Disa dokumente jozyrtare që sugjerojnë se disa nga kufijtë në Ballkan duhet të rishikohen po tronditin vendet e rajonit. Ndër sugjerimet janë shpërbërje paqësore e Bosnjë-Hercegovinës, bashkimi i Kosovës dhe i Shqipërisë, si dhe krijimi i një rajoni serb, në veri të Kosovës. Presidentja Vjosa Osmani është e bindur se pas këtyre dokumenteve ‘non paper’ qëndron homologu serb, Vuçiç
“Ndryshimi i kufijve do të thoshte hapja e kutisë së Pandorës”, thotë Valentin Inzko. Si Përfaqësues i Lartë ndërkombëtar në Bosnjë-Hercegovinë, detyra e tij është të mbajë paqen, e cila ka qëndruar që kur Marrëveshja e Paqes e Dejtonit i dha fund konfliktit në 1995, pas pothuajse katër vjet luftimesh që kushtuan me rreth 100,000 jetë.
Shkaku i tronditjes së tij ishin një palë dokumentesh jozyrtare që sugjerojnë se disa nga kufijtë në Ballkan duhet të rishikohen. Të ashtuquajturat “non-paper” bënë xhiron e qarqeve diplomatike, përpara se të merreshin nga media në Ballkanin Perëndimor.
Sa i përket Bosnjës, përfaqësuesi i saj i lartë nuk do të marrë sugjerime se përgjigjja e mosfunksionimit të saj të vazhdueshëm do të ishte rishikimi i kufijve të saj kombëtarë.
“Nëse dikujt i pëlqen të mendojë për ndryshimin e kufijve, ai së pari duhet të vizitojë të gjitha varret ushtarake nga Franca në Stalingrad”, paralajmëron ai.
Dokumentet nuk mbanin emrin e një autori. Kjo përputhet me natyrën jozyrtare të një non-paper-i, por përmbajtja shkaktoi zemërim në të gjithë rajonin.
Ndër sugjerimet e tyre ishin: një “shpërbërje paqësore” e Bosnjë-Hercegovinës, me Serbinë dhe Kroacinë, duke aneksuar pjesën më të madhe të territorit të saj; Bashkimi i Kosovës dhe i Shqipërisë; Krijimi i një rajoni serb, serb me shumicë autonome, në veri të Kosovës.
Kjo lexohet si një listë dëshirash etno-nacionaliste nga vitet 1990. Dhe të gjithë e mbajnë mend se si u zhvillua në atë kohë. “Ne bëjmë gabim nëse mendojmë se konfliktet e ngrira mbeten të ngrira përgjithmonë”, thotë z. Inzko. “Ju keni parë në Nago-Karabak dhe Palestinë – konfliktet e ngrira mund të shpërthejnë në çdo kohë. Ky mund të jetë gjithashtu rasti në Bosnjë dhe Herzegovinë”, tha ai.
Çështja e “non-paper” është kthyer në një njësi diplomatike. Pak njerëz kanë pasur ndonjë gjë për të thënë në mbështetje të ideve që përmbajnë këto “non-papers: – përveç politikanit të lartë serb të Bosnjës, Milorad Dodik, i cili kurrë nuk e humb një shans për të shtyrë idenë e shkëputjes për rajonin me shumicë etnike serbe të vendit. Sipas marrëveshjeve të Dejtonit, vendi u nda në një Federatë boshnjake-kroate dhe Republikën Serbe të Bosnjës (Republika Srpska).
Por, “non-papers” mund të mos jenë vepër e ultra-nacionalistëve që u shërbejnë vetes. Sllovenisë iu desh të luftonte sugjerimet se po qarkullonte dokumenti i parë. Dhe media në Kosovë e përshkroi “non-paper-in” e dytë si një propozim “franko-gjerman”.
James Ker-Lindsay, një ekspert i Ballkanit në Shkollën e Ekonomisë në Londër, thotë se “mendimi i qiellit blu” është një mënyrë për udhëheqësit evropianë për të trajtuar çështjet në dukje të pazgjidhshme, të rajonit.
“Ne nuk mund ta mohojmë që ka probleme në Ballkanin Perëndimor. Ka dy çështje të rëndësishme që duhet të zgjidhen: mosmarrëveshja midis Serbisë dhe Kosovës mbi pavarësinë e Kosovës – dhe mosfunksionimi i thellë politik që ekziston në Bosnjë”.
“Kjo ka shqetësuar politikëbërësit për 15 vitet e fundit në të dyja rastet. Kështu që ideja që ne do të shikojmë në përpjekjen për të dalë me qasje të reja për këtë, nuk është veçanërisht e pazakontë”, tha James Ker-Lindsay.
Sidoqoftë, Sllovenia u përpoq ta dërgonte “non-paper-in” në koshin e mbeturinave në një takim të udhëheqësve rajonalë që priti në fillim të këtij muaji. Ajo propozoi një deklaratë që pohonte paprekshmërinë e kufijve aktualë.
