Economicus

Principizmi në Etikën Biomjekësore: Respektimi i Autonomisë, Jo keqbërjes, mirëdashjes dhe drejtësisë

Shkruar nga Liberale

G. M. Trujillo, Jr.

Disa eticienë i drejtohen një teorie etike, një shpjegimi të përgjithshëm se kur dhe pse veprimet janë të gabuara apo jo. Për shembull, Kantianët argumentojnë se ju duhet t'i trajtoni të gjithë njerëzit me dinjitet dhe të veproni vetëm sipas rregullave që të gjithë mund t'i miratojnë. Konsekuencialistët argumentojnë se ju duhet të zgjidhni çdo veprim që prodhon efektet më të mira për ata që janë të përfshirë në veprimin që ti do të bësh (ose shmang më të këqijat). Eticienët e virtytit argumentojnë se veprimet duhet t'i ndihmojnë njerëzit të formojnë karaktere më të mira ose të jetojnë jetë më të mirë. Dhe eticienët e kujdesit argumentojnë se mbi të gjitha duhet të marrim parasysh ndjenjat tona dhe marrëdhëniet që ndajmë.

Por ka mosmarrëveshje të thella midis përkrahësve të këtyre teorive të ndryshme etike. Dhe këto mosmarrëveshje ndonjëherë çojnë në ngërç në vendimmarrjen etike. Në përpjekje për të adresuar këtë ngërç, Tom Beauchamp dhe James Childress zhvilluan një qasje të re ndaj vendimmarrjes etike në librin e tyre të vitit 1977, Parimet e Etikës Biomjekësore. Ata zhvilluan një sërë parimesh me të cilat shumica e eticienëve mund të pajtohen, një qasje e quajtur principizëm. Ata shpresonin se këto parime thelbësore do të ishin mjaft të detajuara për të udhëhequr analizat dhe vendimet, por mjaft fleksibël për t'u përshtatur me rastet dhe kulturat e ndryshme.

Libri i tyre, tani në botimin e tetë, ndihmoi në organizimin e fushës së etikës mjekësore dhe mbetet një tekst standard. Ata mbrojnë katër parime si thelbësore për etikën mjekësore: respektin për autonominë, mosdashakeqësinë, mirësinë dhe drejtësinë. Këtu unë shpjegoj çdo parim duke përdorur shembuj nga praktika mjekësore bashkëkohore.

"Parimet e etikës biomjekësore" nga Tom Beauchamp dhe James Childress

Respekti për autonominë

Respekti për autonominë përqendrohet në respektimin e kapaciteteve të personave për të marrë vendime për veten e tyre. Në mjediset klinike, mjekët zakonisht vlerësojnë kapacitetet vendimmarrëse të pacientëve duke kontrolluar nëse pacientët mund të kuptojnë diagnozën dhe opsionet e disponueshme të trajtimit, të vlerësojnë rreziqet dhe përfitimet e trajtimeve dhe të ofrojnë arsye për vendimet e tyre. Të rriturit kompetentë përgjithësisht supozohet se janë në gjendje të vendosin se çfarë të bëjnë me kujdesin e tyre shëndetësor, për sa kohë që profesionistët mjekësorë shpjegojnë diagnozën dhe opsionet e trajtimit në mënyra që pacientët i kuptojnë.

Por autonomia ëshë përshkallëzuar. Pra, edhe pse fëmijët nuk kanë kapacitet për të miratuar procedura të ndërlikuara, invazive, ata mund të zgjedhin drekën ose kanalin e tyre televiziv.

Megjithatë, aftësitë e pacientëve për të marrë vendime mund të dëmtohen, për shembull nga qetësimi ose rënia pa ndjenja. Për të respektuar autonominë e pacientit në këto rrethana, praktikuesit duhet të inkurajojnë direktivat paraprake, testamentet e jetesës dhe bisedat e qarta me të dashurit rreth cilësisë së jetës dhe çfarë duhet të ndodhë nëse pacienti ka nevojë për ringjallje (p.sh, CPR) ose mbështetje për jetën (p.sh. frymëmarrje dhe ushqyerje me tuba). Këto dokumente dhe biseda u mundësojnë ekipeve mjekësore dhe familjeve të respektojnë autonominë e pacientit, edhe kur pacienti nuk mund të vendosë në atë moment.

Jo keqbërja dhe dobia

Mos keqbërja do të thotë të shmangësh dëmin, dhe mirësi do të thotë të bësh mirë. Së bashku, ato përfaqësojnë dy anët e së njëjtës medalje, pasi mjekësia shpesh vendos shëndetin si destinacion, por trajtimet e dhimbshme dhe të rrezikshme janë rruga e saj për tek shëndeti. Ju mund të dëgjoni shpesh mjekët që thonë: "Së pari, mos bëni dëm", gjë që përputhet me moskeqësinë. Ose, “Kuro ndonjëherë, trajto shpesh, ngushëllo gjithmonë”, e cila liston gjërat e mira që bëjnë praktikuesit, veçanërisht duke qenë njerëzorë në situatat, stresuese dhe të pafuqishme me të cilat përballen pacientët. Në bisedat për mosdëmtimin dhe dobinë, praktikuesit shpesh balancojnë dëmet dhe përfitimet e opsioneve të disponueshme.

