Letërsi

Plaka që trembi murtajën

Shkruar nga Liberale
Plaka që trembi murtajën

Mark Simoni

Megjithëse pati kaluar këtyre anëve dy tri herë në njëqind vjet, askush nuk mund të thoshte se si e çfarë kishte qenë. Si ëndërr e keqe a si flamë, në kajde të dertit a si biçim murtaje, herë si tufë e zezë resh që lë leshin e zgjebes ferrave e murrizave, e herë të tjera si sëmundje që rrafshon çdo gjë të gjallë dhe bën golle çdo shtëpi.

Dikush, i kastergjuar, tashmë i lafitur e i luajtur fiqiri, mbi një kalë po kaq të dalë mendsh, pati mbërritur pa frymë në katund, diku andej pas mesnate, menjëherë sapo kishte ra në atë gjë të keqe, që vinte ngadalë termal, atyre anësh.

Burri, i shituar nga frika dhe i verdhë si vdekja ishte munduar të tregonte se çfarë pati parë në të hyrë të fshatit, por me aq sa tha, askush nuk pati kuptuar gjë. Pastaj i sëmuri kishte rënë në petkat e të shtrumes për të mos u ngritur më, deri ditën që me një vig të vjetër e çuan ndër vorre.

Që nga ajo natë  në të gjithë fshatin dyerve iu vunë do llajka të sigurta dhe dritaret i mbyllen krejt. Kudo piqej kafe që u duhej për mort, ndërsa katundin e rrethuan edhe me do teneqe që krokëllinin vajtueshëm, dhe me zjarre ku digjej squfur, me kandila karbiti, me bajga, thonj e flokë të djegur që hapnin një tym të mnershëm.

Por bash atëherë kur nga një skutë e qiellit u pidafën mbi kryet e fshatit do re të zeza e ditë të zymta, u tha se shenjat tashmë patën mbërritur, dhe s’kishte për të vonuar e do t’ia behte dhe vetë ajo gjëja e keqe, që kishte për t’i qitë fare krejt.

 

Virgjna s’kishte pasur kurrë as burrë e as fëmijë, as frikë, veç një nipi të vogël me të cilin jetonte e që ia pati vu emrin Mort, dhe që tashmë nuk i kujtohej fare se përse e kishte quajtur ashtu. Plaka qe mrrolë e kruspullu atje në qosh të katundit, nën një strehë të vogël, dhe i pati shty ditët e jetës si gurët që rrëzohen prej dhive, kur kullosin shpatesh. Ishte zvoglu e tha’ prej pleqnie, si një thalb i rreshkun hudhre. Në zanin e vragët pati ca lëngatë, (që nuk i nisej më nga mushkëritë e shterruna si mëshere djathi, por i fillonte prej fyejve të kërcijve). Krejt trupi i saj s’qe më shumë se një grusht kërcij, që prej vitesh e vitesh e brente ngadalë sëmundja e shkallnueme e lijës.  Duhani i thatë që pinte e bënte akoma më të dobët, (si lëkurë të hollë dhie, ku futet drithi a rakia), dhe në aq pak trup nuk kishte mbetur më vend as për një dorëz shpirt.

Ajo qe nisur t’i dilte përpara gjësë së keqe, bash në pritë. (Bile me të qe nisur dhe një burrë që të gjithë e njihnin për shtrig, por kur shtrigu u pa të sillej vërdallë katundit, u kuptua se Virgjna qe nisur fillikat). Njerëzit thanë se Virgjna plakë qe veshur e shtërnguar me petkat që i kishte ruajtur për ditën e vdekjes. Këmbësh kishte mbërthyer një palë rrethe gjedhi, që ta ndiqte atë mortje hije më hije e shteg më shteg, ngado që të vallonte ajo. Pati vu dhe mustaqet e të atit, mustaqet e mëdhaja kacadre, që ia kishte pre ditën e vdekjes dhe i pati ruajtur në një rizë të vogël.

