Izraeli është në kontrollin e një prej krizave më serioze të brendshme në historinë e tij, me zhurmën e shkaktuar nga planet e qeverisë për të ndryshuar mënyrën e funksionimit të sistemit gjyqësor. Këtu është një udhëzues i shkurtër i BBC, për atë që po ndodh.
Çfarë po ndodh në Izrael?
Që nga fillimi i vitit, protesta të mëdha javore janë mbajtur nga njerëz që kundërshtojnë planet e reformës së qeverisë. Shkalla e protestave është përshkallëzuar, me qindra mijëra njerëz që mbushën rrugët në Tel Aviv – kryeqyteti tregtar i Izraelit – dhe qytete të tjera në të gjithë vendin.
Protestuesit kanë kërkuar që reformat të anulohen dhe kryeministri Benjamin Netanyahu të japë dorëheqjen. Rivalët e tij politikë kanë udhëhequr protestat, ndonëse kundërshtimi i ashpër ndaj reformave ka tejkaluar linjat politike.
Më e rëndësishmja, një numër në rritje i rezervistëve ushtarakë – shtylla kurrizore e forcave të armatosura të Izraelit – kanë protestuar duke refuzuar të raportojnë në detyrë, duke shkaktuar paralajmërime se kriza madje kërcënon sigurinë e Izraelit.
Për çfarë janë njerëzit kaq të zemëruar?
Kundërshtarët e Netanyahut thonë se reformat do të dëmtojnë rëndë demokracinë e vendit duke dobësuar sistemin gjyqësor, i cili historikisht ka kontrolluar përdorimin e pushtetit nga qeveria.
Në themel të kësaj qëndron kundërshtimi i fortë ndaj llojit të qeverisë aktualisht në detyrë – më e djathta në historinë e Izraelit – dhe ndaj vetë kryeministrit Netanyahu.
Kritikët thonë se reformat do të mbrojnë Netanyahu-n, i cili aktualisht është në gjyq për korrupsion të dyshuar – dhe do të ndihmojë qeverinë të miratojë ligjet pa asnjë frenim.
Cilat janë reformat ligjore në qendër të krizës?
Ato kanë të bëjnë me fuqinë e qeverisë kundrejt fuqisë së gjykatave për të shqyrtuar dhe madje rrëzuar qeverinë. Qeveria – dhe të tjerët – thonë se reforma është e vonuar, megjithëse planet shkojnë shumë më tej sesa do të donin shumë njerëz.
Sipas planeve të qeverisë:
– Fuqia e Gjykatës së Lartë për të shqyrtuar ose hedhur poshtë ligjet do të dobësohej, me një shumicë të thjeshtë në Knesset (parlament), në gjendje të anulojë vendimet e gjykatave.
– Qeveria do të kishte një fjalë vendimtare se kush do të bëhet gjyqtar, përfshirë në Gjykatën e Lartë, duke rritur përfaqësimin e saj në komitetin që i emëron ata.
– Ministrave nuk do t’u kërkohet t’i binden këshillave të këshilltarëve të tyre ligjorë – të udhëhequr nga Prokurori i Përgjithshëm – të cilat ata aktualisht duhet t’i binden me ligj
Një reformë tashmë është miratuar në ligj – heqja e autorizimit të Prokurorit të Përgjithshëm për të shpallur një kryeministër në detyrë si të papërshtatshëm për detyrën. Kishte spekulime se Prokurori i Përgjithshëm po përgatitej ta bënte këtë me zotin Netanyahu për shkak të një konflikti interesi midis reformave dhe gjyqit të tij në vazhdim.
A do të tërhiqet qeveria?
Netanyahu ka treguar sfidë deri më tani, duke akuzuar liderët e protestës për përpjekje për të rrëzuar qeverinë.
Opozita ka hedhur poshtë propozimet e qeverisë për të ndryshuar pjesë të paketës, duke thënë se ata duan një ndalesë të plotë përpara se të hyjnë në bisedime, ndërsa qeveria ka hedhur poshtë një kompromis të paraqitur nga presidenti.
Qeveria argumenton se votuesit e zgjodhën atë me një premtim për reformimin e gjyqësorit dhe përpjekjet për ta ndaluar atë janë jodemokratike. Ai gjithashtu konsideron se gjyqësori është tepër liberal dhe sistemi i emërimit të gjyqtarëve të rinj nuk është përfaqësues.
Por presioni ndaj qeverisë është rritur çdo ditë dhe në mënyrë të konsiderueshme vetë ministri i mbrojtjes i zotit Netanyahu u shpreh kundër rishikimit gjyqësor – duke e shtyrë kryeministrin ta shkarkojë atë./Liberale.al