Megjithatë, moskeqbërja dhe dashamirësia ndonjëherë bien ndesh me autonominë. Për shembull, mjekët dikur ndiheshin komod me paternalizmin, duke tejkaluar dëshirat e pacientëve për të bërë atë që është më e mirë për ta. Një mjek paternalist në vitet 1970 mund të mos i kishte thënë një pacienti për kancerin e mushkërive të patrajtueshëm, terminal, për të shmangur shqetësimin e pacientit. Ai mendonte se do i bënte keq nëse do ja tregonte, por në këtë m mënyrë kemi tejkaluar autonominë, të drejtën e pacientit për tu informuar për sëmundjen e tij. Sot, një paternalizëm i tillë shpesh dënohet.

Sidoqoftë, konfliktet midis parimeve ende ekzistojnë. Merrni me mend një pacient me një kod të rreptë fetar, i cili refuzon trajtime të thjeshta por jetëshpëtuese si transfuzionet e gjakut. Mjekët mund të rekomandojnë transfuzionin për ta ndihmuar pacientin të mbijetojë (përfitim), por ata mund të respektojnë autonominë e pacientit për të refuzuar, edhe nëse kjo çon në vdekje.

Drejtësia

Drejtësia ka të bëjë me shpërndarjen e përfitimeve dhe barrëve në shoqëri: njerëzit duhet të marrin atë që është e drejtë. Për etikën mjekësore, kjo do të thotë të pyesësh se kujt i shërben një institucion dhe me çfarë kostoje. Për shembull, shumë vende të pasura u ofrojnë qytetarëve të tyre akses në kujdesin shëndetësor të financuar nga shteti. Ata mendojnë se ofrimi i barnave për qytetarët është i drejtë dhe se qasja e lehtë tek mjekët e kujdesit parësor dhe mjekësia parandaluese ulin kostot e përgjithshme dhe rritin rezultatet shëndetësore. Disa vende zgjedhin të rishpërndajnë pasurinë përmes taksave për të kontribuar drejt përmirësit të jetës së qytetarëve të tyre, pra të kujdesen jo vetëm për ata që mund të përballojnë sigurimet private ose shpenzimet e urgjencës por edhe për ata që nuk munden.

Çështjet sistemike janë komplekse, duke përfshirë politikat, administratorët dhe ligjvënësit. Prandaj, disa mjekë përgjigjen se praktikuesit e kujdesit shëndetësor nuk mund t'i drejtohen drejtësisë pranë shtratit dhe duhet të kujdesen vetëm për pacientët përballë tyre. Por praktikuesit mund të mbrojnë drejtësinë. Ata gjithmonë mund të pyesin nëse një praktikë, departament ose organizatë mund të akomodojë më mirë grupet e margjinalizuara ose të përmirësojë aksesin në burime.

Një shembull bashkëkohor është ofrimi i kategorive që konfirmojnë gjininë në dokumentet dhe kalimi në pyetje specifike që një praktikë duhet t'i dijë (në vend që të mbështetet në gjeneralitete të bazuara në seks ose gjini). Për shembull, në vend që një kirurg kolorektal të pyeste nëse pacientët janë "meshkuj", ajo mund të pyeste për moshën dhe nëse ata kanë prostatë. Cilësitë ose pyetjet specifike mund të jenë më të rëndësishme se gjinia ose seksi. Disa pacientë transgjinorë raportojnë se paragjykimi ose stigma i pengon ata të kërkojnë kujdes mjekësor. Si qytetarë me të drejta për kujdes shëndetësor, ata përballen me ngarkesa të panevojshme emocionale dhe u mungon qasja e drejtë në burimet mjekësore. Por ofrimi i trajnimeve më të mira për ekipet e kujdesit shëndetësor, rivlerësimi i procedurave dhe marrja në konsideratë e përvojave të pacientëve mund të përmirësojë aksesin në burimet e komunitetit. Dhe kjo është më e drejtë.

Respekti për autonominë, jo keqbërjen, dashamirësinë dhe drejtësinë funksionojnë më së miri së bashku: asnjë parim i vetëm nuk ka gjithmonë përparësi. Në situatat kur parimet bien ndesh, Beauchamp dhe Childress argumentojnë se eticienët duhet të punojnë për të balancuar kërkesat konkurruese të parimeve me rastet. Ndërsa kjo nuk garanton asnjë verdikt të veçantë, Beauchamp dhe Childress argumentojnë se ky dialog kritik dhe i hapur, që përfshin të gjithë palët e interesuara, ofron mundësinë më të mirë për të zgjidhur problemet etike. Duke pasur parasysh ndikimin e qasjes së tyre, ata mund të kenë shumë të drejtë. /Liberale.al

Liberale Newsroom

Poll
SHQIPENGLISH