Era lëshonte rrëpirash rropama honesh, dhe kandili i karbitit gati sa nuk i fikej. Hija e plakës lëkundej e lavjerrej mbi shpate e humnera, e madhe dhe e kërveshtë. Ndërsa çanta e shpinës me dy dorza djathi brenda, një rrethe bukë e disa shegë të egra, dukeshin më ibin e më të mëdha se mali i zdramtë përtej. Nën xhurdine ajo pati fshehur një rrjetë të madhe me të cilën fshatarët zinin peshk në vaun e lumit, dhe ca leqe metalike që i kishte për dhelprat. Me to do ta kapte të keqen.

Kur u kthye, pas disa netësh, teshash e ftyre gërricë e laskaru, e gjeti katundin bosh, pa njeri, krejt të braktisur. Të gjithë kishin ikur e fshati pati mbet’ vetëm fillikat. Qe terr e s’bzante asgjë. Vetëm disa dyer ziti e llajka të vjetra që i tundte era, vajtonin si shpirtra të këqinj a si qent’ që lajmërojnë mort.

E kuptoi se të gjithë kishin luajtur fiqiri, dhe iu kujtuan sytë e fëmijëve, (të hapur si sy të çmendurish), kur dëgjonin për atë gjënë e keqe. Madje iu bë se disa prej këtyre syve i pati parë të hedhur aty këtu, rrëzë gardhiqeve, si fruta të rëna nga pemët. Deshi t’i mblidhte një e nga një, por ato iknin ferrash si xixëllonjat.

Me zor e mbërriti strehën e vet. Trasta, rrjeta, leqet dhe feneri se ku i patën mbet’.

Diku andej pas mesnate pa një ëndërr të keqe. U ngrit vrik prej të shtrumes dhe valloi nëpër katund derë më derë, e shteg për shteg. Qe një ëndërr aq e rëndë sa s’mund t’a mbante dot për vete, i duhej se s’bën t’ia thoshte dikujt. Iu bë se dëgjoi zëra dhe vrapoi për andej. S’qe kush. As dhe një mace e vetmuar nuk pati mbetur kund nëpër katund. Vetëm dyer ziti e llajka përplaseshin prej ere, gjithë vaj e rropamë. Shkoi një herë nga ajo lagje e katundit ku ishte gërmadha e një famullie të vjetër, pastaj vrapoi drejt mëhallës nga krahu tjetër (në mes të së cilës pati mbetur vetëm mulliri i vjetër që sillte gurin kot prej disa vjetësh) por s’gjeti askënd, veç ulërimës së erës, hijeve të qenve të mortit dhe atyre frutave të rëna rrëzë gardhiqeve që i dukeshin si sy të çmendur fëmijësh. Vetëm atëherë kur kryet iu davarit dhe s’i pati mbetur më asgjë nga ëndrra që e kishte tmerruar, u kthye e ra në të shtrueme. Por ëndrra ia behu prapë, bash si të kishte qenë e fshehur pas portës së vjetër. Po e njëjta, vende- vende më zezane dhe më lugate se sa kishte qenë së pari. Qe e rëndë, e madhe dhe po e shtypte plakën Virgjën dalë e ngadalë dhe pa mëshirë si një kokëldushke të mjerë.

Behu përsëri në këmbë, mbështjellë e rrethekue me kapotën e vjetër ushtarake të një lufte që s’mbahej mend se kur kishte qenë, dhe doli. E kuptonte se një ëndërr e tillë qe shumë më e rëndë dhe e zezë për tu parë prej një njeriu të vetëm, dhe një katund qe krejt i vogël dhe fare pak për të.

Plaka valloi si hije shtrigash shteg më shteg, e gardhiqe më gardhiqe, që ta linte diku atë t’mallkeme ëndërr, po s’pati ku. I ra pash e më pash asaj nate të zezë për një shpirt, por s’kishte askund, nuk gjeti e s’ndiu kërrkund, veç vajit të një dere ziti që kur e tundte era kuiste si shpirt i rënë në leqe.

