Nga Aranit Muraçi
“Nëse do të mbjellësh për një vit, mbill misër e grurë. Nëse kërkon që të mbjellësh përgjithmonë, mbill arsim e kulturë”. Këtë shprehje të Sami Frashërit me siguri nuk e kanë dëgjuar vetëm bashkëkombësit e tij, ose më saktë nuk e kanë respektuar qeveritë e vendit të origjinës së tij.
Si të mos mjaftojë problematika që i shoqëron, si falsiteti, mediokriteti, në ndonjë rast edhe absurditeti, të dhënat e fundit zyrtare tregojnë se, në vend që të investohet më shumë nga totali i shpenzimeve publike, për të rregulluar raportin që kemi me arsimin dhe kulturën në krahasim me vendet e tjera të rajonit, qeveria shpenzon çdo vit e më shumë gjithmonë e më pak në këto sektorë.
Në vitin akademik 2021-22, në fushat e studimit të lidhura me kulturën sipas të dhënave të INSTAT janë regjistruar 16.146 studentë, të cilët përbëjnë 13,0 % të totalit të regjistrimeve për këtë vit akademik, duke shënuar një rënie me 1,5 pikë përqindje krahasuar me vitin e kaluar. Kultura mbetet më e preferuara nga femrat, përkatësisht 14,5 % femra dhe 11,0 % meshkuj ndaj totalit të regjistrimeve për secilën gjini. Në këtë vit akademik, në totalin të studentëve të regjistruar në fushat e lidhura me kulturën, “Gjuhët” dhe “Arkitekturë e Ndërtim” janë fushat e studimit më të preferuara nga studentët, përkatësisht me 35,9 % dhe 35,0 %.
Informacioni mbi punësimin në kulturë është siguruar nga Anketa e Forcave të Punës dhe përfaqëson punësimin e individëve në moshën 15 vjeç e lart sipas aktiviteteve ekonomike ose sipas profesioneve të cilat lidhen me fushën e kulturës.
Në vitin 2021, janë të punësuar në një aktivitet kulturor ose në një profesion kulturor 21.078 individë që përbëjnë 1,7 % të punësimit gjithsej. Krahasuar me vitin e kaluar, punësimi në kulturë pësoi një rritje me 0,2 pikë përqindje. Shumica e të punësuarve në kulturë janë meshkuj, respektivisht 58,3 % në vitin 2021. Krahasuar me vitin e kaluar, kjo përqindje është rritur me 1,5 pikë përqindje. Përqindja që zënë femrat në punësimin në kulturë ka një vlerë më të ulët krahasimisht me përqindjen që ato zënë në punësimin e gjithë ekonomisë (44,5 %). Ndërkohë që të rinjtë në moshën 15-29 vjeç përbëjnë vetëm 21,4 % të punësimit gjithsej në vend, pjesëmarrja e tyre në punësimin në kulturë është më e lartë, 30,2 %, në vitin 2021. Krahasimisht me vitin e kaluar ka pësuar rënie me 3,8 pikë përqindje.
Të punësuarit me arsim të lartë përbëjnë pjesën më të madhe të të punësuarve në punësimin në kulturë, 65,1 % në vitin 2021. E kundërta ndodh me shpërndarjen e punësimit gjithsej sipas nivelit arsimor ku të punësuarit me arsim të lartë përbëjnë vetëm 22,5 % të të punësuarve gjithsej.
Por paradoksalisht edhe pse është rritur numri i të punësuarve, ka rënë numri i studentëve si dhe numri të interesuarve për të lexuar libra. Sikurse rezulton se janë ulur gjatë vitit të fundit edhe shpenzimet publike të qeverisë për kulturën.
Në vitin 2021, rritja më e lartë e çmimeve për mallrat dhe shërbimet kulturore është shënuar për kategorinë “Shërbime kulturore” me 0,9 %. Ndërsa ulja më e madhe vërehet në kategorinë “Libra” me 0,4 %. Sa i përket shpenzimeve publike për fushën Argëtim, Kulturë dhe Çështje Fetare, këto shpenzime, ndër të tjera edhe pse përbëjnë rëndësi për konsolidimin dhe promovimin e vlerave artistike, artit dheaktiviteteve kulturore në arenën kombëtare dhe ndërkombëtare.
Në 2021, mbi shpenzimet publike për fushën e kulturës nga të dhënat e siguruara nga INSTAT dhe Ministria e Financave dhe Ekonomisë, rezulton se ato kanë qenë 7.542 mln lekë. Këto shpenzime përbëjnë 1,27 % të shpenzimeve publike gjithsej për vitin 2021 dhe zënë një peshë prej 0,40 % në PBB-në totale. Krahasuar me vitin 2020, shpenzimet publike për kulturën shprehur si përqindje ndaj PBB-së janë ulur me 0,02 pikë përqindje, ndërsa në përqindje ndaj totalit të shpenzimeve publike janë ulur me 0,01 pikë.
Pjesëmarrja në aktivitete kulturore ka një ndikim të konsiderueshëm në mirëqenien e individit. Nga të dhënat e Ministrisë së Kulturës lidhur me numrin e aktiviteteve të organizuara në institucionet qendrore të artit si dhe pjesëmarrjen për secilin institucion. Gjatë vitit 2021, janë organizuar gjithsej 512 shfaqje dhe premiera në institucionet qendrore të artit. Krahasuar me vitin 2020 (pandemia), ky tregues ka pësuar rritje. Kultura lidhet ngushtësisht edhe me turizmin. Në institucionet qendrore të artit, gjatë vitit 2021 morën pjesë në aktivitetet kulturore 38.091 spektatorë, 39,8 % e të cilëve janë të huaj. Frekuentimi më i lartë në institucionet e trashëgimisë kulturore ishte nga vendasit me 60,2 %. Kalatë dhe Monumentet janë pasuritë të cilat janë frekuentuar më së shumti nga vizitorët e huaj, ndërkohë vizitorët vendas kanë preferuar më shumë Parqet arkeologjike.
/Liberale.al/
