Universiteti i Harvardit ka një shtesë në kurset e tij të gjuhës. Departamenti i gjuhëve dhe qytetërimeve të Lindjes së Afërt (NELC), i cili ofron aramaisht, persisht, turqisht, jidish dhe gjuhë të tjera, ka futur këtë simestër edhe gjuhën shqipe.
Edona Cosovic, e bija e emigrantëve shqiptarë nga Mali i Zi, ishte një nga studentët që bëri kërkesën për futjene gjuhës. E rritur në Shtetet e Bashkuara, ajo mësoi të fliste shqip joformalisht në shtëpi, por e kuptoi se ishte e vështirë të ruante gjuhën, pavarësisht dëshirës së madhe për ta bërë këtë.
“Kur isha fëmijë, prindërit e mi nuk kishin burimet për të na marrë televizionin shqiptar,” thotë ajo. “Ne jemi në shkollë gjithë ditën, dëgjojmë TV amerikan, gjithçka është në anglisht, dhe ata gjithashtu po përpiqen të mësojnë anglisht sepse po punojnë këtu dhe po përpiqen gjithashtu të bëjnë para, kështu që ne e humbasim gjuhën shumë shpejt, brenda një brezi.”
Në mars 2022, Cosovic pyeti për mundësinë e ndërtimit të një kursi në Harvard. Ajo foli me Eva Stathi Misho, një koordinatore studentore e NELC e cila ishte e etur për të ndihmuar. Para se të vinte në Shtetet e Bashkuara për të studiuar në Kolegjin Hellenic në Brookline, Stathi Misho studioi gjuhë dhe letërsi shqipe në Tiranë. Ajo shpesh pyetet se çfarë gjuhe flitet në Shqipëri. Kursi, beson ajo, do ta bëjë përgjigjen për këtë pyetje pak më pak të errët. Kjo tregon se “ne ekzistojmë [dhe] kemi një gjuhë,” thotë ajo. Ajo po u mëson djemve të saj shqip duke u lexuar dhe folur në gjuhën e saj amtare.
Harvard është i vetmi universitet që ofron shqip. Megjithatë, gjuha ka një trashëgimi të gjatë mësimore në Shtetet e Bashkuara. Siç shkruane dhe Harvard Magazine, e nxitur nga valët e hershme të emigrantëve shqiptarë, Kolumbia e mësoi atë me ndërprerje nga viti 1932 deri në vitet 1960. E konsideruar gjerësisht ndër gjuhët më të vështira për t’u mësuar, shqipja mësohet vetëm në disa institucione të zgjedhura amerikane, duke përfshirë Universitetin Shtetëror të Arizonës, Universitetin DePaul dhe Kolegjin Mercy në Dobbs Ferry, Nju Jork.
E standardizuar në vitin 1972, shqipja ka dy dialekte kryesore, të kuptueshme reciprokisht – gegërishten veriore dhe toskërishten jugore – si dhe disa nëndialekte dhe variante të tjera. Gjuha përbën degën e saj të vetme të familjes së gjuhëve indo-evropiane dhe ka një gramatikë komplekse me pesë rasa dhe gjashtë mënyra. Përveçse është gjuha zyrtare e Shqipërisë dhe gjuha zyrtare e Kosovës, ajo flitet nga komunitetet pakicë në vende të tjera të Ballkanit, duke përfshirë Maqedoninë e Veriut, Malin e Zi, Kroacinë, Serbinë dhe Bullgarinë, si dhe në Greqi, Itali dhe Turqi.
Faton Limani, administrator i studimeve pasuniversitare në departamentin e Letërsisë Krahasuese, bashkëpunoi me Stathi Mishon për të gjetur një shtëpi për kursin. Kur filloi pandemia, ai dhe gruaja e tij themeluan një program online shqip për fëmijët pa akses në mësimin e gjuhës. Tani ai u mëson shqip studentëve të Harvardit në kursin e ri. Kursi ka për qëllim të sigurojë që kushdo që dëshiron të mësojë shqip do të ketë mundësinë, thotë ai.
Sipas marrëveshjeve ndërmjet Fakultetit të Arteve dhe Shkencave të Harvardit dhe universiteteve të tjera, studentët nga Brown, Tufts dhe MIT kanë të drejtë të regjistrohen për këtë kurs. Megjithatë, shpresa është që të zgjerohet programi për të përfshirë shqipen e mesme dhe të avancuar. Me një ofertë të plotë kursi, studentët që janë të interesuar të testojnë gjuhën shqipe jashtë kërkesave të gjuhës së huaj mund ta bëjnë këtë në Harvard, pa pasur nevojë për një ekzaminues të jashtëm.
Nader Uthman, drejtor i programit të gjuhëve moderne të NELC, ka mbështetur iniciativën për futjen e shqipes, duke përmendur kërkesat e studentëve. “Shpesh zbulojmë se interesat e studentëve tanë në LCTL [gjuhët më pak të mësuara] kanë të bëjnë me interesat e tyre akademike, kuriozitetin për kulturat e ndryshme ose trashëgiminë e tyre,” tha ai përmes emailit. “Duke u ofruar studentëve tanë mundësi të tilla më mirë u mundëson atyre të bëhen qytetarë globalë duke zgjeruar aftësitë e tyre kulturore, aftësinë e tyre për të ndërmarrë kërkime të pavarura [dhe] për të ndjekur një shumëllojshmëri më të gjerë opsionesh karriere.”
Mbështetja institucionale për gjuhët e rralla, të vogla dhe më pak të mësuara ka tendencë të jetë më e vështirë për t’u arritur. Ka më shumë se gjashtë milionë shqipfolës vetëm në Evropën Juglindore dhe një diasporë e madhe e shpërndarë në të gjithë globin, duke përfshirë 200,000 njerëz në Shtetet e Bashkuara, shkruan Magazine Harvard./Liberale.al