Kryet e kishte gjithë dallgë prej dhimbjeve. Andej nga e vona ndjeu se një gungë e madhe po i rritej dalë e ngadalë dhe me ngulm diku në maje të kresë. Iu kujtua kungulli keqan (që e pati lënë në fund të kopshtit për farë), me dy calikë të ngjitur për njëri tjetrin. Bash ashtu e ndjeu kokën e saj, ku silleshin dallgë e shtërngata hijesh, përftyrimesh, dhimjesh e ëndrre. U kthye në të shtrume, u mbështet dhe s’u ngrit më. S’pati kënd ta ndihmonte as të çohej në këmbë dhe as të vdiste.

Kur kaloi moti, dhe në katund ia behën bujtësit e parë, i gjetën eshtrat e Virgjnës në shtrat, mbuluar me do shtroje gjedhesh dhe kapotën e një lufte që s’dihej se kur qe bërë. Një kandil karbiti i digjej tek kryet.

PYLLI

(Poemth)

I butë,

i ngrohtë dhe i bukur

është pylli.

 

Terri i tij më tërheq dhe më tundon

me hijet e verbëra,

Magji të hijshme dhe gracka më ndjellin,

dhe kërkojnë që të vrapoj, si i marrë,

drejt qendrës së tij.

 

Dihas i tëri.

Nga zgafellat e mija, dalin jehona tundimesh,

të buta si trungjet e ngrohtë,

që nxjerrin avull nga brenda vehtes.

Të lagshtitura prej ujrash të bukur.

 

Pemët e brishta, delikate, naziqe,

ofshajnë lehtë,

klithin butë,

fërgëllojnë të tëra,

tunden,

dihasin frymën e tyre të këndshme,

kënaqësitë ndjellëse.

 

E ndjej aromën e trungjeve të lëmuar.

Nga pylli kuqlojnë luleshtrydhet

që lëngëzojnë dhe pikojnë poshtë pemëve të bukura.

Puçrat e manaferrave të virgjëra,

që nuk janë skuqur akoma për t’u ngrënë,

më ndjellin gjithë turp.

 

(E atëherë), gjithë shkulme dhe dallgë, tërë shkumë,

derdhet,

rrëshqet ngadalë,

brenda pemëve të thara,

e butë dhe e bukur,

dhe futet thellë zgavrrash,

honesh e shtigjesh të fshehta,

Rrëshira.

e bekuara rrëshirë,

bie brenda, tërë duf

futet thellë,

në trupin e ngrohtë të trungjeve.

 

Të lagështa pemët prej ujrash,

që u rrjedhin trupave të butë,

e u shkon lëng

sa herë që pranë tyre kalon ndonjë shi.

 

I këputur,

i lodhur e i cfilitur prej rendjes në pyllin e errët,

rrëzohem në të,

dhe dihas e marr frymë me zor,

Dhe e ndjej se diku nëpër pyll

këndon melodia e pikave të rrëshirës.

 

Bie përmbys mbi pyllin e ngrohtë e të madh,

(në terrin e tij magjik),

Dhe prej trupit tim

si prej shpellash (kur dalin zogjtë e bukur),

fluturojnë “Ohe!” të nxehta,

ethesh e afshesh të buta.

Teksa akoma nëpër lëkurat e lëmuara të pyllit,

(që vijnë erë gjethesh, luleshtrydhesh dhe ujrash),

vazhdon të rrjedhë, të rrëshqasë ngadalë e me ngulm,

brenda honeve të pemëve.

nëpër zgavra, skutash e zgafellash,

gjithë kënaqësi,

Rrëshira e butë dhe e bukur. /Gazeta Liberale

 

 

Liberale Newsroom

Poll
SHQIPENGLISH