të burgosurit, për emergjencat që kur bie zjarr shpresojnë të bjerë shi dhe për mbrojtjen e konsumatorit që nuk di se çfarë ha dhe pi, sesa për mbi 120 mijë studentë, pa llogaritur studiuesit, stafet pedagogjike dhe personelin e oborreve akademike.
Pothuajse në shpenzimet e planifikuara, në të gjithë sektorët nuk ka asnjë studim ose arsye të shëndoshë për të kuptuar se si ndahen dhe shpenzohen paratë. E kundërta, ka arsye për të kuptuar se 650 milionë euro nga të ardhurat e këtij viti do të shkojnë për të paguar borxhin publik.
Për vitin 2023, shpenzimet e planifikuara janë 698 miliardë Lekë, ose rreth 7 miliard euro. Peshën më të lartë të shpenzimeve e zë funksioni Mbrojtja Sociale me 28.4% të totalit të shpenzimeve plan 2023. Shpenzimet për mbrojtjen sociale planifikohen rreth 9.1% e PBB-së në 2023. Shëndetësia zë 9.4% ndaj totalit të shpenzimeve dhe Arsimi” 7.3% të totalit të shpenzimeve buxhetore për vitin 2023.
Janë 173 miliard lekë, rreth 25% e totalit të shpenzimeve buxhetore, që raportohen në kategorinë Shpenzime të tjera të paklasifikuara. Këtu përfshihen: shpenzimet e pushtetit vendor (65.6 miliardë lekë), pagesat për shërbimin e borxhit (61.0 miliardë lekë), fondi rezervë (15.5 miliardë lekë), mbështetje buxhetore sektori energjetik (12.0 miliardë lekë), kontigjenca për politika pagash dhe pensionesh (8.3 miliardë lekë), fondi i rindërtimit (5 miliardë lekë), shpenzime të tjera (5.4 miliardë lekë). Pavarësisht planifikimit si kategori e veçantë, në fund të vitit, me konsolidimin e buxhetit faktit, shpenzimet e paklasifikuara shpërndahen sipas funksioneve përkatëse ku realizohen, duke krijuar diferenca midis planit dhe faktit të shpenzimeve buxhetore sipas funksioneve.
Mbrojtja Sociale 198.2 miliardë lekë
(28.4% e totalit të shpenzimeve ose 9.1% e PBB-së), ku mbulohen programe si Sigurimet Shoqërore, Pensionet dhe Papunësia (160 miliardë lekë), Përkujdesi Social, Paaftësia dhe Ndihma Ekonomike (29.5 miliardë lekë), Mbështetje Sociale për Ushtarakët (5.2 miliardë lekë), Strehimi Social (2.5 miliardë lekë).
Shëndetësia 65.7 miliardë lekë
(9.4% e totalit të shpenzimeve ose 3% e PBB-së), ku mbulohen programe si Shërbimi i Kujdesit Spitalor (43 miliardë lekë), Shëndeti Publik (4.1 miliardë lekë), Mbështetje për Shëndetësinë Ushtarake (1.6 miliardë lekë) dhe të tjera shpenzime për shëndetësinë (17 miliardë lekë);
Çështjet ekonomike – 54.5 miliardë lekë
(7.8% e totalit të shpenzimeve ose 2.5% e PBB-së), ku mbulohen progra Sistemi i Burgjeve dhe Shërbimi i Provës (7 miliardë lekë), Emergjencat Civile (4.6 miliardë lekë), Mbrojtja e Konsumatorit (2.2 miliardë lekë), me si Transporti (33 miliardë lekë), Bujqësia, Peshkimi dhe Pyjet (9.5 miliardë lekë), Çështjet Ekonomike (9.5 miliardë lekë), Çështjet e Përgjithshme të Punësimit (2.6 miliardë lekë);
Arsimi – 51 miliardë lekë
(7.3% e totalit të shpenzimeve ose 2.3% e PBB-së), ku mbulohen programe si Arsimi Bazë (25.3 miliardë lekë), Arsimi Universitar dhe Shkenca (12.9 miliardë lekë), Arsimi i Mesëm (8 miliardë lekë), Arsimi Profesional (3.4 miliardë lekë), Arsimi Ushtarak (1.4 miliardë lekë);
Shërbimet e përgjithshme publike
50 miliardë lekë (7.2% e totalit të shpenzimeve ose 2.3% e PBB-së), ku mbulohen programe si Shërbimet Qeveritare, Administrata Publike dhe e-Qeverisja (14.5 miliardë lekë); Organet Ekzekutive – Planifikim, Menaxhim dhe Administrim (14 miliardë lekë), Organet Legjislative – Gjykatat dhe Pushteti Gjyqësor (11 miliardë lekë); Kompensimi i Pronave (3.8 miliardë lekë), Shërbimet Diplomatike (2.6 miliardë lekë), Shërbimi Informativ Shtetëror (1.9 miliardë lekë), Prefekturat dhe Gjendja Civile (1.2 miliardë lekë), Rehabilitimi i të Përndjekurve Politik (1 miliard lekë);
Rendi dhe siguria publike
37.1 miliardë lekë (5.3% e totalit të shpenzimeve ose 1.7% e PBB-së), ku mbulohen programe si Policia e Shtetit (19.5 miliardë lekë), Sistemi i Burgjeve dhe Shërbimi i Provës (7 miliardë lekë), Emergjencat Civile (4.6 miliardë lekë), Mbrojtja e Konsumatorit (2.2 miliardë lekë), Garda e Republikës (2 miliardë lekë), SPAK dhe Institucionet e Drejtësisë (1.8 miliardë lekë);
Strehimi dhe komoditetet komunitare
36.2 miliardë lekë (5.2% e totalit të shpenzimeve ose 1.7% e PBB-së), ku mbulohen programe si Furnizimi me Ujë, Kanalizimet dhe Ujitja (17 miliardë lekë), Fondi Shqiptar Programe Zhvillimit (13.8 miliardë lekë), Mbështetje për Energjinë (3.6 miliardë lekë); Mbështetje për Komunikacionin, Mbetje për Industrinë, Urbane dhe Burimet Njerëzore (1.8 miliardë lekë);
Mbrojtja
26 miliardë lekë (3.7% e totalit të shpenzimeve ose 1.2% e PBB-së), ku mbulohen programe si Forcat e Luftimit (18.3 miliardë lekë) dhe Mbështetja e Luftimit (7.7 miliardë lekë);
Funksione të tjera me peshë më të ulët në buxhet janë: Argëtimi, Kultura dhe Çështje Fetare (5.4 miliardë lekë në peshë 0.8% e totalit të shpenzimeve) dhe Mbrojtja e Mjedisit (1.2 miliardë lekë në peshe 0.2% të totalit të shpenzimeve buxhetore).
Për vitin 2023, shpenzimet sipas funksioneve janë planifikuar me rritje 9% krahasuar me planin 2022. “Mbrojtja” është funksioni me rritjen më të lartë të shpenzimeve buxhetore (25% rritje nga buxheti fillestar 2022), ndërsa “Mbrojtja e mjedisit” është funksioni me rënien më të lartë (29% rënie krahasuar me buxhetin fillestar 2022).
/Liberale.al/