Por, Serbia nuk pranoi. Presidenti Aleksandar Vuçiç, tha se vendi i tij njohu “kufijtë e përcaktuar nga karta e OKB-së. Me fjalë të tjera, ai nuk ishte gati të nënshkruante një dokument që mund të interpretohet si njohje e pavarësisë së Kosovës.
Pasi u takua me Vuçiçin në Slloveni, presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, i tha BBC-së se ajo ishte e bindur se Beogradi ishte prapa dokumenteve.
“Nuk kam pasur dyshime që nga fillimi – mjafton vetëm të lexosh përmbajtjen dhe të shohësh se çfarë përpiqen të shtyjnë përpara këto letra. Ideja e rishikimit të kufijve si diçka që mund të arrijë paqen në rajon, kur në fakt është e kundërt”, tha presidentja Osmani.
“Nëse ka një gjë për të cilën bie dakord i gjithë spektri politik në Kosovë, ajo është që rivendosja e kufijve është plotësisht e papranueshme”, tha Osmani.
Natyrisht, Serbia mohon të gjitha njohuritë dhe James Ker-Lindsay vëren se ekzistojnë “të gjitha llojet e teorive të konfuzionit dhe konspiracionit”.
Por, me afrimin e përfundimit të mandatit të tij 12-vjeçar si përfaqësues i lartë, Valentin Inzko thjesht dëshiron që të gjithë të pranojnë kufijtë siç janë dhe të përqendrohen në ardhjen përfundimisht së bashku në Bashkimin Europian.
“Ideja më e mirë do të ishte të ndiqnim shembullin e Tirolit – një pjesë është në Itali, një tjetër në Austri. Por, është një rajon, me katër liri dhe një monedhë”, tha ai.
Por, anëtarësimi në BE për vendet e Ballkanit Perëndimor do të mbetet jashtë arritjes për vite me radhë. Dhe kjo do të thotë që shumë më tepër letra, qofshin djallëzore apo konstruktive, do të shkruhen.
Kurti: Do e mundësojmë reciprocitetin ndaj Serbisë, na duhet kohë të mos dështojmë
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti ka sqaruar në Kuvend se qeveria e tij nuk është tërhequr nga reciprociteti.Ai deklaroi se është për reciprocitet ndaj Serbisë, por për ta zbatuar atë duhet kohë. Sipas tij kjo kohë do të vlejë në mënyrë që Kosova mos dështojë në vendosjen e reciprocitetit.
Kurti thekson se masa nuk do të vendoset si shenjë hakmarrjeje ndaj Serbisë, por si parim barazie dhe do të zbatohet në kohën kur të jetë gati për zbatim të plotë.
“Se jemi për reciprocitet kjo nuk do mend, por ajo çka do të bëjmë është ta mundësojmë atë. Para një muaji është miratuar propozimi që unë kam marrë për drejtorin e ri të doganave, tash Kosova ka drejtor të ri të doganave, Serbia përgjithësisht bën barriera sporadike ndaj mallrave të Kosovës. Për ta zbatuar reciprocitetin për të cilin jemi zotuar duhet tu bëjmë ballë barrierave sporadike dhe sistemike. Na duhet kohë që ta zbatojmë reciprocitetin në mënyrë që të mos dështojmë. Jemi Qeveria e parë që merret me reciprocitetin. Reciprocitetin nuk e kemi për hakmarrje, por si parim që del nga parimi i barazisë. Ne do ta zbatojmë reciprocitetin në kohën kur jemi të gatshëm për zbatimin e plotë të tij”, u shpreh Kurti.
Vuçiç: Ndryshimi i kufijve është i mundur vetëm nën mandatin e OKB-së
Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, ka deklaruar se ai është kundër ndryshimit të kufijve, por kjo ide, sipas tij, do të mund të gjente zbatim vetëm nëse do të mandatohej nga Kombet e Bashkuara ose një institucion tjetër.
“Ndryshimi i kufirit është i mundur vetëm nën mandatin e Kombeve të Bashkuara ose ndonjë institucioni tjetër”, tha Vuçiç për televizionin TV Prva, duke shtuar se pozicioni i Serbisë bazohet në respektimin e ligjit ndërkombëtar. Gjatë javëve të fundit, mediat në rajon, por edhe më gjerë, kanë shkruar për idetë për ndryshimin e kufijve të vendeve në rajonit të Ballkanit si mundësi për të zgjidhur çështjet e mbetura si të pazgjidhura nga procesi i shpërbërjes së ish-Jugosllavisë.
Mediat në Bosnje e Hercegovinë dhe në Slloveni kanë shkruar se për këto ide kryeministri slloven Janez Jansha, vendi i së cilit merr së shpejti edhe kryesimin e radhës të BE-së, kishte dorëzuar në Bruksel një “non paper”.
Por, në BE kanë thënë disa herë se “nuk e kanë parë një letër të tillë”. Disa shtete të BE-së, e më së shumti Gjermania, janë shprehur kundër ideve të tilla duke i quajtur si të rrezikshme. Në gjuhën e institucioneve europiane, non-paper është një dokument joformal, i cili ekspozohet në negociata të mbyllura brenda institucioneve të BE-së, në përpjekje për të gjetur marrëveshje për ndonjë çështje të kontestuar./Gazeta Liberale
